Тур по Национальным паркам Алматинской области
Математика сабақтарында оқушылардың танымдық қабілетін дамыта оқытудың әдістемелік негізі
жүктеу/скачать 93,53 Kb.
|
Бастауыш мектептегі математика сабағында дамыта оқыту технологиясы
| 1.3 Математика сабақтарында оқушылардың танымдық қабілетін дамыта оқытудың әдістемелік негізі
Әдістеме мәселесі – оқытуда жоғары тәрбиелік және тәрбиелік нәтижеге жету үшін қалай оқыту керек деген мәселе. Математиканы оқытудың негізгі міндеттерін шешуде табысқа жету үшін бағдарламалық материалмен жұмыстың әртүрлі кезеңдерінде қандай әдістерді қолданған жөн екенін қарастыру қажет. Дайындық жұмысы материалды сыныптағы барлық оқушылардың ойдағыдай меңгеруі үшін қажетті жағдайларды қамтамасыз етуі керек. Бұл кезеңдегі жаттығулар жүйесі балалардың тәжірибесін құруға немесе кеңейтуге ықпал етуі керек, ол жаңа материалмен танысуға, жаңа материалды ашу кезінде сүйенуге тура келетін материалды жаңғыртуға негіз болады. [2, 244 б. ] Мысалы, арифметикалық амалдармен таныстыру жиындардағы амалдарға негізделген: ортақ элементтері жоқ жиындарды біріктіру, жиынның бір бөлігін өшіру, т. б. Сондықтан әрекеттермен танысу алдында әңгімелесу әдісін қолдану керек. оқушылардың жиындармен жұмыс істеу жаттығулары: [7, 135 б.] 5 шеңбер және тағы 2 шеңбер салыңыз. 2 шеңберді жылжытыңыз. Қанша шеңбер болды? 3 шеңберді алып тастаңыз. Қазір неше шеңбер бар? Тағы бір мысал. Терминдерді ауыстыру әдісін енгізбес бұрын қосудың ауыстырымдылық қасиетін қайталау қажет. Осы мақсатта студенттерге қосудың ауыстырымдылық қасиетін қолдану керек жаттығулар ұсынылады. Бұл жағдайда әңгімелесу әдісін қолданған жөн: Тақтаға жазу: 5+2 2+5 Бірінші мысалды шешіңіз. Қанша шықты? Бірінші мысалды екіншісімен салыстырыңыз: олар қалай ұқсас? Айырмашылығы неде? Екінші мысалдан есептеп кім айта алады. Неліктен ол да 7 болып шықты? Көп жағдайда дайындық жаттығуларын оқушылар өз бетімен орындайды, яғни бұл жағдайда өзіндік жұмыс әдісін қолдануға болады. Мысалы, х ∙ 3 = 21 түріндегі теңдеудің шешімімен таныспас бұрын студенттерге жаттығуды өз бетінше орындауды ұсынуға болады – бірінші мысалды пайдалана отырып, екінші мысалдың нәтижесін табу: [5, 4 б. ] 8 6 = 48 7 9 = 63 6 4 = 24 48 : 8 = 63 : 9 = 24 : 6= Бұл жаттығудың орындалуын түсіндіре отырып, оқушылар ережені құрайды: егер көбейтіндіні көбейткіштердің біріне бөлсе, онда басқа көбейткіш шығады. Осы білімге сүйене отырып, мұғалімге балаларды аталған түрдегі теңдеулерді шешуге жетелеу оңай [10, б.37]. Оқушыны жаңа материалды меңгеруге дайындаудың тағы бір өте маңызды жағы бар – бұл оның ой операцияларын орындау қабілетін қалыптастыру: талдау, синтез, объектілерді салыстыру, маңызды жалпыны бөліп көрсету (жалпылауды орындау), сабақтан алшақтатуы. маңызды емес. Бұл ақыл-ой операцияларын қалыптастыру жұмысы балалардың мектепте білім алуының алғашқы күндерінен басталып, материалды меңгерумен органикалық түрде байланысты болуы керек. Оқытуға, объектілерді салыстыруға ерекше назар аудару керек, өйткені талдау мен синтезді орындау қажет, ал жалпылаудың негізінде операцияның өзі жатыр [14, 167 б.]. Балаларда салыстыру қабілетін қалыптастыра отырып, математикалық өрнектерді, сандарды, тапсырмаларды, геометриялық фигураларды және т. б. салыстыруға арналған жаттығуларды көбірек қосу керек. Сонымен бірге сіз бұл әдісті пайдалана аласыз: балаларға алдымен бәрін айту керек екенін айтыңыз. салыстырылған өрнектер, сандар және т. б. туралы білесіз, содан кейін олардың қалай ұқсас және айырмашылығы бар екенін айтасыз [1, б.2]. Мысалы, 7 + 3 және 7 + 2 өрнектерін аталған тапсырмаларға сәйкес салыстыру кезінде оқушылар: [5, 31 б.] - қосудың бірінші мысалы, бірінші мүшесі 7, екіншісі 3, қосындысы 10; - қосудың екінші мысалы, бірінші мүшесі 7, екіншісі 2, қосындысы 9; - мысалдарда ұқсас: олар қосу үшін, бірінші мүшелер бірдей; әртүрлі: екінші терминдер басқа, бірінші мысалда көбірек. Біріншіден, мұндай пайымдау дауыстап, содан кейін үнсіз жүзеге асырылады, соның нәтижесінде балалардың салыстыру қабілеті дамиды. Жаңа материалмен танысу негізінен оқушылардың орындайтын жаттығулар жүйесі арқылы жүзеге асады. Сонымен бірге материалдың мазмұны мен оны зерттеу мақсатына байланысты әртүрлі әдістер қолданылады. Ақпарат сияқты теориялық материалмен танысқанда (өрнектердегі арифметикалық амалдарды орындау тәртібінің ережелері, терминдермен танысу және т. б.), кейбір есептеу әдістерімен танысқанда (2 санын қосу және азайту, т. б.), қашан оқушыларға құралдарды (сызғыштарды, циркульдерді және т. б.) пайдалануды нұсқау және басқа да осыған ұқсас жағдайларда мұғалім жаңа материалды баяндау (түсіндіру) әдісін қолданады. Бұл ретте мұғалім материалды түсіндіреді, ал оқушылар оны қабылдайды, т. б. білімді дайын күйінде алу. Материалды баяндау түсінікті, қолжетімді, қысқа мерзімде болуы керек. Көрнекі құралдар қажетіне қарай пайдаланылады. Мысалы, терминдермен – арифметикалық амалдардың құрамдас бөліктерінің атауларымен, нәтижемен және сәйкес өрнекпен танысу кезінде мынадай көрнекі плакаттарды қолданған тиімді: Мерзім Мерзім сомасы 5 + 3 = 8 сомасы Тағы бір мысал. 2 санын қосу тәсілін түсіндіре отырып, мұғалім теру кенепте, ал балалар өз үстелдерінде жиынтықтарға сәйкес амалдарды орындайды. Мысалы, бес таяқшаға бір-бірден екі таяқша бекітіледі, содан кейін олар былай деп жазады: 5 + 1 + 1. Мұнда жиындардағы амалдар және сәйкес белгілер есептеудің көрнекі негізі болып табылады. Мұғалімнің түсіндіруі және бірқатар практикалық операцияларды орындау нәтижесінде студенттер есептеу әдісімен танысады. Оқушыларды математикалық ұғымдармен (сан, арифметикалық амалдар, т.б.), заңдылықтар сияқты теориялық білімдермен (арифметикалық амалдардың қасиеттері, арифметикалық амалдардың құрамдас бөліктері мен нәтижелері арасындағы байланыстар т.б.) таныстыру кезінде көбінесе әңгімелесу әдісі қолданылады. Бұл жағдайда жаттығулар жүйесі балаларды белгілі бір фактілерден жалпы қорытындыға, белгілі бір заңдылықты «ашуға» апаруы керек, яғни индуктивті пайымдау тәсілін қамтамасыз ететін эвристикалық әңгіме осы жерде орынды. Жаңа материалмен индуктивті танысу кезінде мұғалім әңгіме жүргізе отырып, оқушыларға жаттығулар топтамасын ұсынады. Оқушылар оларды орындайды, сосын талдай отырып, қалыптасып жатқан білімнің мәнді жақтарын бөліп көрсетеді, соның нәтижесінде тиісті қорытынды жасайды, яғни жалпылауға келеді. Бірінші сынып оқушыларын эвристикалық әңгімені пайдалана отырып, индуктивті қорытындыға апару арқылы қосынды мен мүшелер арасындағы байланыспен қалай таныстыруға болатынын қарастырыңыз. Мысалы: [46, б.104] 4 көк шеңберді алыңыз, оларға 3 қызыл шеңберді жылжытыңыз. Ол неше шеңбер құрады? (7). Сіз қайдан білдіңіз? 4 + 3 = 7 жазыңыз. 4 саны қалай аталады? (Бірінші тоқсан). 3 саны қалай аталады? (Екінші тоқсан). 7 саны? (сома) 4 – бірінші тоқсан 3 – екінші тоқсан 7 - сома Бірінші мүшені (4 көк шеңберді көрсету), екінші мүшені (3 қызыл шеңберді көрсету), қосындыны (барлық шеңберді көрсету) қалай бейнелегеніңізді шеңберлерде көрсетіңіз. Көк шеңберлерді жылжытыңыз. Қанша шеңбер қалды? 7 - 4 = 3. Бұл мысалды біріншісімен салыстыру. Жаңа теориялық біліммен танысудың индуктивті әдісі бойынша жаттығулар жүйесіне бірқатар талаптар қойылады. Жаттығулар жүйесі қалыптасып жатқан білімнің көрнекі негізін қамтамасыз етуі керек. Сондықтан жаттығуларды орындау кезінде көптеген жағдайларда көру мүмкіндігін пайдалану өте маңызды. Бастауыш сыныптарда математикалық ұғымдармен және заңдылықтармен танысу кезінде көрнекі құрал ретінде жиындарға амалдар мен сәйкес арифметикалық амалдарды жазу жиі қолданылады. Сонымен, біздің мысалда оқушылар екі шеңберді біріктіріп, ескерту жасады: 4 + 3 = 7, содан кейін айырмашылықты жазды: 7 - 3 = 4. Бұл олардың байланысты «ашуы» үшін көрнекі негіз болды. Қосындыдан мүшелердің бірі алынып тасталса, басқа мүше шығады. Әр оқушының жиындардағы операцияларды өзі орындауы, мұғалімнің іс-әрекетін бақылап қана қоймай, оқушылардың визуализацияны өз бетімен қолдануды үйренуі маңызды, бұл олардың ұмытып кеткендерін кейін қайта жаңғыртуға көмектеседі. Математиканың бастапқы курсында (мысалы, қосудың ауыстырымдылық қасиеті және көбейтудің ауыстырымдылық қасиеті) және қарама-қарсы (мысалы, қосу және азайту) бар. Бұрын зерттелген материалға ұқсас жаңа материалмен танысу кезінде ұқсас материалдармен салыстырғанда жаңа материалды ашу үшін жаттығуларды таңдау керек, яғни бұл жаңа сұрақты ұқсас нәрселермен салыстыру, маңызды ұқсастықтарды көрсету . Қарама-қарсы ұғымдарды ашқанда жаттығуларды қарсы қою әдісін қолдануға болатындай етіп таңдау керек, т. б. елеулі айырмашылықтарды атап өту. Салыстыру және қарсы қою әдістері қалыптасқан білімді дұрыс қорытуға көмектеседі, ұқсас нәрселердің шатасуына жол бермейді. Сонымен, оқушыларды жаңа теориялық материалмен таныстыру кезінде (ұғымдарды таныстыру, қасиеттерді, байланыстарды ашу, т. б.) мұғалім жаттығулар арқылы балаларды жалпылауға жетелейді. Жалпылау сөйлеуде айтылады: оқушылар тиісті қорытынды жасайды. Бұл мұғалімге олардың жалпылауға көшкенін көрсетеді. Өте тегіс емес құрамдардан қорықпаңыз. Бірте-бірте мұғалімнің жетекшілігімен келесі кезеңде білімді қолдану барысында тұжырымдар да сәйкес формаға ие болады. Теориялық білім негізінде енгізілген практикалық сұрақтармен танысу кезінде (көптеген есептеу техникасымен танысу, теңдеулерді шешу және т.б пайымдау: жалпы позициядан жекеге қарай, жекені жалпының астына келтіру. Мысалы, х ∙ 3 = 21 түріндегі теңдеулердің шешімімен танысу кезінде оқушылар байланыс туралы білімге сүйену керек: егер көбейтіндіні көбейткіштердің біріне бөлсе, онда басқа көбейткіш шығады. Бұл нақты теңдеуді шешу кезінде олар сүйенетін жалпы білім. Бастауыш сыныптарда кейде жаңа материалмен танысу кезінде өзіндік жұмыс әдісі қолданылады: оқушылар өз бетінше жаттығуларды орындап, бір қорытындыға келеді, яғни білімді меңгеруде зерттеу әдісін қолданады. Мысалы, көбейту кестелерін қайталап құрастырған кезде олар әрбір жаңа көбейтіндінің бірінші көбейткішке тең санға артқанын байқайды; болашақта кестелерді құрастыру кезінде олар осы білімді пайдаланады. Көбінесе өзіндік жұмыс әдісі практикалық мәселелермен танысу кезінде, студенттер алған білімдеріне сүйене отырып, жаңа есептеу әдістерін, есептерді шығарудың жаңа тәсілдерін және т. б. жүктеу/скачать 93,53 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|