Қолданатын көрнекі құралдар мен жаблықтар

-Сәлеметсіңдер ме, балалар, мен Уақыт атты періштемін. Менің сиқырлы таяқшам бар. Оның көмегімен барлық жыл мезгілдеріне саяхат жасауға болады.

-Ал сендерге қандай жыл мезгілі ұнайды? Неліктен?

Сұр бұлт-серая туча, боран-метель,буря, бұршақ-град.

-Жыл мезгілдері бір-бірінен қалай ерекшеленеді?

-Сендер менімен бірге саяхатқа барғыларың келе ме? Әр жыл мезгілінде қандай құбылыстар болатынын байқап көрейік. Бізге менің сиқырлы таяқшам көмектеседі. Бір, екі, үш, бізді күзге алып ұш!

Күз мезгілі, оған тән құбылыстары бейнеленген үлкен сурет ілінеді.

-Балалар, суретке қарап, ауа райын сипаттап беріңдерші.

(Педагог суреттен табиғат құбылыстарын көрсете отырып суреттеуге мүмкіндік туғызуы керек.)

-Аспанда сұр бұлт пайда болған соң, артынан не болады?

-Міне, сендер айтқандай-ақ, жаңбыр тамшылай бастады. Жаңбыр қалай тамшылайтынын көрсетіңдерші. Жаңбыр күшейіп келеді ( педагог суретке жаңбыр тамшыларын салады).

Жаңбырдың даусы жазылған аудиожазбаны тыңдайды. Саусақ гимнастикасын орындату.

-Ненің даусын естіп тұрсыңдар?

Жаңбыр қай мезгілдерді жауады:

-Күзде тағы қандай құбылыстарды байқадыңдар?

Жай соққан желдің даусын аудиожазбадан тыңдайды.

-Балалар, жел жай соғып тұр. Өсімдіктер қалай тербелетінін көрсетіңдерші.

Желдің даусы күшейе бастайды.

-Балалар, желдің даусы күшейіп келе жатыр. Бұл қай мезгілдің жақындап келе жатқанын көрсетеді? Уақыт періштесі сиқырлы таяғын көтеріп:

-Олай болса, балалар, қыс мезгілін қарсы алуға аттанайық.

Қыс көрінісінің суреті ілінеді.

-Балалар, қыста қандай құбылыстар болады?

Педагог плакаттағы суретке мақтамен жауып жатқан қарды бейнелеп көрсетеді.

-Ал қардың қандай пайдасы бар екенін білесіңдер ме?

-Қыста аяз үрлеген кезде не болады?

-Ал тұман дегеннің не екенін білесіңдер ме?

-Біз суықтан қорықпаймыз. Жақсы шыныққанбыз. Кәне, қолымыз тоңып кетте, жылытамыз.

-Қыс қанша ашуланса да, мықты болса да, оның ашуын жұмсартатын қай мезгіл№

-Онда, дайыңдалыңдар!Бір,екі,үш,бізді көктемге алып ұш!

Жел улейді у-у,

Құйын келіп билейді зу-зу.

Қатты-қатты жел соқты у-у,

Жапырақтар қол соқты ду-ду.

Көктем мезгілінің суреті ілінеді.

-Балалар, бізді жарқыраған Күн қарсы алды.(Күннің костюмін киген қыз қарсы алады). Ал сендер өздеріңді күнбағыстың дәнімін деп ойлаңдар. Күн сәулесі жерді жылытып, дәннен кішкентайкөшет өсіп шықты. Жылы жаңбыр жауып өтті. Суға қанға көшет Күнге қарай ұмтылды, бойы өсіп, гүлге айналды. Әрі қарай қолын Күнге қарай соза берді.

Көктемгі жаңбырдың даусын аудиожазбадан тыңдайды, бір кезде күннің күркірегені естіліп, найзағай шытырлайды.

-Балалар, ненің даусын естіп тұрсыңдар?
-Көктемде жел қалай соғады?

-Балалар, жыл мезгіліне саяхаттайтын уақыт та келіп қалған сияқты.Бір,екі,үш,бізді жазға алып ұш. Жаз көрінісінің суреті ілінеді.

-Жазда қандай табиғат құбылыстарын байқадыңдар?

-Қатты жауатын жаңбырды нөсер жаңбыр деп атайды.Ал нөсер жаңбырдың арты бұршаққа айналғанын көрдіңдер ме?

Жеке жұмыс жүргізу.

Балалр қандай жыл мезгілін ұнайтынын айтады.

