ТӘжірибелік сабақҚа арналған әдістемелік өҢдеу №1 тақырып: «Төтенше жағдай кезінде пайда болатын зақымдану ошақтарының сипаттамасы. Ядролы (радиациялы) зақымдану ошағының сипаттамасы»

Ескерту: Сәулелену мөлшерін есептеу барысында басқа радиациялар деңгейін анықтау үшін радиация деңгейін кестеден тауып, Р\100 қатынасына көбейтеміз, Р-жарылыстан 1 сағаттан кейінгі радиайия деңгейі.

Есеп 3

Берілгені:

Қатынасты есептейміз:

1. Говоров Е.И., Степанов А.Т. Общие основы охраны труда.- Алматы.: РИК по УМЛ, 2003 – 113 б.

2. Охрана труда и техника безопасности в практической деятельности субъектов Республики Казахстан / Сост. В.И. Скала. – Алматы.: «LEM», 2002. – 276 б.

3. Алексеев С.В.,Усенко В.Р. Гигиена труда.- Москва Медицина,1988 – 576 б.

4. Защита населения и территорий в чрезвычайных ситуациях: Учебное пособие / В.П. Журавлев и др. Изд-во АСВ/ 1999 586 б.

5. Белов С.В., Ильницкая А.В., Козяков А.Ф., Морозова Л.Л. Безопасность жизнедеятельности. Москва: Высшая школа, 1999 – 478 б.

6. Гражданская оборона. Под. ред. Е. Шубина. М., «Просвещение», 1991 – 154 б.

7. Катастрофы и аварии. В. Кудряшов. Минск: «Литература», 1996. I-Vт.

Тесттер

А) ДП-5В

С) ДП-24

Е) ДПК-50А

А) ВПХР, УГ-2

В) ДП-5, ДП-24, ДП-22, ИД-1, ИД-11

С) ГП-7, ГП-5, ГП-5м, ГП-4у

Д) ПДФ-2Д, ПДФ-2Ш

Е) ИП-4М, ИП-4мк, ИП-5, ИП-46

А) ДП-22, ДП-24

В) ДП-5В

С) ДП-3Б

Е) ДХБА

А) түрлі заттардың радиоактивтілігі кезінде

В) радиациялық бақылау мен хабарлау

С) химиялық заттарды

Д) сәулелену дозасын

Е) уландырғыш заттарды

А) сәулелену дозасын

В) түрлі заттардың радиоактивтілігі кезінде

В) радиациялық бақылау мен хабарлау

С) химиялық заттарды

Д) уландырғыш заттарды

А) сіңірілген дозаны

В) радиайия мөлшерін

С) радиациялық бақылау мен хабарлау

Д) химиялық заттарды

Е) уландырғыш заттарды

А) Дизометр, радиометр

В) Потенциометр

С) Амперметр, вольтметр

Д) Конденсатор

Е) Стабилизатор

А) ДП-5, ДП-24, ДП-22, ИД-1, ИД-11

В) Газдың ШРК-сын анықтайтын аспаптар

С) Газ иісін анықтайтын аспаптар

Д) УЗ ұшқыштығын анықтыйтын аспаптар

Е) УЗ тұнуын және ШРК-сын анықтайтын аспаптар

Акушерия және гинекология курсымен АМСЖ кафедрасы

Оқытылатын курс пен семестр: II курс және IV семестр

Сағат саны: 2

2014ж.

Әдістемелік өңдеу акушерия және гинекология курсымен АМСЖ кафедра мәжілісінде талқыланды және бекітілді.

АМСЖ кафедра меңгерушісі

м.ғ.к., доцент ________________________ Югай Н.В.
Өңдеген: оқытушы Турманова Ж.О.
1.Тақырып: Химиялык жағдайды бағалау. ХҚАЗ лақтырмасы бар авариялардың қауіптілігін бағалау әдістемесі.

2. Мақсаты:

-студенттерді ХҚАЗ-ның қысқа сипаттамасымен таныстыру;

-ХҚАЗ лақтырмасы бар авариялардың қауіптілігін бағалау әдістемесімен таныстыру;

-ТЖ зардаптарын жою бойынша іс-шараларға қатысу кезіндегі белсенді азаматтық позициясы мен білімге талпынысын арттыру.

