Таубаева ш. Т., Иманбаева с. Т., Берикханова а. Е
Балалардың психофизиологиялық әркелкі дамуы
жүктеу/скачать 2,62 Mb. Pdf көрінісі
|
Таубаева Ш.Т., Иманбаева С.Т.,Берикханова А.Е.Педагогика Оқулық. 2018 (1)
| 4.5.
Балалардың психофизиологиялық әркелкі дамуы. Қазақстан Республикасы «Білім туралы» Заңда мемлекеттік саясат негізінде ең алғаш рет «Әр баланың қабілетіне қарай интеллектуалдық дамуы жеке адамның дарындылығын таныту», - деп атап көрсеткендей дарындылық тұлғаның ақыл - ойы, танымы, сана, оқуы, шығармашы - лық, тұлғаралық қатынаста және психомоторлық қызметтерінде көрініс береді. Акселерация биологиялық фактор, әлеуметтік жағдайлардың жақсаруы, урбанизация (қалалардың өркендеп өсуі) факторы, елдің миграциялық өсуі, транспортпен байланысты қатынастың дамуы, ра - диотолқындардың және географиялық климаттық жағдайлардың өзге - руі сияқты мәселелерді қамтиды. Сондықтан, білім беру мен тәрбие жұмысының 144 мазмұны, әдісі, жұмыс факторлары акселерация құбылы - сының ерекшеліктеріне сай құрылуы керек (мысалы, баланы алты жастан оқыту, т.б.). Балалардың дене және психикалық дамуында ай - қындалған күрделі өзгерістердің бірі – организмнің жедел дамуы. Бұл құбылыстарды акселерация (лат. – жедел) деп атайды. Акселерацияға тән ерекшелік: баланың бойының, салмағының, бұлшық етінің жедел түрде өсіп жетілуі. Тәрбие – бала дамуын бағыттайды, басқарады, сондықтан тәрбие – баланы қалыптастырудағы негізгі күш. Дарынды адамдарға тән қасиеттер: зейінділік, жинақылық, тұ - рақтылық, әрқашан қызметке дайын болу; мақсатқа жетуде ақылға сай табандылыққа ие, еңбекте шаршап - шалдығуды білмейді, басқалармен салыстырғанда интеллекттік деңгейі жоғары. «Дарындылық» — бұл адамның белгілі іс - әрекет аумағында ерекше табыстарға жетуге көмек - тесетін, қабілет дамуының жоғары деңгейі. Дарындылық пен қабілеттілік түсініктері бір - біріне өте жақын ұғымдар. «Қабілеттілік, - деп атап көрсетеді Д.Н.Ушаков, ол табиғи дарын, бір нәрсені жасай алу мүмкіндігі». Қабілеттілік тұлғаның іс - әрекеттің бір саласына, нақты бір ғылымға өзіндік бейімін, қасиетін көрсете білуі. Бұл тұлғаның бойында білім, білік, дағды, тәжірибелік іс - әрекетінен, тәрбиелік қа - рым - қатынасынан, зеректік, тапқырлық, байқағыштық қасиеттерінен еркін көруге болады. Қабілетсіз тұлға болмайды. Қабілеттің өзі жалпы және және арнайы болып екіге бөлінеді. Жалпы қабілет көптеген дара тұлғалардың зеректік, тапқырлық, байқағыштық қасиеттері арқылы кө - рініс береді. Ал, арнайы қабілет әсіресе өнер адамдарында, айтыскер ақындардың суырып салмалығы, композитор, әнші, суретші т.б. атауға болады. Дарындылық — адамның белгілі бір іске деген айрықша қа - білеттілігі, өмірдің қандай да бір саласында өзін ерекше қырынан көр - сетуі. М.Горький «адамдағы дарындылық қасиеттің туа бітетіні, жүре пайда болатыны да болады. Туа бітетіні тұқым қуалаушылық. Бұл биік деңгейлерге көтерілуі де мүмкін, өшіп те қалуы мүмкін. Дарын - дылықты үнемі дамытып отыру қажет», - деп атап көрсетеді. В. Крутецкийдің анықтауы бойынша «егер қабілеттіліктер де - ген ұғымды жеке психикалық қасиеттер деп түсінсек, онда дарын - дылық дегенді адамның ерекше қабілетінің жиынтығының бірлігі деуге болады», - деген тұжырымынан дарындылықты қабілеттіктің жиын - тығы , іс - әрекет саласында ерекше жетістікке жеткізетін адам қабілетінің дамуының жоғары деңгейі , дара ерекшелік деп бағалауға болады. Талант (гр. talanto n — бастапқыда салмақ, өлшем, кейіннен ауыспалы мағынада — қабілеттер деңгейі) — қабілеттердің ең алдымен, арнайы қабілеттердің дамуының биік деңгейі. Балалардың психофизиологиялық әркелкі дамуы олардың тем - пераментіне, қабілетіне, дарындылығына, талантына т.б. тікелей байланысты болады. |