Тасилова назия айтбаевна
Кесте 18 - Ақтөбе уезіндегі Бөрті болысындағы Тамалардың мал санының түрлі құрамы мен саны жөніндегі мәлімет
жүктеу/скачать 1,92 Mb. Pdf көрінісі
|
китаааап
| Кесте 18 - Ақтөбе уезіндегі Бөрті болысындағы Тамалардың мал санының түрлі құрамы мен саны жөніндегі мәлімет
Єкімшілік ауыл № Шаруаш. саны Мал басы Соның ішінде Жылқы Ірі қара Түйе Қой Ешкі №2 127 5812 1014 3581 264 798 155 №3 209 7924 1725 3879 360 1583 377 №4 236 12285 2784 5654 390 3153 304 №5 350 19668 3403 7607 325 7640 693 №6 211 9034 1669 3654 112 3380 219 №7 205 12210 1934 4371 149 5195 561 №8 102 6006 870 2081 74 2830 151 №10 213 8147 1339 4129 452 1946 281 №11 24 817 154 351 13 273 26 №12 28 1321 211 610 30 429 41 Барлығы 1705 83224 15103 35917 2169 27227 2808 Ежелден бері көшпелі тұрмыспен күн кешкен қазақтың ру-тайпалары белгілі бір территорияда, қалыптасып қалған маршрут бойынша көшіп жүреді. Ал ру көсемдері, шаруашылық ауыл ақсақалдары, қариялар және ауылдың беделді азаматтары - әкімшілік ауылдардың ұйытқысы ретінде, өз араларында жайылымдық жерлердің бірлігін, қолда бар жердің жалпы шекарасын реттеп атырды. Сондықтан да әрбір қожалықпен әрбір ауыл малдарын басқа иелікке кірмей, қауым иелігіне жататын, аумағы қатаң шектелген жайылымдарға жаюына тура келді. Демек, жалпы Шымкент уезіне қарағанда Атбасар мен Омбы уездерінде мал санының бірлігі басымырақ. Керісінше көлік ретінде пайдаланатын есек жануары тек оңтүстік облыстарда ғана кездесетіндігі ерекше құбылыс. Сонымен қатар, Шымкент уезінде мал шаруашылығы егін шаруашылығымен қатар жүргізілгендігін дерек мәліметтері де дәлелдей түседі. Қазақтардың дәстүрлі мал шаруашылығы көшпелілікке негізделіп, олардың сан ғасырлық тәжірибесінде жыл маусымдарына сәйкестендірілген «көші-қон ережелері» қалыптасып, бүкіл өріс аймағы маусымдық қыстау, көктеу, жайлау, күзеу жайылымдарына бөлінді. Мал жылдың төрт маусымында да табиғи жайылымдарда бағылды. Малдың жайылымын қамтамассыз ету мақсатында қазақтар сан ғасырлар бойғы тәжірибеден туған шаруашылық басқару тәсілінде жайылымдарды маусымға қарай пайдалану тәртібін қалыптастырды. Жыл сайын әрбір жеке ру немесе ауыл өздерінің ата-бабалары салған көш жолдары 103 бойынша көшіп, белгілі құдық басына, өзен бойына тоқтап, қыс мезгілінде жыл сайынғы белгіленген жерге көшіп келді. Єрбір ру-тайпа өзінің дәстүрлі көш жолдарын қалыптастыра отырып, олар көшіп-қону дәстүрін белгілі бір географиялық жер көлемі шеңберінде ұстанды. Қоныс орнын таңдау көптеген факторларға байланысты болды: дәстүрге, әлеуметтік-экономикалық, саяси жағдайларға. Табиғи ортаның ерекшеліктері жайылымдарды пайдалану тәсілдерін айқындап берді. Мәселен, жазда ауасы салқын, өзен-тоғайлы жерлер таңдап алынса, қыста күн түсетін, жел мен ызғардан, суық бораннан пана болатын ықтасын жерлер таңдап алынды. Көшіп-қону өрісі әртүрлі болды. Малдың саны көп болған сайын, оларға жем-шөп те көп қажет болды. Сондықтан да көшу өрісі де кеңее түсетін еді. Төмендегі кестеде «ҚЖПМ» Сырдария облысы мен Далалы облыстардағы 1 шаруашылыққа келетін мал бірлігі салыстырмалы түрде берілген. жүктеу/скачать 1,92 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|