Әдебиет: Дидро Д. Собр. соч. – М., 1935–1947. Т. 1–10; Философия. Энциклопедический словарь. – М., 2004. – С. 238–239.
ДИКТАТУРА (лат. dictatura– үстем билік) – мемлекеттік билікті жүзеге асырудың күш қолдануға негізделеген тәсілі. Мазмұны мен мән жағынан демократияға қарсы ұғым. Д., әдетте, әлеум.-экон. дағдарыстың асқынып, әлеум. Топтар мен жіктердің арасындағы саяси күрестің шиеленіскен кезінде, төтенше жағдайларда пайда болады. Ол авторитарлық және тотали- тарлық, әскери және азаматтық, революциялық, консервативтік, реакция- лық, т. б. мемлекеттегі биліктің тармақтарға бөлінбейтіндігімен, азаматтық- қоғамдық бастаманы басып, жаншылдығымен сипатталады. Саяси және әлеум. бақылау тәсілі дөркі күшке негізделіп, армияға арқа сүйеді. Елде қа- таң тәртіп орнайды. Марксизм-ленинизм ілімі Д. ұғымын кеңінен қолданды, бірақ тек өзінің идеол. мүддесі тұрғысынан түсіндірілді; яғни белгілі бір топтың – әлеум. жіктің үстемдік құруы ретінде бейнеледі. Алғашқы кезеңде пролетариат Д-сы қанаушы топтың қарсылығын басу үшін керек, одан кейін ол әлеум.-әулеттік айырмашылықтың бәрін жояды, тапсыз қоғамға өтуге алғышарттар әзірлейді деп санады. Шын мәнінде, пролетариат Д-сы тұрпайы күштеу, зорлық-зомбылық арқылы орнап, басшылық жасады. Сондықтан сенімнен айырылып, көздеген мақсатына жете алмады.
