Атты Республикалық ғылыми конференция материалдарының жинағы 4 сәуір 2022 жыл

195
қоймаларындағы судың, ормандар мен дақылдардың өліміне әкелетін күкірт газдары (күкірт 
ангидриді және күкірт ангидриді) деп атаймыз. 
Алюминий, эмаль, шыны, керамика, болат, тұз қышқылы, құрамында хлор бар 
пестицидтер, ағартқыш және басқа да қосылыстар шығаратын химиялық кәсіпорындар 
болып табылатын фтор мен хлор қосылыстары сияқты ең улы ластағыштарға көп көңіл 
бөлеміз. Сонымен қатар, атмосфералық ластаушы заттар – асбест, темір, магний, марганец, 
мырыш, мыс, никель, қорғасын, сурьма, висмут, селен, мышьяк, бериллий, кадмий, хром, 
кобальт және молибден оксидтері, сондай 
‒
ақ кремний, кальций және көміртек 
қосылыстары туралы ақпарат беріледі. Әрине, қоршаған орта мен азық-түліктің ең қауіпті 
ластаушылары радиоактивті заттар болып табылады. 
Органикалық химияны оқытуда климаттың жылынуын тудыратын метанның 
парниктік қасиеттеріне назар аударамыз. Тұрақты органикалық ластағыштарға – 
полихлорланған диоксиндер мен фурандар, полихлорбифенилдер, хлордан, гептахлор, 
гексахлорбензол, алдрин, диалдрин және басқаларын қамтитын өнеркәсіптік өндіріс 
өнімдеріне айтарлықтай көңіл бөлеміз. Біз әлемдегі ең қауіпті заттар диоксиндерге ерекше 
назар аударамыз. Сонымен қатар, біз Тамақ өнімдерінің көрсетілген қосылыстарымен 
ластану жолдарын және олардың өнімдердегі рұқсат етілген құрамын қарастырамыз. 
Аналитикалық химияны оқытуда студенттерге қоршаған орта жағдайын бақылаудың 
химиялық және физика-химиялық әдістері туралы идеялар беріледі. 
Соңғы жылдары әлемде химиялық заттарды өндірудің жаңа тәсілі – "жасыл химия" 
немесе тұрақты даму үшін химия танымал бола бастады. Бұл тәсіл қауіпті еріткіштерді 
экологиялық таза еріткіштермен алмастыруды, стехиометриялық емес, каталитикалық емес, 
көп сатылы реакциялардың орнына бір сатылы реакцияларды қолдана отырып, 
қалдықтардың мөлшерін азайтуды және табиғат пен адам үшін химиялық реакция 
өнімдерінің ықтимал уыттылығын болжауды қамтиды. Әлемнің көптеген зертханаларында 
дамып келе жатқан химиялық реакциялар мен процестердің жаңа схемалары химиялық 
өндірістердің қоршаған ортаға әсерін түбегейлі азайтуға бағытталған. 
Химия студенттерін университетте және мектепте оқыту барысында экологиялық 
білім мен тәрбие деңгейін, экологиялық мәдениетті және студенттердің жауапкершілігін 
арттыру міндеті тұр. Бұл ұғымдарға келесі мазмұн кіреді. Экологиялық білім-бұл қоршаған 
ортаға жауап беретін білім мен дағдылар жүйесін игеруге бағытталған үздіксіз оқу процесі. 
Экологиялық білім-бұл мектеп оқушыларының табиғатқа ұқыпты қарау қондырғысын 
қалыптастырудың мақсатты процесі. Экологиялық мәдениет – адамның белгілі бір білімі мен 
экологиялық тұрғыдан тиімді қызметке дайындығы. Эко – логикалық жауапкершілік-
адамның қоршаған ортамен қарым-қатынастағы еркіндік өлшемін түсінуі. Экологиялық 
білім мен білімнің түпкі мақсаты экологиялық дүниетанымды қалыптастыру болып 
табылады. 
Қазіргі қоғамда тиімді жұмыс істеу үшін әр адамға химия туралы жеткілікті білім 
қажет.Студенттердің қабылдауы, алған білімдерін, әртүрлі пәндер бойынша дағдыларын 
түсінуі, олардың жалпы интеллектіне серпін береді, танымдық іс-әрекеттің шығармашылық 
сипатын береді, барлық алған білімдерін жүйелейді. Пәнаралық байланыс – бұл әр түрлі 
академиялық пәндер арасындағы байланысты анықтау шарты және білім беру мен кәсіби 
дайындық талаптарының бірі. Пәнаралық қарым-қатынасқа деген қажеттілік әлемнің 
бірлігін көрсететін ғылыми білім мен сенім жүйесін қалыптастыру міндеттерінен 
туындайды.Онда академиялық пәндер топтары деңгейінде табиғат, қоғам және адамдар 
арасындағы өзара әрекеттесудің жетекші және жалпыланған принциптері бар. Пәнаралық 
байланыс негізінде білім жүйеленеді, олардың беріктігі қамтамасыз етіледі. 
Мектептерде биология мен химия пәндерін кіріктіре оқытудың мақсаты – жалғыз 
бір пән бойынша білім алып қана қоймай, мазмұны кіріктірілген білімді өзінің іс – 
әрекетінде оңтайлы пайдалануға, білім сапасын дамытуға мүмкіндік беруінде. 
Бұл оқушыларға жаратылыстану ғылымдарының негізін саналы меңгертуге жағдай 
жасау талабынан туындауда. Біз бұл жұмысымызда оқушылардың бір пәннен алған білімін 

