Тәуелсіздік жылдарындағы қазақ әдебиетін оқыту әдістемесі

тәуелсіздік  жылдарындағы қазақ  әдебиетін

оқушыларға  сапалы  оқытудың тиімді әдістерінің бірі  болмақ. Репродуктивтік

немесе  көшірмелік әдіс  арқылы  мұғалім  оқушыларға  даяр  білім  мазмұнын

жеткізеді.  Негізінде, әдебиет  сабақтарында  репродуктивтік әдіс үлкен  орын

алады. Өйткені  дайын  көркем  шығарма  мәтінін  оқу,  түрлі  талдаулар  жасап,

тапсырмалар  орындау  жұмыстары  репродуктивтік

әдіс  арқылы  жүзеге

асырылады.

Десек  те,  репродуктивтік әдісті  догматикалық  қатып қалған әдіс  деп

түсінбеу  керек. Әдебиеттен  меңгертілуі  тиіс  көркем  туындылардың мәтіні,

өлең,  кейіпкердің

сөздері,  драмалық

туынды  кейіпкерлерінің

сөздері,

ремаркалар – барлығы  механикалық түрде  жаттандылықты  талап  ететін

сипаттағы оқу материалы болып саналады.

Сонымен  бірге  көркем  шығарманы  талдау  барысы  да  даяр  мәтін  бойынша

жүргізілетіні  белгілі.  Оқушылардың ойлауын  дамытуда  көркем  шығарманың

даяр  мәтінін  пайдалана  отырып,  мұғалім  түрлі  проблемалық жағдаяттарды

тауып,  оқушылардың шығарманы  саналы  меңгеруіне  керекті  жұмыстар

жүргізеді.

Прозалық шығарманың, поэзиялық туындының, драмалық шығарманың

эпизодтарын  немесе  белгілі  бір  кейіпкердің сөзін  талдата  отырып,  мұғалім

көркем  талдау  жүйесін  меңгертеді.  Сол  арқылы  оқушыларды өз  бетімен

талдауға машықтандыра алады. Сөйтіп, репродуктивтік әдісті қолдана отырып,

мұғалім тек даяр білім мазмұнын баяндай алады және оқушының алған білімін

жинақтауға даяр мәтінді қолдана отырып кең мүмкіндіктерге ие бола алады.

Репродуктивтік әдістің тиімді болып табылатын құраушы элементтері яғни

мынадай  амал-тәсілдерін  атап  кету  орынды:  мұғалім  сөзі,  баяндау, әңгімелеу,

мазмұндау,  шолу  дәрістері,  хрестоматиядағы  көркем  шығарма  мәтіні, әдеби

шығарманың түпнұсқасы,  сұрақтар  тізбесі,  викториналар  т.б.  Сонымен қатар,

интерактивтік  тақтадан  көрсетілетін  көрнекіліктер  молынан қолданылған

дұрыс.

шығармасын  талдата  отырып, қазақ халқының  ғасырлар  бойы  аңсаған

арманының жүзеге  асқан  кезі –

осы  кез  екенін,  біздің парызымыз – осы

еркіндікті  сақтау, қорғау,  оны  болашақ  ұрпаққа  аманат  ету ғана  емес, қолына

сенімді тапсыру екенін саналылықпен ұғындыру керек.

Ақын Ш.Сариевтің қазақ халқының сан ғасырлар  аңсаған  тәуелсіздігін

жырлауғаалғашқылардың бірі  болып үн қосқан  ақын  екендігін  мұғалім  терең

толғаныспен түсіндіре отырып, ақынның өлеңдерін оқыту, талдату, оқушыларға

16

түрлі  жетекшілік  сұрақтар қоя  отырып, өлеңдеріндегі  басты  лейтмотивті

меңгерту міндетін шешуі керек.

Ш.Сариев өлеңдерінде  «тәуелсіздік»  деген  киелі ұғымның мән-мағынасын

үлкен ақындық жүрекпен  терең  ұғынуы,  сол  сезімді  жан-жүрегімен  сезіне

отырып  жырлауы  байқалады.  Осыны  мұғалім  оқушыларға өлеңнің  әрбір

жолына тоқтай отырып түсіндіреді.

«Тәуелсіз ел – қазағым» өлеңінде «Тәуелсіздік» бейнесі ақын жырында тау

суындай, дария өзендей, арнасынан тасыған бұлақтай бейнеде суреттелген.

Тәуелсіз боп артты халқым сенімі,

Мұз боп қатқан қайғы-мұңым еріді.

Ақ шыңдары – тауларымның биіктеп,

Кең тыныстап ұлы далам кеңіді.

Жер бетіне қайта шықты алтыны,

Көлдерімде жүзді аққу, қалқыды.

Толқын атып, дарияларым тасыды,

Тау өзені, ақ бұлақтар шалқыды, –

деген жолдардағы ақынның халқының көкейіндегі «мұз боп қатқан арманының

орындалуын»  емірене  жырлауы  айқын  танылады. Мұндай  патриоттық пен

сүйіспеншіліктің

ақын  көкейін  жарып  шыққан  күміс  бұлақпен

ғана

теңестірілетінін де мұғалім оқушыларға атап көретеді.

Ш.Сариевтің  «қазақ» деген қасиетті  халықтың  қайсар ұлдарының ерлігі

туралы жырлаған өлеңдерін де мұғалім оқушыларға талдатып-танытады.

«Ең жақсы күн» өлеңінде Қазақстан Республикасының Тұңғыш Президенті

Н.Назарбаевты  ата-бабамыз  сан ғасырлар  аңсаған  тәуелсіздік  туын  тігуші

ретінде  жырлайды. Қазақтың арманы –

«тәуелсіз  мемлекет құру»  екендігін

Ш.Сариевтің  «Елбасы»,  «Астана»,  «Жер  бетінде  тұңғыш  жаралған  ең бірінші

қазаққа ода»,  «Кенесары  хан  бүгін  ат үстінде»  деген өлеңдерінде  жырлап,

Елбасымызға  арнап  ескерткіш қою  керектігін  жырлаған.  Мұғалім  ақын

жырының осы  жолдарын  іс  жүзіндегі  Астана қаласындағы  «Қазақ елі»  атты

монументі соның айғағы екендігімен байланыстыра отырып ұғындырады.

жүктеу/скачать 1,57 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: