Естімейтін балалардың тұрмысқа бейімделуін қамтамасыз етудегі негізгі жұмыстар, бағыттар

Есіту мүмкіндігі шектеулі балаларды жарқын өмірге бейімдеп, тәрбиелеу үшін қажырлы еңбек пен ерінбей іздену қажет.

Есітпейтін баланы ортаға икемдеп, тәрбиелеп оқытып, санасын ояту оңай жұмыс емес.

Сыртқы әлем туралы мәліметтердің 98 пайызы көз арқылы берілетін болса, тек қана 2 пайызы, құлақтың еншісініе тиеді. Бірақ та бір-бірімізбен табиғи қатынас жасау арқылы алатын мәлімет ерекше маңызды. Демек жер бетінде ең үлкен байлық адамдардың бір-бірімен тілдесуі.

Саңырау мен таскереңдіктің ауыр түрін жеңуге бола ма? Оны толық көлемде жеңу мүмкін емес. Бірақ осы кеселге мойымай, құлақтары еститін адамдардай-ақ қоғамға пайда келтіре алатын толыққанды өмір сүру үшін күресу керек. Бұл кесел өте қиын, бірақ оны жеңуге болады.

Сөйлегенге дейінгі кезеңде негізгі мақсат баланы сөйлеуге үйретіп, ой-өрісінің одан әрі дамуына әсер ететін сөздік қорын қалыптастыру болып табылады.

Бала саңырау болып қалу жағдайына мектеп жасында тап болса, онда сөйлеу қабілеті қанағаттанарлық деңгейде ұзақ сақталуы, кей кездерде өмір бойы сақталуы мүмкін. Бірақ ақыл-есі мен ой-өрісінің дамуына сонымен қатар айналасындағылардың сөйлеген сөзіне, түсіну тәсілдеріне үйретуге көп көңіл бөлінуі керек.

Естімейтін оқушылардың ауызша сөйлеуін қалыптастыру мәселесі бойынша сурдопедагогтар көптеген еңбектер арнаған. Мектеп жасына дейінгі ересек балалардың сөйлеуін қалыптастыру мәселесіне арнайы әдебиеттерге өте аз көңіл бөлінгендігін айта кеткен жөн. Дегенмен ересек және дайындық тобы мектепке дейінгі оқу процесінің соңғы кезеңі болып табылады.

Балалар оқу барысында сөйлеуге үйренген білімдерімен мектепке барады. Балалардың сөйлеу дағдысы неғұрлым мықты қалыптасса, оны одан әрі оқыту нәтижелі болады.

Мүмкіндігі шектеулі балаларға арналған мектептердің және жалпы білім беретін мектептердің алдында, оқушыларды жан-жақты білімге, еңбек етуге дайындау мақсаты тұр. Сонымен қатар есту қабілетінен айырылған балаларға арнайы мектеп естімейтін балаларды дұрыс еститіндер арасындағы өмірге, олармен қарым-қатынас жасауға дайындауы керек. Естімейтін балалардың сөздік қоры өте аз болғандықтан, сөздерді бұзып сөйлеу оларға тән қасиет болып шығады. Баланың есту қабілетінен ерте айырылуы оның сөйлеу қабілетінің мүлдем дамуына, немесе арнайы үйретілген жағдайда, баяу қалыптасуына әкеліп соғады. Осылардың бәрі естімейтін балалардың қоршаған ортаны тануына, олардың ойлау қабілетінің қалыптасуына, әлеуметтік бейімделу деңгейіне нақты әсерін тигізеді. Естімейтін баланы белсенді түрде араласатын нақты іс-әрекеттерге қатыстыру үшін, оларды қарым-қатынастың сенімді құралымен қаруландыру керек. Сондықтан арнайы еңбектің негізгі міндеттерінің бірі ауызша сөйлеуді қалыптастыру болып табылады. Сонымен қатар естімейтін баланың сөйлеуіне қол жеткізу өте маңызды, оның ауызша сөйлеуі қарым-қатынастың жеткілікті түрдегі сенімді құралы болып есептелмейді.

Сөйлеуге үйрету бойынша жеке сабақтар 20 минуттан жүргізіледі. Жиырма минуттық сабақ екіге бөлінеді: 10 минуты дыбыстануға,ал қалған 10 минуты есту қабілетін дамытуға арналады. Жеке сабақтың негізгі мақсаты-игеруге қиын тиетін сөйлеу дағдыларын қалыптастыру және түзету. Естімейтін оқушының есту қабілетін дамыту бойынша жұмыстың негізгі мазмұны оларды сөйлеуге берілген материалдарды есту, тану және ажыратуға үйретуден тұрады. Егер бала естуге берілген тапсырманы дұрыс орындайтын болса және өзінің айтқанын сауатты түрде құрастырып көрсетсе, онда мұғалім бағдарлама материалы дұрыс игерілді деп есептейді. Осылардың бәрі естімейтін балалардың қоршаған ортаны тануына, олардың ойлау қабілетінің қалыптасуына, әлеуметтік бейімделу денгейіне нақты әсерін тигізеді.

Естімейтін балаларға қазіргі заманға сай есту аппараттары қолданылып келеді. Алайда бұл аппараттар барлығына бірдей көмек бере алмайды. Жаңа технологияларды қолдана отырып көпканалды кохлеардың имплонтациясы дүниеге келтірілді.

К.И – ішкі құлаққа орнатылған электродтар құлақ нервісіне енгізіледі. Әлемде бірнеше мыңдаған адамдар мұндай протезді жасатты. Мұндай операциялар біздің елімізде де жасалып жатыр.

К.И - жас аралығы ол ең жас деген 1-2 жас аралығы, ең үлкен 70 жас аралығын қамтиды.