196
келесі пәнді оқытуда кіріктіре отырып, білімнің ғылыми тұрғыдан кеңеюі мен тереңдеуін, 
олардың ортақ ұғымдарды саналы меңгеруін, ақпараттық материалдарды тиімді және 
ұтымды пайдалануын қамтамасыз ету мәселелеріне аса көңіл бөлеміз. Осының нәтижесінде 
оқушылардың дербестігі, танымдық белсенділігі артады, оқушының рөлі өзгеріп, 
ұйымдастырушы, басшы қалыбынан кеңесші деңгейіне дейін өседі. Бұл ретте оқытушы мен 
оқушының жаңаша тұрғыдағы қарым – қатынасының сипатын былайша сипаттауға болады: 
1.
оқушылардың дербестігі артады, олар өз жұмыстарының мазмұнын пәнаралық 
байланыс негізінде өздігінен түзетуге мүмкіндік алады; 
2.
оқушылардың теориялық білімі мен практикалық дағды – біліктері нақты 
анықталады; 
3.
оқушыларда өздігінен іздену ақпарат көздерін іріктеу, қажетті материалдарды 
тауып, тиімді қолдану дағдылары қалыптасады. 
Сөйтіп, пәнаралық байланыстардың әртүрлі нысандары болуы мүмкін. 
Теориядамұндайбайланыстардыңнысандарын:
1) құрамына; 
2) әсер ету бағытына; 
3) байланыстарды түзетін элементтердің өзара әрекеттесутәсіліне қарай 
ажыратады. 
Алғашқы нысан оқу материалының мазмұнымен, қалыптастырылатын білік –
дағдылармен әрі ойлау операцияларымен, әдістерімен және ұйымдастырушылық 
нысандармен анықталатындықтан, мұнда 
а)мазмұндық 
ә)операциялық 
б)әдістемелік 
в)ұйымдастырушылық пәнаралық байланыс типтерін анықтауға болады. 
Қоршаған ортаны қорғау негіздерін түсіндіруде қоршаған орта мен тірі ағзалардың 
өзара табиғи заңды қатынастарын және маңызын көрсететін ұғымдар жатса, табиғатты 
қорғауға қоршаған орта күйін жақсартуға бағытталған әлеуметтік – экономикалық, 
ұйымдастырушылық, технологиялық аспект шараларына қатысты ұғымдар жатады. Сонда, 
химиялық, экологиялық, табиғатты қорғау ұғымдары арасындағы байланыс пен өзара келісім 
оларды 
концентрлі 
деңгей 
жүйесінде 
көруге 
мүмкіндік 
береді. 
Берілген жүйеге сай органикалық химия ұғымының экологиялық және табиғатты қорғау 
ұғымыменөзара байланысын ашсақ: 
«

жүктеу/скачать 12,12 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: