2. Өсімдіктердің тіршілік даму циклының кезеңдерін анықтау
Өсімдіктің тіршілік циклі 3 кезеңнен тұрады:
1. Шығу тегі
2. Дамыту
3. Көбеюі.
Дамып келе жатқан жасыл балдырлар ананың денесінде жетіліп, өз қабықшасымен жабылатын 4-8 автоспоралардың қабылдауына айналады. Дегенмен, өсімдіктер арасындағы күрделі даму циклы сирек кездеседі, ол 2-3 қарапайымдардан тұрады.
Өсімдіктердің өмірлік циклінің ерекшеліктері
Барша тірі табиғат иесінің маңызды қасиеті – көбею жолы. Көбею тәсілі:
Жыныс;
Асексуалдық;
Вегетативті;
Жыныстық көбею кезіндегі күрделі циклдарда гамета мен зиготаның бірнеше жекеленген фазалары болады. Гамета – бұл гаплоидты яғни қарапайым хромосомалар жиынтығы кездесетін дамыған репродуктивті жасуша. Екі гаметаны қосу барысында диплоидты яғни біріккен жиынтығы бар зигота қалыптасады. Гаплоидты споралар нәтижесінде шығаратын зиготадан спорофит дамып шығады. Жыныстық көбею көбіне басқаша тәсілдермен шектеледі – асексуалды немесе вегетативті, өйткені ол төмен өнімділікпен қалыптасады.
Асексуалдық көбею мезгілінде зооспоралар жетіледі, жасуша қабырғалары жоқ жасушалар және олар көп клеткалы өсімдіктерде арнайы спорангияда болады. Өз бетімен көбею әдісі табиғатта көп кездесе бермейді. Кей жағдайда бұл жынысты жолмен немесе вегетативті түрде бірігеді.
Вегетативті көбею жолы
Көбеюдің бұл әдісінде акеталарға – қалың қабырғалы жасушаларға бөліну кезі бар. Яғни аналық сұйықтықтан оның белгілі бір бөлімін – жұмыртқа бүйрегін немесе денесін бөлшектеуден құралады. Осы әдіснеме арқылы кейбір төменгі өсімддіктер көбейе түседі және оның ішінде саргасум, қызыл және қоңыр балдырлар. Үйрек тәрізді гүлді өсімдіктерде вегетативті түрде дамиды. Кейбіреулері жерге домалап, сол жерде тамыр шығаратын бүршіктер өседі. Сонымен қатар, бүршіктер бөлініуі және аналық өсімдіктен ажыратылуы мүмкін.
Жоғары өсімдіктердің тіршілік циклдері
Брофиттерді қоспағанда, жоғары өсімдіктердің тіршілік циклі гаметофиттердің нашар дамығандығымен анықаталады, ал өмір сүру циклінде спорофит оның біраз бөлігін алады. Брофиттер спорофиттің әйел жыныс мүшесінде жетіліп, гаметофиттермен ұдайы байланыста болатындығымен ерекшеленеді. Қалған жоғары өсімдіктерде кейбір спорофиттер бар, олар жапырақтары және сабағы, тамыр жүйесі секілді үлкен және күрделілеу көп жасушалы организмдер.
Гүлді өсімдіктердің тіршілік циклі көбіне эмбрионның ұрықтандырылмаған жұмыртқадан дами алатынымен сипатталады. Гүлденудің ең басты формуласы – гетерогенді спорофит. Ол сабағы мен жапырақтары бар өсімдік.
Өсімдіктердің тіршілік даму циклі:
Мүктер – жоғары сатыдағы өсімдіктердің қарабайыр түрлерінің өкілдері. Олар батпақты, ылғалды жерлерде өседі және өте көп буланады. Жыныстық жолмен көбейеді, споралар гаметофиттің үстінде орналасқан және онымен байланысты арнайы қорапта пайда болады.
Қолданылған әдебиеттер
1. Алиев Д.А. Тамырмен қоректенуге байланысты фотосинтездің өнімділігі және жаңа дақылдардың режимі. Кітапта: “Өсімдіктер физиологиясы туралы материалдар”.
2. Асроров К.А. Өсімдіктің қалыптасу процесіндегі олардың фотосинтетикалық белсенділігі.
Достарыңызбен бөлісу: |