Тексерілді: Күні
Тәрбиелік: оқушыларды адамгершілікке, имандылыққа, еңбекқор болуға тәрбиелеу. Сабақтың типі
жүктеу/скачать 230,66 Kb.
|
11-сынып Абайтану қмж
- Бұл бет үшін навигация:
- Сабақтың көрнекілігі
- ІІ Өткен сабақты сұрау
- «Бөтен елде бар болса» өлеңі «Бөтен елде бар болса»
| Тәрбиелік: оқушыларды адамгершілікке, имандылыққа, еңбекқор болуға тәрбиелеу.
Сабақтың типі: жаңа сабақты меңгерту. Сабақтың түрі: аралас сабақ. Сабақтың әдіс-тәсілдері: түсіндіру, суреттеу, салыстыру, сұрақ-жауап, сөздікпен жұмыс, бағалау, бекіту, қорытындылау. Сабақтың көрнекілігі: Абай портреті, шығармалар жинағы. Сабақтың барысы: І Ұйымдастыру кезеңі: 1. Оқушылармен амандасу, түгелдеу; 2. Оқу құралдарын, сабаққа дайындығын тексеру; 3. Сыныптың тазалығына көңіл бөлу; 4. Оқушылардың зейінін сабаққа аудару; 5. Cабақтың мақсатымен таныстыру. ІІ Өткен сабақты сұрау: «Қалың елім, қазағым, қайран жұртым» өлеңін жаттау. Өлеңді құрылысына қарай талдау. ІІІ Жаңа сабақ: Жақсылық ұзақ тұрмайды Жақсылық ұзақ тұрмайды. Жамандық, әркез тозбайды. Үміттің аты елеріп, Қос тізгінді созбайды. Қос тепкіні салсаң да, Уайымнан озбайды. Бір қайғыны ойласаң, Жүз қайғыны қозғайды, Жер қорығыш желгек шал Желіп жүріп боздайды. Құрсаған бұлт ашылмай, Аспанның жүзі көгермес. Үрпейген жүрек басылмай, Талапты көңіл елермес. Шырайды қайғы жасырмай, Күлкінің ерні кезермес. Шыдасаң есті қашырмай, Құлдатып, қор қып жібермес. Кез келсе қайғы қат-қабат, Қаңғыртпай қоймас адамды. Қасиетсіз туған – ол да жат, Күңкілдеп берер сазаңды. Бәрінен де сол қымбат, Қайтерсің өңкей наданды. Сыпыра батыр сұм құрбәт Мақтанмен алды мазамды. «Бөтен елде бар болса» өлеңі «Бөтен елде бар болса» – Абайдың 1886 жылы жазылған өлеңі. Көлемі 168 жол. Тобықтының Мамай атасынан шыққан Жамантайұлы Көжекбай деген кісіге арналған. Бір кезде ақынмен дос-жаран болып, кейінгі кейбір мінездері ұнамағандықтан, Абай соған бағыштай сын өлеңдер жазған. Бұдан бұрынырақ шығарылған эпиграмма түріндегі бір ауыз өлеңі «Жамантайдың баласы Көжек деген» деп басталады. Бұл өлеңнің негізгі мазмұны – Абай заманындағы қазақ қауымында етек алған атқамінерлер арасындағы бас араздық, бақастық, солармен іштей астасып жататын ағайын арасындағы кикілжің, дүрдараздық көріністерін сынау. Өлеңде ел ішінде жақсы аты шығып, беделі артып бара жатқан адамның басына іс түскен кезде, мұнымен алыстан сыйласып жүрген бастасының бұған қарсы айла-шарғы жасап, жауларымен ауыз жаласатыны, онымен де тұрмай, бұған қайта келіп, «Жауыңнан сыр алғалы әдейі істедім» деп, тағы да алдамақ болатын екіжүзділік әрекеттері шенеледі. Басында дос болғансып жүріп, артынан жауығып кеткен мұндай адамның қаскөйлігі өте қауіпті. Ол әлі де досыңмын деп жүріп, жымысқы әрекетін жасай береді. Жұртқа мұны өтірікші, аяр етіп көрсетіп, маңайына ел жуытпайды. Одан әрі ақын «жау жағадан алғанда, өздері иттей тақымдайтын» ағайын адамдардың пасықтық қылықтарын тізбектеп сынайды. Олар үйлерінде отырып ауыздарымен орақ орғандай, қосылып алып, жақсы адамдарын даттағанда да бірауызды. Ал, шынтуайтқа келгенде, шынайы азаматтық пен биік адамгершілік сыналар тұста, жақынын сатып күн көретін жансебіл пұшаймандар. Жағдай өзгеріп, жаңағы қыспаққа түскен адамның алды оңала бастаса, бұл жазғандар осы опасыздық тұрғысында табан тіреп тұра алмай, қайта өзгереді, соның сойылын соғар жанашыры болып шыға келеді. Көлемді екі шумақтан тұратын ұзақ өлеңнің екінші бөліміне ақын жалған достық пен азғын ағайындыққа жинақты сипат беріп, оны жеке адамдардың басындағы көптен бүкіл қауым арасына кең тараған жалпылама құбылысқа айналдыра баяндайды, халықтың басыңдағы қырсықты қасірет ретінде суреттейді. Жақсының ығыңда жүргенде жаңағы топас ағайын шетінен күйсіген тасыр, томырық мінезді тентек, пәле іздеген жалақор. Соларды қыздырып, арасынан өз есебін түгендеп жүрген болыс, би, старшындар және бар. «Ел бүлігі Тобықты, көп пысыққа молықты» дейтін ақынның әйгілі сөзі осы өлеңде айтылған. Бірақ бұл бір ғана рудың, бір ғана аймақтың дерті емес, сол кездегі бүкіл қазақ қауымының басындағы қырсық. Сондықтан да Абай өлеңнің аяғын: «Нанымы жоқ, анты бар, Ел нұсқасы кетті ғой...» - деген ауыр түйінге апарып тірейді. Шығарма жеке адамға арнап жазылғанымен, оның жинақтаушылық сипаты басым, қоғамдық мәні зор, әлеуметтік әуені күшті. Өлең 7, 8 буыңды жыр үлгісінде жазылған, кейде егіз, кейде шалыс, кейде аралас ұйқаспен қиысып, шумақтың ақырына дейін үдеп отырады. Алғаш 1909 ж. Санкт-Петербургте жарық көрген «Қазақ ақыны Ибраһим Құнанбайұлының өлеңі» атты жинақта жарияланған. Басылымдарында текстологиялық өзгерістер кездеседі. 1945 жылғы жинақта 10-жол «Желіккен жауға кез болса», 34- жол, «Аулаққа шығып бірінің», 87-жол «Еркінді жерде ызақор», 96-жол «Егер күші жетпесе», 162-жол «Сенімсіз болды алашқа» деп алынған. 1933, 1957, 1977 жылғы басылымдарда бұл жолдар Мүрсейіт қолжазбалары мен 1909 жылғы жинаққа сәйкес «Желіккен жауың кез болса», «Аулаққа шығып біріне», «Еркін жерде ызақор», «Егер күші жүрмесе», «Сиымсыз болды алашқа» ретіңде қабылданған. Туынды ағылшын, араб, қарақалпақ, қырғыз, орыс, өзбек, ұйғыр т. б. тілдерге аударылған. жүктеу/скачать 230,66 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|