ТҮсіндірме жазба пәнді оқыту

Рекурсивті процедураны пайдалана отырып, тізбектің n-мүшесін және қосындысын есептеңіз:                   

1.     lg(1)+lg(1/2)+lg(1/4)+lg(1/8)+...

2.     1+1/3+1/5+1/9+...1/(2^n-1+1)

3.     1+1/2+1/5+1/10+...1/(n²+1)

4.     1-4+9-16+25-...

5.     tg(1)-tg(1/2)+tg(1/4)-tg(1/8)+...

6.     arcsin(1)-arcsin(1/3)+ arcsin(1/5)- arcsin(1/9)+...

KF 12-06-05
7.     cos(x)+cos(x²)+cos(x³)+...

8.     2+8+54+256+...+2*nⁿ

1. Рекурсивтік есептеулер

Тізімдер – бұл квадрат жақшаға алынған және бір-бірінен бөлінген элементтер жиыны. Тізімде кез келген элементтер саны бола алады. Прологта тізімді қолдану үшін былай жазу керек:

1. Тізімдерді сипаттау

2. Тізімдермен орындалатын амалдар

Тізімдер. Тізімдермен орындалатын амалдар

 Тізімді сипаттау мысалы:

DOMAINS

g1=integer*

g2=symbol*

PREDICATES

f[g1]

l[g2]

  [10,5,7,12]

[1.1,5.8,11.5]

["январь","февраль","декабрь"]

 

Мысал 1. Тізім элементтерін сипаттау программасы:

DOMAINS

List2 = symbol*

PREDICATES

name [List1]

KF 12-06-05
score [List2]

CLАUSES

score [1,2,3,4].

GOAL

Name [X],

Score [Z, _ , F, _ ], write(X,” ”,Y,” ”,Z,” ”,F)

 Элементтер саны кез келген болатын тізімді прологта қолдану үшін тізімді басы және құйрығы деп бөлу әдісі қолданылады. Тізімді бөлу вертикаль сызық арқылы орындалып, келесі түрде жазылады: [Head | Tail].
Мысал 2. X, Y екі тізімді көбейту қосындысының программасы.

DOMAINS

PREDICATES

prod(Vector,Vector,Vector)

CLAUSES

prod([X|Xs],[Y|Ys],S):-prod(Xs,Ys,Sp), S=X*Y+Sp.

prod([1,2,3],[7,8,9],Res), write(“Res=”,Res)

 

Әрекеттер:

DOMAINS

X=integer

KF 12-06-05
PREDICATES

poluch(L,X,X)

CLAUSES

poluch([X|Y],1,X).

GOAL

 DOMAINS

X=integer

PREDICATES

max(L,X)

max([X],X).

max([X|Y],X):-max(Y,W), X>W,!.

max([X|Y],W):-max(Y,W).

GOAL

clearwindow, max([1,2,10,-4],X), write(X)

Тізіммен орындалатын операциялар

1)     Х – L-дің басы, немесе

2)     Х - L құйрығына тиісті.

Мұны былай жазуға болады:

 тиісті(Х, [X|құйрық]).

тиісті(Х, [басы|құйрығы]):-тиісті(Х, құйрық).

 тиісті(b, [a,b,c])

тиісті([b,c], [a,[b,c]])

 

2. Операция: конкатенация.

конк([],L,L).

конк([X|L1],L2,[X|L3]):-конк(L1,L2,L3).

 ?-конк([a,b,c],[1,2,3],L).

L=[a,b,c,1,2,3]

3. 
   Операция: тізімге элементқосу.
   

 

4. Операция: тізімнен элементті жою.

жою(Х, [X|құйрық], құйрық).

жою(Х, [У|құйрық], [У|құйрық1]):-жою(Х, құйрық, құйрық1).

 KF 12-06-05
Мысал:

 ?-удалить(a,[a,b,a,a],L).

L=[b,a,a];

L=[a,b,a];

L=[a,b,a].

 қолданылуы:

 ?- жою(a,L,[1,2,3]).
L=[a,1,2,3];

L=[1,a,2,3];

L=[1,2,a,3];

L=[1,2,3,a];

 

5.     Операция: ішкі тізім.

Ішкі тізім(S, L):-конк(L1, L2, L), конк(S, L3, L2).

Мұны былай сипаттаймыз:

S – L-дің ішкі тізімі, егер

1. 
   L –ді L1, L2 екі тізімге бөлуге болса және
   
2. 
   L2 –ні S, L3 екі тізімге бөлуге болса.
   

S= [ ];

S=[a,b];

S=[b];

1. 
   Егер 1-тізім бос болса, онда 2-сі де бос болу керек.
   
2. 
   Егер 1-тізім бос болмаса, онда ол [Х|L] болады
   

Орын алмастыру([ ], [ ]).

Орын алмастыру ([X|L], P):- Орын алмастыру (L, L1), енгізу(X, L1, P).

 

Жеке тапсырмалар

KF 12-06-05

1. Тізіммен орындалатын олперациялар

2. 
   Әрекеттер.
   