-Жыл мезгілінде ауа райы әртүрлі болады.

Балалар саяхатқа шығуға келіседі.

-Аспанды сұр бұлт басқан, күн бұлттың артына жасырынған.

Күн салқындап, балалар жылы киінген.

-Күн бұлттанған кезде біз жаңбыр жауатынын білеміз.
Балалар саусақтарымен партаны ақырын тырсылдата бастайды. Жаңбыр күшейген сайын олар да саусақтарын жылдамдата түседі.

-Жаңбырдың даусые естіп тұрмыз. Жаңбыр күзде, жазда, көктемде жауады.

-Жаздағы жаңбыр жылы, ал күзгі жаңбыр суық болады.

-Жел соғады.

Балалар жаймен тербеле бастайды.

-Күн суытып, жел күшейіп, қыс мезгілі жақындап келеді.

-Қар жауады,қатты боран соғады, ояз болады, мұз қатаяды.

-Аяз үрлегенде ақ түтек боран болады.

-Тұман кезінде ештеңе көрінбейді.

Балалар қолдарын уқалап, үрлеп жылытады.

-Көктем мезгілі.
Өлең мазмұнына сәйкес қимылдар жасайды.

Балалар жүрелеп отырады.

Жаңбырдың жауғанын бейнелейді. Ақырын орындарынан көтеріле бастайды. Қолдарын жоғары күнге қарай созады.

-Күн күркіреп,найзағай шатыр-шұтыр етті.

-Көктемде жел баяу соғады.

-Жазда күн ысиды. Жел көп болмайды. Жаңбыр қатты жауады.. Күн күркірейді, найзағай жарқылдайды.

Егер қандай да бір құбылысты қажетсіз деген жағдайда, педагогтің көмегімен оның қажеттігі дәлелденеді.

-Сәлеметсіңдер ме, балалар! Мен сендерді біздің студияда «Аңдар мен балалар» хабарында көргеніме қуаныштымын. Бүгін сендермен ойын ұйымдастырамыз.

Ол«Біз табиғат достарымыз» деп аталады.

-Жануарлар шөпқоректілер және етқоректілер деп екігі бөлінеді. Олар неге мұндай топқа бөлінеді?

Шөпқоректілер-травоядные, етқоректілер-хищники,апан-берлога, ін-нора.

-Шөпқоректілер өсімдіктермен қоректенеді, ал етқоректілер өздерінен кіші ұсақ аңдарды аулайды.

Жүргізуші:

-Сендер видиосюжет көріп отырғанда аңдар, хайуанаттар бағынан қашып, біздің хабарға келіпті. Хайуанаттар бағында олар екі бөлек торда отырады. Біз оларды 2 торға бөліп орналастыруымыз керек.

Жүргізуші:

1-топ торға қандай шөпқоректі жануарларды орналастырғаңдарыңды айтыңдар.

-2-топ сендер торға қандай етқоректі жануарларды орналастырдыңдар?

Әр тапсырманы дұрыс орындаған топқа қолдан жасалған медаль беріліп отырады.

-Бз жануарларды хайуанаттар бағындағы орнына қайтардық. Бұл-олардың мекені. Ал үйін өзімен бірге алып жүретін қандай жануарларды білесіңдер?

-Ал сендер ненің қайда өмір суретінін білесіңдер ме?

-Ал кімнің үйінде қандай үй жануарлары бар? Оларды сендер қалай күтесіңдер?

-Балалар, сендер әнді өте жақсы орындадыңдар. Ал орманда ең жақсы ән салатын не екенін білесіңдер ме?

-«Орман дәрігері» деп қай құсты айтамыз?

-«Бейбітшілік құсыдеп қай құсты айтамыз?

-Ал таңертең ұйқыдан оятатын құсты ше?

«Жануарлар мен құстар» ойынын ұйымдастыру.

-Жарайсыңдар, көптеген аңдар мен құстарды біледі екенсіңдер. Қатты суықтан да қорықпайтын қандай құсты білесіңдер?

-Мен бүгін келе жатып, жолда сауысқанды көрдім. Тұмсығына бір нәрсе қыстырып алыпты. Мен одан не екенін сұрадым. Кәне, бәріміз бірге не екенін көрейік.

-Балалар, шаршадыңдар ма? Олай болса, жаттығу жасап, демалып алайық.

Әрбір дұрыс жауап берген балаға сол дыбыстың таңбасы (әріп) бейнеленген карточка беріледі.

Жүргізуші үлгі ретінде М әрпін қоянға қалай айналдырып бейнеленгенін көрсетеді.

Жеке жұмыс жүргізу.

1-топ шөпқоректілерді бір торға, 2-топ етқоректілерді бөлек торға орналастырады. Яғни суреттерді 2 топқа бөледі.

-1-торға қоян, керік, маймыл, алашат, піл, т.б. жануарларды орналастырдық.

-2-торға қасқыр, арыстан,түлкі т.б. жануарларды орналастырдық.

-Аю апанда,түлкі інінде т.б.

Балалар мысық, ит немесе қошақан,төлдер жайлы білетін әндерінің бірін орындайды.

Ең жақсы ән салатын құс-бұлбұл.

-Ағаштарды зиянды жәндіктерден қорғайтын тоқылдақты атймыз.

-Көгершін-бейбітшілік құсы.
-Таңертен оятатын құс-әтеш.

Балалар шеңберге тұрып, допты бір-біріне бір құстың немесе жануардың атын атап лақтырады.

Балалар жауап береді.
Балалар сауысқан берген екі хатқалтаны ашып көреді. Оның ішінде бөліктерге бөлінген суреттер бар. Екі топ өздеріне берілген сурет бөліктерін құрастырады. Балалар музыка ырғағына сәйкес педагог көрсеткен қимылдарды қайталайды.

Балалар аю,түлкі,қоян,піл,бүркіт,әтеш,сауысқан т.б. сөздердің қандай дыбыстан басталатынын айтады.

Балалар қайырымды сиқыршы берген қарындаштарды алып, үстелге отырады.Әріптердің бейнесін аңға айналдырып суретін салады.

Тапсырмаларды орындайды

-Өкінішке орай біздің хабарымыз да аяқталып келеді. Келесі кездескенше!

-Өсімдіктердің адам өміріндегі маңызы қандай?

-Өсімдік өсу үшін не керек?

-Бұл-өсімдік.

-Адамдар өсімдіктерді азық ретінде, құрылыс материалы ретінде қолданады, қағаз алады. Ол ауаны тазартады.

-Өсімдіктер тұқым арқылы көбейеді.

-Өсімдік өсу үшін су,ауа,жарық,жылу керек.

-Олардың қандай ұқсастығы бар және айырмашылығы қандай?

Сөздік жұмыс жүргізіледі.

Тұқым-семья, өскін-проросток, үрмебұршақ-фасоль.

-Егер осы бөліктерді қағаз сүрткішке қойсақ не болады?

-Қандай қорытынды жасауға болады?

Көкіністердің тұқымын бақылау ұсынылады.

Олардың тұқымы қандай?

Тұқымды лупамен қарау ұсынылады.

-Барлық тұқым бірдей ме?

-Тұқымдарды ортасынан бөліп көріңдер.

«Тұқымдарды жіктеу» ойыны.

-Қанадай қорытынды жасасыңдар?

-Тұқым өсіп-өну үшін қандай жағдай керек?

Қатты нөсер басылды,

Күн жарқырай ашылды.

Көктен төмен әдемі

Кемпірқосақ шашылды.
-Ал сендер қалай күтулерің керек?

-Өсімдік әрі қарай қалай дамиды?

-Екеуі де шырынды жеміске жатады.

Бірінің сырты қатты қабықтан тұрады, енді бірі жұмсақ.

-Тұқымнан тазартып, жұмсақ бөлігін пайдаланамыз.
-Тұқымдар әртүрлі.

-Кейбір тұқымдар ортасынан жарылады.

Ал қызанақтың тұқымы бөлуге келмейді. Ол ұсақ және жұмсақ. Сыртқы қабығы ішіндегі тұқымды кеуіп кетуден сақтайды.

Балалар тұқымдарды кішкентайдан бастап, ірісіне дейін көлемі бойынша орналастырады. Содан соң сырты ең тегіс тұқымнан сырты кедір-бұдыр тұқымға дейін орналастырады.

-Тұқымдар пішіні,түрі, сыртқы қабығы бойынша әртүрлі болады. Олардың ішінде болашақ өсімдіктер бар.

-Алдымен оларға жұмсақ, құнарлы топырақ керек. Содан соң ауа, жылу, су керек.

-Балалар қолдарын жаймен тарсылдатады.

Қолдарымен күн жасайды. Қолмен жарты доға жасайды.

-Өнген өсімдікті су құйып, топырағын қопсытып, арам шөптерден тазартып отыру керек.

-Өсімдікте гүл пайда болады. Гүлдің ортасындағы түйіннен жеміс пайда болады.

