Тіл – ҚҰрал сөздің жүйесі мен түрлері ІІ тіл танытқыш кітеб Түзетіліб, толықтырылыб, жаңа імлә мен 6-ыншы басылыуы А. Байтурсунов Грамматика киргизского языка «Тиль-курал» Кн. ІІ. Этимология Издание 6-ое Государственное издательство К
жүктеу/скачать 224,91 Kb.
|
Сөздің жүйесі мен түрлері
- Бұл бет үшін навигация:
- Жекеше: Атау Ілік жалғау Барыс жалғау Табыс жалғау Жатыс жалғау Шығыс жалғау Көбше
- Дағдыландырыу.
- ІІ. Жақ жалғау. Тәуелдеу. Оңаша тәуелдеу.
- Жекеше: 1-жақ өзім − − 2-жақ өзің бәрің баршаң 3-жақ өзі бәрі баршасы Көбше
- Жекеше: 1-жақ − дәнемем − 2-жақ кейің дәнемең еш бірің 3-жақ кейі дәнемесі еш бірі Ортақ тәуелдеу.
- Жекеше: 1-жақ онымыз осымыз мұнымыз мынауымыз 2-жақ оныңыз осыңыз мұныңыз мынауыңыз 3-жақ онысы осысы мұнысы мынауы Көбше
- Жекеше: 1-жақ өзіміз бәріміз баршамыз 2-жақ өзіңіз бәріңіз баршаңыз 3-жақ өзі бәрі баршасы Көбше
- Жекеше: 1-жақ кейіміз дәнемеміз еш біріміз 2-жақ кейіңіз дәнемеңіз еш біріңіз 3-жақ кейі дәнемесі еш бірі Көбше
| 1. Жай жалғау.
Жіктеу есімдіктері. Анайы жіктеу есімдігі.
Сыпайы жіктеу есімдігі. «Біз», «сіз» деген сөздер. 1-жақ 2-жақ 3-жақ
Сілтеу есімдіктері:
1) Дағдыландырыу. Осы үлгі бойынша «сол» деген сөзді жалғаулатыу.
2) Дағдыландырыу. Осы үлгі бойынша «анау» деген сөзді жалғаулатыу. Сұрау есімдіктері:
Сұрау есімдіктерінің «қашан?» дегенінен басқалары тәуелді қалыппен де айтылады. 3) Дағдыландырыу. Жоғарғы жазылған сұрау есімдіктерінің бәрін де тәуелді қалыб бен жалғаулатыу. Шектеу есімдіктері. § 28) Шектеу есімдіктері тәуелді қалпында ғана себтеуге, жіктеуге келеді. Жалғыз-ақ «өз» деген шектеу есімдігінде себтеу жұқанағы байқалады, бірақ, ол жұқанақ «өз» деген сөз қалыбты мағанасынан шыққан түрлерінде ұшырайды. Мәселен «өзге», «өзді» дегенде біреуінде барыс жалғауы бар. Екіншісінде табыс жалғауы бар сыйақты, бірақ, «өзге» деген «басқа» деген мағанада, «өзді-өзі» деген «өз-ара» деген мағанада. «Басқа» деген сөз басында барыс жалғаудан болғанымен, бұл күнде «бас» деген сөздің бастауын көрсетбейді; сол сыйақты «өз-ара» деген сөздің орнына айтылыб тұрған «өзді-өзі» деген сөз «өз» деген есімдіктің табыстауы болмайды. Танықтау есімдіктері § 29) Танықтау есімдіктері көбінесе басқа есімдіктерден жасалған есімдік. Мұнда «кей», «еш» деген сыйақтылары ғана нағыз танықтау есімдігі. Нағызда, түбі басқасы да тәуелді түрде айтылады. ІІ. Жақ жалғау. Тәуелдеу. Оңаша тәуелдеу. Сілтеу есімдіктері: «ол», «осы», «бұл», «мынау». Жекеше: 1-жақ оным осым мұным мынауым 2-жақ оның осың мұның мынауың 3-жақ онысы осысы мұнысы мынауы Көбше: 1-жақ оларым осыларым бұларым мынауларым 2-жақ оларың осыларың бұларың мынауларың 3-жақ олары осылары бұлары мынаулары Сұрау есімдіктері: «кім?», «не?», «нешеу?», «қанша?», «қандай?». Жекеше: 1-жақ кімім? нем? нешеуім? қандайым? қаншам? 2-жақ кімің? нең? нешеуің? қандайың? қаншаң? 3-жақ кімі? несі? нешеуі? қандайы? қаншасы? Көбше:
Шектеу есімдіктері: «өз», «бәр», «барша». Жекеше: 1-жақ өзім − − 2-жақ өзің бәрің баршаң 3-жақ өзі бәрі баршасы Көбше: 1-жақ − − − 2-жақ өздерің − баршаларың 3-жақ өздері − баршалары Танықтау есімдіктері5: «кей», «дәнеме», «еш бір». Жекеше: 1-жақ − дәнемем − 2-жақ кейің дәнемең еш бірің 3-жақ кейі дәнемесі еш бірі Ортақ тәуелдеу. «Ол», «осы», «бұл», «мынау». Жекеше: 1-жақ онымыз осымыз мұнымыз мынауымыз 2-жақ оныңыз осыңыз мұныңыз мынауыңыз 3-жақ онысы осысы мұнысы мынауы Көбше: 1-жақ оларымыз осыларымыз бұларымыз мынауларымыз 2-жақ оларыңыз осыларыңыз бұларыңыз мынауларыңыз 3-жақ олары осылары бұлары мынаулары «Кім?», «не?», «нешеу?», «қандай?» Жекеше: 1-жақ кіміміз? неміз? нешеуіміз? қандайымыз? қаншамыз? 2-жақ кіміңіз? неңіз? нешеуіңіз? қандайыңыз? қаншаңыз? 3-жақ кімі? несі? нешеуі? қандайы? қаншасы? Көбше:
«Өз», «бәр», «барша». Жекеше: 1-жақ өзіміз бәріміз баршамыз 2-жақ өзіңіз бәріңіз баршаңыз 3-жақ өзі бәрі баршасы Көбше: 1-жақ өздеріміз − баршаларымыз 2-жақ өздеріңіз − баршаларыңыз 3-жақ өздері − баршалары «Кей», «дәнеме», «еш бір». Жекеше: 1-жақ кейіміз дәнемеміз еш біріміз 2-жақ кейіңіз дәнемеңіз еш біріңіз 3-жақ кейі дәнемесі еш бірі Көбше: 1-жақ кейлеріміз дәнемелеріміз − 2-жақ кейлеріңіз дәнемелеріңіз − 3-жақ кейлері дәнемелері − жүктеу/скачать 224,91 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||