3. Оқыту мақсаты:

- ХҚАЗ улану клиникалық белгісі мен әсер ету механизымын білу;

-химиялық қауіпті объектідегі апат кезінде химиялық жағдайды бағалау әдістемесін білу;

-интерактивті оқу технологияларын ендіру;

-топ және топтар арасындағы қарым-қатынасты дамыту.

4. Тақырыптың негізгі сұрақтары:

1. Химиялық қауіпті апатты заттар (ХҚАЗ).

2. Химиялық қауіпті апатты заттары бар объекттердің бұзылуы (авария) кезінде химиялық жағдайды бағалау әдістемесі.

5. Білім берудің және оқытудың әдістері: ақпарат материалымен жұмыс істеу,пікір талас,бірін біру үйрету, топта жұмыс істеу, тесттік тапсырмаларды орындау.

1.Химиялық қауіпті апатты заттар (ХҚАЗ).

ХҚАЗулану клиникалық белгісі мен әсер ету механизмі туралы ақпаратты талқылау.

Өнеркәсіпте, ауыл шаруашылығында және тұрмыста қолданатын химиялық заттардың ассортименті көбеюде. Олардың бірқатары улы, әрі зиянды болып келеді. Олар қоршаған ортаға шығарып тасталған немесе төгілген жағдайда адамзатқа, жануарларға жаппай зиян келтіріп, ауаны, суды, жер қыртысын, өсімдіктерді зақымдайды, ластайды. Оларды – химиялық қауіпті апатты заттар (ХҚАЗ) деп атайды. ХҚАЗ белгілі бір түрлері мұны өндіретін өнеркәсіптерде және оларды өнеркәсіп барысында қолданатын мекемелерде көп мөлшерде бар. Апат болған жағдайда тек сол объектідегі адамдарға ғана емес, сонымен қатар жақын маңда орналасқан елді-мекендердің тұрғындарына зиянын тигізуі мүмкін. Мұндай ірі улы заттардың мол қоры –химия өнеркәсібінде, целлюлоза – қағаз өндіру өнеркәсібінде, қорғасын, мұнай өңдеу өнеркәсібінде, қара және түрлі түсті металлургияда, минералды тыңайтқыш өндіру өнеркәсібінде бар.

Уланудың клиникалық белгісі және әсер ету механизмы ХҚАЗ келесі түрлерге бөлінеді:

•тұншықтырғыш әсері бар уландырғыш заттар (хлор, фосген, дифос­ген, хлорпикрин, күкірт хлориды, фтор және оның қосылыстары және т.б.);

•жалпы әсер ететін уландырғыш заттар (көміртегі тотығы, циа­нидтер, анилин, гидразин және т.б.);

•жалпы уландырғыш және тұншықтырғыш әсері бар заттар (күкірттісутегі, күкірт диоксиды, азот қышқылы, азот оксидтері және т.б.);

•нервтік-жүйкелік уландырғыш заттар (фосфорорганикалық қосылыстар);

•нейротропты және тұншықтырғыш әсері бар заттар (аммиак);

•метаболикалық улар (диоксин, күкірт тотығы, метилбромид, дихлорэтан, төрт хлорды көміртегі).
ХҚАЗ тыныс алу жолы, көздің кілегей қабаты, асқазан-ішек жолы (ластанған асты және суды қолданғанда), тері жабыны (киіммен қорғанған немесе қорғанбаған), ашык жарақаттар арқылы организмге өтеді.

Қарапайым жағдайда ХҚАЗ газтәрізді немесе сұйық күйде болады. Газтәрізді сығылып өндірісте, қолданғанда, сақтағанда және тасымалданғанда сұйық күйде болады және оның көлемі азаяды. Апат кезінде ХҚАЗ шығарылады, аймаққа жұқтырады. Желдің бағытына қарай тереңдігі 10 км аймақты ХҚАЗ бұлтты жұқтырады, жергілікті жердегі адамдарда зардап шегеді.

Масштабына қарай апат: жеке, объектілі, жергілікті, аумақты және глобалды болып бөлінеді.

ХҚАЗ токсикалық сипатының мінездемесі мынадай түсініктерден тұрады:

-зиянды заттар концентрация шамасының мөлшері (КШМ);

-токсикалық өлшемі.

КШМ – концентрациясының әсері, адамға бірнеше күн ешқандай патологиялық өзгерістер мен ауруларды шақырмайды, қазіргі заманғы әдістер диагностикасында байқалмайды. Ол 8-сағаттық жұмыс күніне жатады және қауіпті апат жағдайында қолданбайды, төтенше оқиғада уақыттың әсері ХҚАЗтым шектеулі.

Токсикалық тиімді анықтайтын заттардың санын токсикалық өлшем дейміз.

1. ХҚАЗ айтыңыз, интоксикациялық клиниканың белгілеріне және механизм қимылына, қандай химиялық заттар кіретіне қарай топқа бөлу?

2. Мына мағыналарды қалай түсінесіз:

-зиянды заттар концентрация шамасының мөлшері (КШМ);

-токсикалық өлшемі.

Бірін-бірі үйрету

ХҚАЗ туралы мәлімет жазылған карточкаларды әрбір студентке тарату керек. Студенттерге өз карточкаларындағы мәліметтерді оқып-саралау үшін уақыт беру. Оқып болғаннан кейін студент аудиторияда журіп, өз карточкасында жазылған мәліметпен алдына кездескен әрбір студентпен бөлісуі керек. Жаттығу әрбір студент өзінің әр топтасымен мәлімет алмасып болмағанша жалғасады.

Тапсырманың мақсаты өзіндегі мәліметпен басқа студентпен бөлісіп, одан басқа бір мәлімет алу. Жаттығу аяқталғаннан кейін оқушылардан басқа студенттерден не білгенін сұрау.

Өткізу ережесі:

1.Алған мәліметті тыңдап есте сақтау керек.

2.Алған мәліметті студенттерге жеткізукерек.

3.Бір мезгілде бір адамға ғана алған мәліметті жеткізуге және бір адамнан ғана алуға болады.

4.Сөйлеп тұған адамды бөлуге болмайды.

5.Регламентті қатаң сақтау.

Қазақстан Республикасы төтенше жағдайлар министрінің №427, 08.12.2010 ж. бұйрығы бойынша химиялық қауіпті объектідегі және көліктегі авария кезінде химиялық жағдайды болжау және бағалау әдістемесін оқып білу.

1.« Химиялық қауіпті объектідегі және көліктегі авария кезінде химиялық жағдайды болжау және бағалау әдістемесі», ҚР ТЖ министрінің № 427, 08.12.2010ж. бұйрығы.

2.Гражданская оборона. Учебник под редакцией Шубина Е. П., Москва. 1997.

3.Белов С. В. Безопасность жизнедеятельности. Высшая школа, Москва. 1999.

4.Демиденко Г. П. и др. Справочник. Защита объектов народного хозяйства от оружия массового поражения. Киев. Высшая школа. 1989.

5.Дудин П. Г. и др. Безопасность жизнедеятельности. Таганрог. ТРТУ. 1993.

6.Рагимов Р. Р. и др. Безопасность жизнедеятельности. Ростов - на - Дону. РГУ. 2001.
7. Бақылау: Тесттік тапсырмаларды орындау:

1. Метеожағдайдың уланған ауаның таралуына қолайлы болуы:

А)инверсия кезінде, жел жылдамдығы секундына 1 метр.

В)изотермия кезінде, жел жылдамдығы секундына 0,5 метрден аз.

С)конвекция кезінде, жел жылдамдығы секундына 3 метр.

D)инверсия кезінде, жел жылдамдығы секундына 4 метр.

E)изотермия кезінде, жел жылдамдығы секундына 5 метр.

А) төменгі ауа температурасы жоғары қабаттағы температурасынан төмен болған кездегі ауаның жерге жақын қабатының жағдайы (атмосфераның тұрақты жағдайы).

B)төменгі ауа температурасы жоғары қабаттағы температурамен бірдей болған кездегі ауаның жерге жақын қабатының жағдайы (атмосфераның бейтарап жағдайы).

C)төменгі ауа температурасы жоғары қабаттағы температурасынан жоғары болған кездегі ауаның жерге жақын қабатының жағдайы (атмосфераның тұрақсыз жағдайы).

D)ауаның вертикальді жылжуы бір деңгейден екінші деңгейге ауысуы.

E)ауаның тұрақты болуы.