Тапсырмаларды орындайды.

Егер адамдар өсімдіктерге дұрыс қамқорлық жасайтын болса, ол біздің жерімізді сәнге бөлейді. Сендердің үйлерінде бақша бар. Ол жерде түрлі өсімдіктер өседі.

Сол өсімдіктердің өсуін үнемі бақылап жүріңдер.

Ауа-воздух, самал жел-легкий ветерок.

Педагог: «Неге орманда шулайсыңдар?»-дейді.

Сулайлағыш: «Осы да шу ма? Кәне, Ысқырғыш қалай ысқыру керек екенін көрсетші»-дейді.

Ол ысқырмақ болғанда, педагог мойнындағы ысқырықты алып, былай деп ескертеді:

«Өздеріңді дұрыс ұстаңдар. Сендер балалардың сабағын бұзбаңдар. Әйтпесе бұрышқа тұрасыңдар! »Дейді.Үшеуі: «Біз білмей қалыппыз»-деп күмілжиді.

Педагог: «Кәне,балалар, табиғатта өздерін қалай ұстау керектігін айтыңдаршы?»-дейді.

-Ал Ұябұзғышқа не айтар едіңдер?

-Ұябұзғыш, сен балалардың айтқанын тыңда. Ұя бұзып, мерген болғанша, спортпен айналасып, допты торға дәл түсіруді үйрен.
-Ол табиғатқа тағы қандай зиян келтіреді?

Ұябұзғыш өзінің қылығының дұрыс емес екенін енді түсінгенін айтып, балалардан кешірім сұрайды.

Сергіту сәті.

Секірейік, секірейік,

Ұзын қолақ қоянша.

Шаршағанды кетірейік

Болар сонда тамаша!

-Балалар, мына Сулайлағышты не істейміз? Өзен-көлдерге шыны сынығын, қалбырларды, әртүрлі қалдықтарды лақтыратын осы.

-Жоқ, біз оларды бұлай жібере салмаймыз. Кәне, қолдарыңдағыны мына шелекке тастаңдар.

Олар қолдарындағы заттарды шелекке тастайды.

-Енді оларды қалай жазалаймы?

Олар қорқып, кешірім сұрайды, енді бұзақылық жасамайтындықтарын айтады.

-Балалар, олар қателіктерін мойыңдап тұр, ондай қатал болмай-ақ қояйық.

Онан да табиғатта өзін дұрыс ұстау ережелерімен таныстырайық.

Балалар кезекпен өздері білгенінше ережелерді айтады, педагог толықтырып отырады.

Педагог балалардың әрбір айтқан ережесін түсіндіріп отыруларын сұрайды. Қажет жерінде түзетулер енгізіп отырады.

Үшеуі: «Көп рақмет, балалар!

Сендер кішкентай болсаңдар да көпнәрсе біледі екенсіңдер. Сендерден талай нәрсе үйрендік. Енді ондай бұзақылық жасамаймыз. Сендермен дос боламыз.»-дейді.

Жеке жұмыс жүргізу.

-Орман, табиғат-бұл көптеген аңдар мен құстардың мекені. Ал олардың мекенінде шулауға болмайды. Қазір құстар балапан басып жатыр. Көптеген аңдардың кішкентай балалары бар. Оларды үркітуге болмайды.

-Құстар-біздің досымыз. Олардың ұясындағы кішкентай балапандар өсіп, ертең өсімдіктерді зиянды жәндіктерден қорғайтын болады.

-Ашатаяқ жасау үшін ағашты бүлдіреді.

Өлең мазмұнына сәйкес қимылдар жасайды.
-Сенің лақтырған шыныларың мен қалбырларың суға шомылған қаншама баланың аяғын кесіп кетті.

-Олар тіпті амандасуды да білмейді. Ондай балаларға біздің арамызда жол жоқ.

Балалар әртүрлі жаза түрлерін айтады. Мысалы, оларды қараңғы бөлмеге қамап қою туралы.
-Таби,атта көргеніңді есіңе сақтауға тырыс.
Соқпақ жолмен ғана жүр.

Ағаш бұталарын сындырма.

Гүлшоғын адамдар өсірген гүлдерден құрастыр.

Табиғатта шулама, музыканы қатты қойма.

Құстардың ұясына жақындама. Сенің ізінмен жыртқыш аңдар ұяны тауып алуы мүмкін. Жәндіктерді аулама. Оттың шоғын қалдырма. Құмырсқаның илеуін бұзба.