Тақырыбы: Стандарт предикаттар

Стандарт предикаттар әр түрлі айнымалыларды енгізу-шығарудың, қатарлармен жұмыстың, графикалық режимнің функцияларын орындайды. Жүйеде барлығы 200-дей стандарт предикаттар болады.

1. 
   Предикаттарға мысалдар келтіру
   

Стандарт предикаттарды қолдану үшін предикат атауын, оны шақыру әдістерін, параметрлер мәндерінің саны мен типін білу керек. Стандарт предикаттар Турбо-Прологта келесі форматта жазылады:

 предикат (аргументтер тізімі) ( домендер типтері):(шаблон).

 makewindow(НомОкна, АтрЭкр,АтрРамки, СтрРамки, Строка, Столбец, Высота, Ширина,ЧиститьОкно,ПозСтрРамки,ЗнакиГраницы) (integer,integer,integer,string,integer,integer,integer,integer,integer,integer,string): (вх, вх, вх, вх, вх, вх, вх, вх,вх, вх, вх), (вых, вых, вых, вых, вых, вых, вых, вых, вых, вых, вых). makewindow предикаты аргумент Ном Окна номерлі терезе құрады. Басқалары:

KF 12-06-05

 

Мысал 1. Пәндерден “4” және “5” баға алған студенттер фамилиясын экранға шығарыңыз.

DOMAINS

Col=integer*

PREDICATES

find(Col,Nam,Nam)

CLAUSES

find([H1|T1],[H2|T2][H3|T3]):-H1>=4, H1<=5, write(H2," ",H2,” ”,H3), nl,

find(T1,T2,T3);

find(T1,T2,T3).

GOAL

clearwindow, makewindow(1,1,4,"find",1,1,10,20),

 

Мысал 2. Келесі программаны құрыңыз: поиск по фамилии, номеру записи, просмотр вопросов.

 DOMAINS

Iniz=inizial(FIO,POL,GOD)

In=ini(FIO,POL,GO)

i=integer

FIO,POL,Text,Go=symbol

GOD,NUM=integer

g=gr(NUM,Iniz)

c=gh(Text,In)

PREDICATES

bezr(g)

vopros(c)

vopros1(c)

start

patch

start.

/* Процедура создания меню */

start:-makewindow(1,2,7,"Список безработных",0,0,25,80),

clearwindow,

patch.

/* Процедура управления меню */

write("1-Поиск по фамилии"),nl,

write("2-Поиск по номеру"),nl,

write("3-Просмотр вопросов"),nl,

write("4-Выход"),nl,

write("=>"),

readint(Choise),

Choise>=0,

Choise<4,

clearwindow,

process(Choise),

retractall(_);

clearwindow,

Choise=4,

retractall(_),

removewindow.

bezr(gr(1,inizial("An","jen",1980))).

bezr(gr(2,inizial("Sim","muj",1979))).

bezr(gr(3,inizial("Pet","muj",1981))).

bezr(gr(4,inizial("Tor","jen",1970))).

vopros(gh("Введенный номер",ini("ФИО","Пол","Год рождения"))).

vopros1(gh(" номер",ini("Введено: ФИО","Пол","Год рождения"))).

 process(1):-makewindow(1,2,7,"Поиск по фамилии",0,0,25,80), nl,

write("Введите фамилию: "), readln(F),nl,

bezr(gr(N,inizial(F,P,GOD))),write("Номер: ",N," ФИО:"

,F," Пол:",P," Год рождения :", GOD).

 process(2):-makewindow(1,2,7,"Поиск по номеру",0,0,25,80), nl,

write("Введите номер: "), readint(N),nl,

bezr(gr(N,inizial(F,P,GOD))),write("Номер: ",N," ФИО:"

,F," Пол:",P," Год рождения :", GOD).

 process(3):-makewindow(1,2,7,"Просмотр вопросов",0,0,25,80),

vopros(C),write("Вопрос поиска по номеру: "), nl,

write(C),nl,nl, vopros1(C1),

KF 12-06-05

write("Вопрос поиска по фамилии: "), nl,

write(C1).

 

Мысал 3. Стандарт предикаттар мен тізімдер мен амалдарды пайдалана отырып, келесі программаны құрыңыз: добавить в указанное место списка; удалить указанный элемент.

DOMAINS

N=integer

PREDICATES

lister(I)

process(N,I)

writer(I)

writers(I)

inserts(N,I,I)

insert(I)

deletes(N,I,I)

delete(I)

CLAUSES

makewindow(1,2,5,"Menu",1,1,10,20),

write("inse.эжхз-0rt-1"),nl,

write("delete-2"),nl,

write("writer-3"),nl,

write("exit-4"),nl,

write("input N=>"),readint(L),L<5,L>0,process(L,I);lister(I).

process(1,I):-insert(I).

process(2,I):-delete(I).

process(3,I):-writer(I).

process(4,I):-exit.

insert(I):-

makewindow(2,6,3,"Insert",1,1,10,20),

write("Input # "),

readint(N),

inserts(N,I,J),

lister(J).

inserts(1,I,J):-

write("Input New=>"),

readint(U),J=[U|I],!.

inserts(N,[H|L1],[H|L2]):-N1=N-1, inserts(N1,L1,L2).

delete(I):-

makewindow(3,7,5,"delete",1,1,10,20),

write("Input N=>"),readint(W),deletes(W,I,J),lister(J).

deletes(1,[H|T],T):-!.

deletes(N,[H|L1],[H|L2]):-N1=N-1,deletes(N1,L1,L2).

KF 12-06-05
writer(I):-

makewindow(4,6,43,"write",1,1,15,20),

writers(I),readchar(U),lister(I).

writers([]):-!.

writers([H|T]):-write(H),nl,writers(T).

GOAL

 Бақылау сұрақтары

1. 
   Стандартты предикаттар
   
2. 
   Пролог.
   

Теориядан қысқаша мәлімет:

Бір қабатты тіке бағытталған желілер. Жасанды нейронды желі қабаты К қабатты деп аталады. Егер нейрондар тобы К қабаттан тұрса, егер желідегі сигналдар басынан соңына қарай бағытталған түрде таратылса, онда мұндай жасанды нейронды желі тіке бағытталған деп аталады. Сызбасы төмендегідей:

Құзреттіліктері - ПҚ2, ПҚ3,ПҚ4.

Зертханалық жұмыстарға қажетті жабдықтар – Компьютер құрылғылары мен бағдарламалары

Жұмыстың орындалу реті :

1. 
   Нейрондарға тоқталу
   
2. 
   Нейрондық желілер архитектурасы
   

Бүгінгі таңда нейронды желілер архитектурасының төрт негізгі түрін ажыратуға болады:

1. 
   Бір қабатты тіке бағытталған желілер. Жасанды нейронды желі қабаты К қабатты деп аталады. Егер нейрондар тобы К қабаттан тұрса, егер желідегі сигналдар басынан соңына қарай бағытталған түрде таратылса, онда мұндай жасанды нейронды желі тіке бағытталған деп аталады. Сызбасы төмендегідей:
   

KF 12-06-05

1. Рекурсивтік есептеулер

Теориядан қысқаша мәлімет:

Пролог тілінің жетістіктері мынаған негізделген, бір жағынан, ондағы логикалық формулаларды қолдану арқылы көптеген практикалық есептерді жазып шығуға болады, ал екінші жағынан қарапайым интерпретациялары формулалардың табылған және логикалық бағдарламалау жүйесін жеткілікті дәрежеде тиімді жүзеге асыру енгізілген, Пролог әсіресе, ішінде объекттері және олардың арасында қатынастары болатын есептерді шешуге жақсы бейімделген.Тіл құрылысында мәліметтер базасымен қарапайым және тиімді жұмыс істеу мүмкіндіктері қарастырылған, бұл оның негізінде әртүрлі типтегі ақпараттық–анықтама және экспертті жүйелерді құруға мүмкіндік береді.

Құзреттіліктері - ПҚ2, ПҚ3,ПҚ4.

Зертханалық жұмыстарға қажетті жабдықтар – Компьютер құрылғылары мен бағдарламалары

Жұмыстың орындалу реті :

1. 
   Прологта есептер шығару
   

Мысалы3,

Tg(x), егер x<5

Domains

X,y,z=integer;

Z(x,y)

Z(x,y): -y=x*cos(x),x>=5;

Y=tan(x)7

KF 12-06-05

Clearwindow, write(“Input”)

Readln(x), z(z,y), write(“z(“,x,”)=”,y).
Мысалы1,

N! – ды есептеу.

Domains

Number, product = integer.

Fact(Number, product)

Clauses

Fact (1,1): - !

R=N*P

Fact (3, res), write(‘factarial 3=’’,res), ne

Доллардың теңгеге, теңгенің долларға қатысын анықтау.

Domains (айнымалылар бөлімін сипаттау)

X=real

Dollar – tenge (x,x)

Tenge - dollar (x,x)

Clauses (ұйғарымдар бөлімі(пікірлер))

Dollar_ tenge (Д,Т): - Т=Д*154, write(Т).

Tenge_dollar(Т, Д): - Д =Т/154, write(Д ).

Goal(сұраныстар бөлімі)

Clearwindow, tenge_dollar(300, Д),

Nl, dollar_tenge(2, T)

Nl – новая линия.

Constans - тұрақтыларды сипаттау бөлімі.

Прологта айнымалы бір объектіні белгілеу үшін пайдаланылатын символдар тізбегі. Бас әріппен бастап жазылады. Құрылым құрама ұйғарымның синтаксисі сақтап жазылу түрі. Құрылым термдер тізбегінен және негізгі функттар деп аталатын атомнан (құрылым атауынан) тұрады.

Мысалы, Ержанда авторы Сабит Мұқановтың «Ботагөз» деген кітабы бар. Bar(erjan, kitap(botagoz, avtor(sabit_mukanov)).

Мұндағы фактінің аргументтері Ержан, кітап. Кітап – күрделі құрылымды ішкі компонент. Оның ішкі аргументтері ботагөз, автор. Жай жақшаның алдына жазылған атомды функттар деп атайды. Bar – бас функттар. Кітап, автор – функторлар.

1. 
   Пролог.
   
2. 
   Предикат
   

Теориядан қысқаша мәлімет:

Бұл модель нақты облыста түрлі объектілер жиынтығымен олардың қатыстарын бағдарлы граф бойынша формальды түрде көрсететін модель. Граф төбелеріне объектінің атаулары немесе қасиеттері жазылады. Доғалар олардың арасындағы қатысты көрсетеді.

Құзреттіліктері - ПҚ2, ПҚ3,ПҚ4.

Зертханалық жұмыстарға қажетті жабдықтар – Компьютер құрылғылары мен бағдарламалары

Жұмыстың орындалу реті :

1. 
   Семантикалық тор.
   

Семантикалық торға бір облыстың бір кластың қолданбалы есебін шешуге арналған объектілер ғана кірістіріледі. Объект үшін кейде оқиға, әрекет, объектінің қасиеті алынады. Мұнда пайдаланылатын негізгі ұғымдар:

Білім қорын дайындау үшін ережелер өнімділік модельге ауыстырылып жазылады. Мысалы, программаға сұрақтар тобы енгізіліп берілген жауаппен тексеріледі.

Қанаты бар ма? – Иә

Ұшады ма? – Жоқ

Жауабы: Тауық

Бақылау сұрақтары

1. 
   Класс.
   
2. 
   Қасиеттер
   

Теориядан қысқаша мәлімет:

Информатиканың өзекті мәселесінің бірі – адамның ойлау қабілетін формальдандыру информациялық технологияны интеллектендіру. Бұл бағыттағы ілім – жасанды интеллект деп аталады. Жасанды интеллект адамның интеллектуалды ойлау қабілетінің кейбірін ЭЕМ-де орындауға мүмкін түрде модельдеу программалау не адам орындайтын іс-әрекеттерді орындау сияқты мәселелермен айналысады. Жалпы жасанды интеллект – компьютерде интеллектуалды программаны дайындауға байланысты информатика бөлімі. Жасанды интеллект программалары көбінесе арнайы дайындалған Пролог, ЛИСП тағы сол сияқты программалау тілдерінде құрылады.

Құзреттіліктері - ПҚ2, ПҚ3,ПҚ4.

Зертханалық жұмыстарға қажетті жабдықтар – Компьютер құрылғылары мен бағдарламалары

Жұмыстың орындалу реті :

1. 
   ЖИЖ тоқталу.
   
2. 
   Сызбамен жұмыс
   

Қазіргі кезде жасанды интеллект нысанды тани және сөйлей де алады. Мысалы, санды тану үшін жасанды интеллект икемді тұжырымдамалар, жинақты схемалар тағы сол сияқты пайдаланылған, бірақ мұндай жұмыстардың орындалуы әлі жоғары дәрежеде емес. Оларды жетілдіру жөнінде ғылымдар көп еңбек жұмсауда. Бұл бағыттағы жетістіктер ЭЕМ-нің одан әрі дамуына және адамның программалау шеберлігіне байланысты жалпы жасанды интеллектіде программалау оңай жұмыс емес. Ол үшін компьютерде сақтаулы білім қорын пайдаланып нақты жағдайға қолданылатын динамикалық программа құрылуы тиіс. Әдетте бұл бағытты машиналық интеллект деп атайды. Машиналық интеллектінің тағы бір бағыты – интеллектуалды әрекеттің нейрофизиологиялық және психологиялық механизмдерін қарастырып кеңінен алғанда адамның ой-өрісін зерттеп нақты жағдайда адам сияқты іс-әрекет жасайтын техникалық құрылғы дайындау.

Жасанды интеллектінің екінші бағыты. Адам еңбегін автоматтандыратын электромеханикалық құрылғы робот дайындау. Роботтың келешекте дамуы микропроцессорлық техниканың одан әрі дамуына байланысты бұл бағыттағы ілім роботтық техника делінеді. Ол жасанды интеллектінің әдістерімен идеяларына тығыз байланысты.

KF 12-06-05

Ережелермен шығару механизмі арқылы мақсатқа жету

Мақсатқа жету үшін кейде жаңа фактілерді алуға тура келеді. Белгілі фактілерден жаңа фактілерді алу шығару механизмі делінеді.

1. 
   Машиналық интеллект
   
2. 
   Робот
   

1. 
   Түсінік.
   
2. 
   Сұрақ.
   

Адам қызметінің негізгі ойлау нақты мәселені шешу үшін адам миынан жауап күтеді. Мысалы, көшені кесіп өту алдында бас адамға жолдың бостығын тексеру жөнінде нұсқау береді. Яғни мәселені шешу үшін мидың одан нақты жауабы керек. Адамның ойлау процесінен алынуы тиіс қорытынды мақсат деп аталады.

1. 
   Фактор
   
2. 
   Терминалогия
   

1. 
   Топтастыру мақсаттарының ұсынулары.
   
2. 
   Қисынды үлгілер.
   
3. 
   Берілгендер қоры.
   

Компьютерде өңдеу кезеңінде көзделетін берілгендер:

• 
  бастапқы берілген мәліметтер яғни өңдеуге лайықталып дайындалған информация.
  
• 
  Сыртқы жадта сақталған әртүрлі берілгендер яғни мәтіндер, кестелер, суреттер, графиктер, берілгендер қоры.
  

KF 12-06-05

Мысалы, мынадай пікір берілсін: «Меруерт курстық жұмыстан 5 алды». Бұл шындық пікір немесе факт. Программалау тілінде бұл қалай жазылады? Пікірлермен көбіне логикалық программалау тілдері арқылы жұмыс жасалады. Пролог тілінде бұл фактінің жазылуы:

baga_alu (ulpan, kurstik_jumis, 5).

Мұнда baga_alu – предикат, ал жақшаның ішіндегілер объектілер, соңында қойылған нүкте факты екендігін білдіреді.

baga_alu (ulpan, kurstik_jumis, 4).

baga_alu (meruert, kurstik_jumis, 4).

Егер барлық топ студентері үшін фактілер жиынтығын жазып шықсақ, онда компьютер жадына берілгендер қоры енгізіледі.

Мысалы, қазақша – орысша сөздіктерден берілгендер қорын құрайық.

Аударма («орындық», стул).

Аударма («көйлек», платье).

Аударма («тақта», доска).

Jaksi_kory(meruert, alimjan).

Jaksi_kory(azamat, aktolkin).

Программалау тілінде қазақша сөздер тырнақшаға алынып жазылады. Айнымалалар кіші әріппен жазылады.

1. 
   Топтастыру мақсаттарының ұсынулары.
   
2. 
   Қисынды үлгілер.
   
3. 
   Берілгендер қоры.
   

KF 12-06-05

1. 
   Білімді көрсету модельдері.
   
2. 
   Логикалық модель.
   

Білім қорында мәліметтер, құжаттар, кітап мазмұндары, графикалық кескіндер тағы басқа білім көздері біріктіріліп даярланады. Білімді көрсетудің мынадай модельдері бар:

1. 
   Логикалық.
   
2. 
   Фреймдер.
   
3. 
   Семантикалық тор.
   
4. 
   Өнімдік модель
   

Ол тек формальды жүйеден логикалық есептелуін қарастырады. Логикалық модель дайындау үшін есептеу формулаларын, шығару ережелерін білу керек. Логикалық есептеулерде бірінші ретті предикаттар немесе олардың қасиеттері (айнымалылар не олардың қасиеттері жөніндегі пікірлер) анықталады немесе есептеледі. Жалпы жазылуы түрі P(x1, x2,…,xN). Мұнда Р қатыс атауы немесе предикат x1, x2,…,xN қатысқа енгізілген аргументтер.

Мысалы1, білім мынадай түрде берілсін.

«Пештің температурасы 120⁰С-қа жетсе және пештің қосылғанына 30 минут болмаса қысым ауыспалы кезеңнен жоғары болмайды» білімнің логикалық модель түрінде жазылуы.

P(P=120) T(t<30) – (P);

Мысалы2, Бойы 172-ге жетпейтін жасы 25-тен асқан қыздар конкурсқа қатыса алмайды:

B(b<172) Г(j>25) – (k=0);

Логикалық модельді жазу және оны программада қолдану үшін арнайы программалау тілдері даярланған. Мысалы, нақты облыста білімді алып символдық немесе сандық түрде, формальды түрге түрлендіріп, программалау үшін сараптамалық жүйені дайындау процесін білімнің инженерлік өнері (инженерия знаний) деп аталады. Сараптамалық жүйені дайындауда орындалатын бір компьютер жадына енгізілген интеллектуалды білімді алу. Оны программа мүмкін болатындай формальды түрге түрлендіру. Білім алудың бірнеше жолы бар. Олардың ішінде жиі қолданылатыны: білімді иемдену, білімді құрастыру, білімді шығару.

1. 
   Логикалық модель
   

KF 12-06-05

1. 
   Тұжырымдарды қорытындылау
   
2. 
   Мысалдар мен жұмыс
   

Қазіргі барлық компьютер Фани Нейман принциптеріне негізделіп құрылғандығы белгілі, яғни компьютердің жады процессор регистрларының болуы міндетті, ал мұндай компьютердің программасы белгілі бір операцияларды орындайтын компьютер тізбегінен тұрады. Сондықтан да компьютер адамның әрекетіне ұқсас нұсқаларды орындау үшін алгоритмдік программалау тілдері құрастырылған, ал логикалық программаларда компьютерге арналған компьютер нұсқаулар тізбегінен тұратын программа емес есепті шығарудың абстрактілі модельін сипаттау жазылады. Бұл сипаттау логикалық аналогиялар түріне келтіріледі.

Мысалы, семьядағы туыстық қатысты сипаттау үшін оның абстрактілі программа модельі екі қатыстан және оларды формальды сипаттаудан тұрады.

Akesi(alimjan, meruert)

Akesi(sultan,meruert)

Akesi(murat, nurmahan)

Prolog бес буын тіліне жатады. Нақты мәселелерді шешу үшін Prolog құрылатындықтан декларативті тіл, Прологқа қажетті фактілер мен заңдар мен заңдарды енгізеді, ал пролог есепті шығару үшін дедуктивті қорытындылауды пайдаланады. Прологтың синтаксисінде қазақ әріптері болмайтындықтан оларды алып жазамыз.

Turbo Prolog-тың кілттік сөздері Predicates – бұл предикаттар бөлімінің атауы. Мұнда предикат аты аргументтердің типтері көрсетіліп сипатталады. Бірнеше предикаттар қолданылады. Егер предикаттар бөлімінде аргумент типін көрсетпесе тек идентификаторды жазатын болса, онда аргумент типтерін жазу үшін арнайы бөлім. Ұйғарымдардың атауы – Domains.

Сөйлемдер мен ұйғарымдарды жазу үшін Clauses бөлімі ұйымдастырылады. Қысқаша айтсақ бұл фактілер мен ерекшелер енгізілетін негізгі бөлім. Мысалы1,

Domains

Ауа-райы(24,18)

Ауа-райы(25,17)

Ауа-райы(25,16)

Ауа-райы(25,15)
KF 12-06-05
X =integer

Predicates

Ауа-райы(x, y)7

Мысалы2,

Аударма (String, string)

Clauses

Аударма («қол»,рука)

Аударма («еден»,пол)

Аударма («қол»,рука)

Turbo прологта қолданылатын негізгі стандартты типтер: integer, real, char, string. Turbo Прологта мақсат бөлімі (цель) прологтың орындалу мақсатында ұйымдастырылады. Жауап алу үшін берілгендер қоры қойылатын сауал сұрақ делінеді. Сұраққа енгізілетін фактілерді мақсаттар деп атайды. Сұрақ пернетақтадан фактілер немесе ережелер түрінде енгізіледі. Оған сұрақ белгісі және сызықша таңбалар жиынтығы қолданылады. Ол жүйені шақыру белгісі деп аталады. Сұрақ соңына нүкте қойылады. Сұраққа жауап «ия» немесе «жоқ» түрінде және аргументтер айнымалы түрінде болса оларға сәйкес нақты мәндер шығарылады. Сұрақ және терезеде немесе программа соңында қойылы береді

1. 
   Пролог.
   
2. 
   Предикат
   
3. 
   Фрейм т.б.
   

KF 12-06-05

1. 
   Ж. Л. Лорьер. Системы искусственного интеллекта. М., “Мир”, 1991.
   
2. 
   С. Осуги и др. Приобретение знаний. М. ,”Мир”, 1990.
   
3. 
   Р. Левин и др. Практическое введение в технологию искусст­венного интеллекта и экспертных систем с ил­люстрациями на Бейсике. М., “Финансы и Статис­ти­ка“, 1990.
   
4. 
   К. Нейлор. Как построить свою экспертную систему. М., Энергоатомиздат, 1991
   
5. 
   Б. Сойер, Д. Л. Фостер. Программирование эксперт­ных систем на Паскале. М., “Финансы и Статистика“, 1990
   
6. 
   К. Таунсенд, Д. Фохт. Проектирование и программная реализация экспертных систем на персональных ЭВМ, М., “Финансы и статистика“, 1990
   
7. 
   В. А. Острейковский. Информатика, М., “Высш. Шко­ла”, 2000
   
8. 
   А. П. Алексеев. Информатика 2001, М., “Солон-е”, 2001
   
9. 
   С.В.Назаров и др.. Компьютерные технологии обра­ботки информации, М., 1995
   
10. 
    Н. В. Макарова и др. Информатика. М., “Финансы и статистика” , 2001
    
11. 
    В. А. Каймин. Информатика. М., “Инфра – М”., 2001.
    
12. 
    В. З. Аладьев и др. Основы информатики. М., 1999
    
13. 
    О. Камардинов. Visual Basic 5., Ш., 2001
    

КF 12-06-06

«Есептеу техникасы және стандарттау, сертификаттау» кафедрасы

«Функциональдық және логикалық бағдарламалау» пәні бойынша
студенттердің өзіндік жұмысы (­СӨЖ) мен оқытушымен бірге студенттердің өзіндік жұмыстарын (­ОБСӨЖ) ұйымдастыруға арналған

ӘДІСТЕМЕЛІК НҰСҚАУ


«5В070400-Есептеу техникасы және бағдарламалық қамтамасыз ету» мамандықтары үшін

Шымкент 2016 ж

КF 12-06-06

«5В070400-Есептеу техникасы және бағдарламалық қамтамасыз ету» мамандығының студенттеріне арналған әдістемелік нұсқау «Функциональдық және логикалық бағдарламалау» пәнінен өзіндік жұмыстарды ұйымдастыру мен өткізуде көмекші құрал ретінде пайдаланылады. Мұнда өзіндік жұмыстың тақырыптары мен мақсаты, өткізілу түрі мен тақырып бойынша тапсырмалар, тапсырманың орындалуын бағалау балы, бақылау нысаны мен ұсынылатын әдебиеттер тізімі көрсетіледі. Әдістемелік нұсқау пәннің оқу жоспары мен бағдарламасының талаптарына сәйкес құрастырылған, өзіндік жұмыстарға қажетті барлық мәліметтер қамтылған.

Хаттама № __ «___ »_____2015ж.

Әдістемелік нұсқау Халықаралық гуманитарлық – техникалық университетітің Оқу-әдістемелік кеңесінде қарастырылған.

Хаттама № __ «___ »_____2015ж.

КF 12-06-06
Мазмұны

I.Алғы сөз
II. «Функциональдық және логикалық бағдарламалау» пәнінен студенттің өзіндік жұмысын ұйымдастыру
III.Сабақтың мазмұны

1.Прологта атомдарға мысалдар келтіру.

2.Ағаш. Шешімдер ағашы. Оны ережелерге түрлендіру.

3.Прологта программа құрылымы тұралы түсінік.

4.Жасанды интеллект тұралы түсінік.

5.Машиналық интеллект дегеніміз не?

6.Терім.

7.Құрылым

8.Тізім. Құрылымды ағаш түрінде көрсету.

9.1-ші ретті предикарттар логикасы.

10.Предикарттар логикасы.

11.Қайтару механизмі.

12. Мәліметтерді енгізу шығарудың предикарттары.

13. Жасанды интеллект ұғымы.

14. Жи-тің даму тарихы.

15. Визуал пролог тілінің негізі.

СӨЖ ге берілетін тапсырмалар

КF 12-06-06

Білім беру жүйесіндегі бакалавр бағдарламасы сапалы жоғары білім берудегі және білікті мамандар даярлап оқытудың түрлі деңгейіндегі алғашқы баспалдақ болып саналады. Оқу үрдісін кредиттік жүйе бойынша жүргізу дүниежүзілік білім беру жүйесіне енуге мүмкіндік береді. Бүгінгі күннің еңбек нарқы сұранысына сай маман кадрларды дайындауда кредиттік жүйе бойынша білім беру – заман талабы. Бұл жүйе – білім алушыны өз бетінше білім алу бейімділігін дамытып, шығармашылық негізде білім алуды өз мүмкіндігіне қарай икемдеп оқытатын технология.

Кредиттік технология шарты бойынша оқытудың оқу үрдісін ұйымдастыру кезінде оқу пәнінің көлемі 3 кредиттен кем болмайтын өлшеммен бағаланып жатқандықтан, оқу бағдарламасына сәйкес әрбір тақырыптық блоктағы пәннің оқу материалдарын, студенттің өз бетінше жұмысы (СӨЖ) берілген тапсырма бойынша оқытушының қатысуынсыз аудиториядан тыс және (СОӨЖ) белгіленген кесте бойынша аудиторияда оқытушының қатысуымен орындалатын өзіндік жұмысы арқылы сабақ түрлерін жаңаша ұйымдастыруды қамтамасыз етеді.

Бүгінгі оқытушы білім алушының тану-ойлау қызметін ұйымдастырушы, білім алушы өз бетінше белсенді түрде жұмыс жасаушы, оның өзіндік даярлығына тиесілі уақыт аудиториялық сағатқа қарағанда екі есеге артық не 70 пайыздан кем болмауы керек, өйткені әрқайсысының білім деңгейі, қабілеті бірдей емес.

Өзіндік жұмыс оқу жұмыс жоспарының әрбір пәні бойынша ұйымдастырылады.

Қазіргі таңда заманауи білім алушының білімді өз бетінше толықтыруы мен жаңартуы, мамандығына қажетті материалдар бойынша ана тілінде және шетел тілінде өзіндік ізденіс жүргізуі, шығармашыл тұлға болып қалыптасу жолында өзіндік қабілеттеріне деген талап қоюы - өзекті мәселе болып табылады.

Әдістемелік нұсқау жұмыс бағдарламасына сәйкестендіріліп жасалып шығарылды. Бұған келесідей бөлімдер енгізілген (силлабуста жоспарланған апта бойынша өткізілетін жұмыстар):

1.Тақырып бойынша тапсырмалар

2.Бақылау сұрақтары.

3.Есептер.

4. Тесттер

5.Әдебиеттер тізімі.

Автор әдістемелік нұсқаны жақсарту және жаңарту бойынша өз пікірлерін білдірген қолданушыларға өз алғысын білдіреді.

КF 12-06-06

Пән бойынша студенттің өзіндік жұмысын (СӨЖ), оқу ізденіс жұмысын (ОІЖ), ғылыми-ізденіс жұмысын (ҒІЖ) айыра білу қажет, СӨЖ әрбір тақырыпта кездеседі, оқу жоспар шегінде жүргізіледі, пәнді меңгерудегі міндетті элемент болып табылады.

Студенттің оқу ізденіс жұмысы жеке тақырып бойынша ұйымдастырылады, сондықтан ол терең меңгеруді талап етеді, ол бойынша лабораториялық сабақтар қойылған, студент ғылыми ізденісін жалғастыра алады, эксперементтер жүргізу және түрлі нұсқаларын қарастыру арқылы. «Функциональдық және логикалық бағдарламалау» пәні бойынша – бұл эссе, баяндама жазба, тақырып бойынша реферат, презентация дайындалуы мүмкін.

СӨЖ нәтижесі көп жағдайда дұрыс жоспарланумен анықталады.

СӨЖ материалды өз бетінше меңгермен және үй жұмысын орындау.

ОСӨЖ – аудиториялық сабақта оқытушының көмегімен материалды меңгеру (Office House). СӨЖ және ОСӨЖ тапсырмалары практикалық сабақта жүргізіледі, сондықтан барлық оқу материалдары Syllabusта ұсынылған.

Дәріс конспектісі студентке тақырыпты меңгеру барысында жол көрсетіп отырады. Пәнді жеткілікті түрде меңгеру үшін студент міндетті түрде барлық ұсынылған әдебиеттерді қарастыруы қажет және өзіндік жұмыстың толық көлемін орындауы керек.

Тест тапсырмалары студенттің пән бойынша өз білімін тексеруге көмектеседі.

1. 
   жүргізіп(тез) оқу (Skim) – «Бағдарламалық оқытуға (Syllabus)» сәйкес берілген материалды оқу.
   
2. 
   тақырып бойынша шолу (Review) – қысқаша түрде әдебиеттен 1-2 бет жазба жұмысын ұсынылған тақырып бойынша шығарылымдардағы қосымша материалдарды және интернеттегі ақпарат ресурстарын пайдалана отырып жазу.
   
3. 
   глоссарий жазу (Glossary) – ұғымдар мен терминдер анықтамасын түсіндіріп жазу.
   
4. 
   презентация (Presentation) – таңдаған тақырыбы бойынша студенттің өз ойын – пікірін дүниетануын білдіруі және оны қорғауы. Презентация тақырыпты қалай айқындауы, ашуы, қызықтыруымен бағаланады (8-10 минут).
   
5. 
   Айқындап жағдайды үйрену- нақты жағдайларда қойылатын сұрақтарға өз ойынша жауап беру немесе жауаптарды өзінше жобалау.
   
6. 
   Іскерлік ойын (Business Game) – Болашақ мамандығына қажетті дағдыларды қалыптастыру мақсатында келешек мамандығында атқаратын жұмыстарын ойын ретінде белгілі рольде, топта ойнау (алдын-ала дайындалу керек).
   
7. 
   Топтық жоба,- 4-5 студенттен құралған топтар, оқу материалы бойынша өз жобаларын жасап, оларды қорғайды. КТК (КВН) түрінде өткізуге болады.
   
8. 
   Жеке жоба - маңызды және өте қызық ғылыми зерттеулер нәтижелері, жетістіктерді қамтитын баяндамалар білім деңгейі жоғары студенттер ұсынысы бойынша тақырыпқа сәйкес жасалады.
   

КF 12-06-06

• 
  білім алушы өзі атқаратын жұмысының мақсатын түсіну;
  
• 
  білім алушы өз жұмысының оң нәтиже беруіне қызығу;
  
• 
  білім алушы өз жұмысының ойдағыдай аяқталуына сену;
  
• 
  білім алушы жұмысты өз тарапынан орындауы;
  
• 
  білім алушы өз ой-әрекетін басқара алуы;
  
• 
  түрлі құбылыстар мен ғылыми үдерістерді болжауы.
  

• 
  СӨЖ-ді оқу жұмысының басқа түрлерімен дұрыс ұштастыра білу;
  
• 
  білім алушының жеке дербестігін арттыру;
  
• 
  білім алушының икем дағдыларын қалыптастыру;
  
• 
  білім алушының өзіндік білім алу қабілетін жүйелі түрде дамыту;
  
• 
  білім алушының шығармашылық даралығының дамуына үн қосу;
  
• 
  білім алушының өзіндік жұмысының мазмұнына ағымдық ақпараттарды енгізу;
  
• 
  жаңа ақпараттық технология мүмкіндіктерін кең қолдануға;
  
• 
  білім алушының белсенді үрдіске енуіне жағдай жасау;
  

• 
  өз бетінше әрекет етуге машықтандыру;
  
• 
  ғылыми талдау негіздері туралы түсінік қалыптастыру.
  

1. 
   ОБCӨЖ (Office Hours)
   

КF 12-06-06

2. 
   Коллоквиумға арналған сұрақтар