A)төменгі ауа температурасы жоғары қабаттағы температурамен бірдей болған кездегі ауаның жерге жақын қабатының жағдайы (атмосфераның бейтарап жағдайы).

B)төменгі ауа температурасы жоғары қабаттағы температурасынан жоғары болған кездегі ауаның жерге жақын қабатының жағдайы (атмосфераның тұрақсыз жағдайы).

C)ауаның вертикальді жылжуы бір деңгейден екінші деңгейге ауысуы.

D)ауаның тұрақты болуы.

E)төменгі ауа температурасы жоғары қабаттағы температурасынан төмен болған кездегі ауаның жерге жақын қабатының жағдайы (атмосфераның тұрақты жағдайы).

А)төменгі ауа температурасы жоғары қабаттағы температурасынан жоғары болған кездегі ауаның жерге жақын қабатының жағдайы (атмосфераның тұрақсыз жағдайы).

B)ауаның вертикальді жылжуы бір деңгейден екінші деңгейге ауысуы.

C)ауаның тұрақты болуы.

D) төменгі ауа температурасы жоғары қабаттағы температурасынан төмен болған кездегі ауаның жерге жақын қабатының жағдайы (атмосфераның тұрақты жағдайы).

E)төменгі ауа температурасы жоғары қабаттағы температурамен бірдей болған кездегі ауаның жерге жақын қабатының жағдайы (атмосфераның бейтарап жағдайы).

А) =360⁰, шеңбер

B) =180⁰, жартылай шеңбер

C) =45⁰, сектор

D) =90⁰, сектор

E) =100⁰, сектор

А) =180⁰, жартылай шеңбер

B) =45⁰, сектор

C) =90⁰, сектор

D) =100⁰, сектор

E) =360⁰, шеңбер

А) =90⁰, сектор

B) =100⁰, сектор

C) =360⁰, шеңбер

D) =180⁰, жартылай шеңбер

E) =45⁰, сектор

А) =45⁰, сектор

B) =90⁰, сектор

C) =100⁰, сектор

D) =360⁰, шеңбер

E) =180⁰, жартылай шеңбер

А) 1,5 рет

B) 5 рет

C) 0,5 рет

D) 1,6 рет

E) 1,8 рет

А) ХЗАтереңдігі инверсия кезінде 3%, конвекциякезінде 80% , изотермия кезінде 15%

B) ХЗА тереңдігі инверсия кезінде 5%, конвекция кезінде 70% , изотермия кезінде 10%

C) ХЗАтереңдігі инверсия кезінде15%, конвекциякезінде 80% , изотермия кезінде3%

D) ХЗАтереңдігі инверсия кезінде7%, конвекциякезінде 90% , изотермия кезінде2%

E) ХЗА тереңдігі инверсия кезінде 10%, конвекция кезінде 50% , изотермия кезінде 35%

А) зарин, зоман, VX - газдар

B) хлорциан.

C) иприт, люизит

D) фосген, дифосген

E) BZ, LSD

А) синиль қышқылы, хлорциан

B) зарин, зоман, VX - газдар

C) иприт, люизит

D) фосген, дифосген

E) BZ, LSD

А) иприт, люизит

B) зарин, зоман, VX - газдар

C) хлорциан.

D) фосген, дифосген

E) BZ, LSD

А) фосген, дифосген

B) синиль қышқылы, хлорциан

C) зарин, зоман, VX - газдар

D) иприт, люизит

E) BZ, LSD

А) ӘХБА

C) ДП-5

E) ДП-ЗБ

А) Аммиак

B) Азот

C) Көмір қышқыл газ

E) Кадмий

А) Хлор

C) Көмір қышқыл газ

D) Сутегі

E) Радон

А)ӘХБА,газоанализаторларын

B)дозиметр,радиометр

C) амперметр, метромер

D) потенциометр

E) стабилизатор

А) Сынап

C) Темір

E) Марганец

Акушерия және гинекология курсымен АМСЖ кафедрасы

Оқытылатын курс пен семестр: II курс және IV семестр

Сағат саны: 2

2014ж.

Әдістемелік өңдеу акушерия және гинекология курсымен АМСЖ кафедра мәжілісінде талқыланды және бекітілді.

АМСЖ кафедра меңгерушісі

м.ғ.к., доцент ________________________ Югай Н.В.
Өңдеген: оқытушы Турманова Ж.О.
1.Тақырып: ХҚАЗ лақтырмасы бар авариялардың қауіптілігін тәжірибе түрінде бағалау

2. Мақсаты:

-студенттерді ХҚАЗ лақтырмасы бар авариялардың қауіптілігін практика түрінде бағалауын үйрету;

-ХҚАЗ лақтырмасы бар авариялардың қауіптілігін бағалауды білу;

-химиялық жаралану ошағының графикалық кескінін білу;

-есептеу нәтижесін талдауды білу;

-оқу жағдайынын бағдарлау және тиімді шешімді табу;

-интерактивті оқу технологияларын ендіру;

-топ және топтар арасындағы қарым-қатынасты дамыту.

4. Тақырыптың негізгі сұрақтары:

+ХҚАЗ бар объекттердің бұзылуы (апаты) кезінде химиялық жағдайды бағалау.

1.« Химиялық қауіпті объектідегі және көліктегі авария кезінде химиялық жағдайды болжау және бағалау әдістемесі», ҚР ТЖ министрінің № 427, 08.12.2010ж. бұйрығы.

2.Гражданская оборона. Учебник под редакцией Шубина Е. П., Москва. 1997.

3.Белов С. В. Безопасность жизнедеятельности. Высшая школа, Москва. 1999.

4.Демиденко Г. П. и др. Справочник. Защита объектов народного хозяйства от оружия массового поражения. Киев. Высшая школа. 1989.

5.Дудин П. Г. и др. Безопасность жизнедеятельности. Таганрог. ТРТУ. 1993.

6.Рагимов Р. Р. и др. Безопасность жизнедеятельности. Ростов - на - Дону. РГУ. 2001.

7. Бақылау:

ХҚАЗ лақтырмасымен болған авариялардың қауіптілігін бағалау, химиялық зақымдану ошағын графикалық түрде сызу.

1. Кесте бойынша хлордың буымен зақымдалу тереңдігін және зақымдалған ауа бұлтының келу уақытын анықтау.

2. Химиялық зақымдалу ошағын графикалық түрде сызу.

3. Тұрғындарды қорғау әрекеттерін анықтау.

1.Жұмыстың атауы.

2.Жұмыстың мақсаты.

3.Тапсырма.

4.Керекті есептеу.

5.Зақымдану аймағын графикалық түрінде көрсету және есептеу нәтижесінің анализі.

6.Жұмыстыңқорытындысы.

ОҢТҮСТІК ҚАЗАҚСТАН МЕМЛЕКЕТТІК ФАРМАЦЕВТИКА АКАДЕМИЯСЫ

Акушерия және гинекология курсымен АМСЖ кафедрасы

Оқытылатын курс пен семестр: II курс және IV семестр

Сағат саны: 2

2014ж.

Әдістемелік өңдеу акушерия және гинекология курсымен АМСЖ кафедра мәжілісінде талқыланды және бекітілді.

АМСЖ кафедра меңгерушісі

м.ғ.к., доцент ________________________ Югай Н.В.
Өңдеген: оқытушы Сырманова З.К.
1. Тақырыбы: Өрт жағдайын бағалау.

2. Мақсаты:

-студенттерді елді – мекендегі және өнеркәсіптік объектідегі өрт жағдайын бағалаумен таныстыру;

-студенттерді АҚ ұйымдастыру және ТЖ шараларына қатысу кезіндегі азаматтық позиция мен ұмтылысқа тәрбиелеу.

3.Оқыту мақсаты:

-елді – мекендегі өрттің таралу мүмкіндігін және оның болу ұзақтығын бағалауды білуді;

-қауіптілік төнген жағдайда төтенше жағдай кезіндегі әрекет ету тәртібі;

-оқытудың интерактивті технологияларын енгізуді;

-топта және топтар арасында арақатынасын дамыту.

4.Тақырыптың негізгі сұрақтары:

-елді – мекендегі және өнеркәсіптік объектідегі өрт;

-өрт жағдайын бағалау.

5. Білім берудің және оқытудың әдістері: ақпаратпен жұмыс, топта жұмыс істеу, жағдайға байланысты тапсырманы орындау.