Қозғалыс әрекеттеріне үйрету әдістері. Оларға: 1) тұтас әдіс
(тұтас конструктивтік жаттығу әдісі); 2) бӛлшектелген конструктивтік жаттығу әдісі; 3) қабаттас әрекет әдісі.
Тұтас конструктивтік жаттығу әдісі.Оқытудың кез келгенкезеңінде қолданылады. Оның ерекшелігі – қимыл әрекеті техникасы басынан бастап ӛз құрылымында жеке бӛліктерге бӛлінбей меңгеріледі. Тұтас әдіс құрылымы оңай қимылдарды үйренуге мүмкіндік береді (мысалы, жүгіру, қарапайым секіру, жалпыдамытушы жаттығулар және т.б.).
Тұтас әдіспен жеке бӛлшектерді,элементтерді және фазаларды бӛлектемей,жалпы қимыл құрылымында оқушылардың басты назарын техниканың қажетті бӛліктеріне аудару жолымен меңгерт. Бұл әдістің кемістігі – қимыл әрекеттерінің бақылаусыз фазаларында немесе бӛлшектерінде техникада қателіктер қалыптасып қалуы мүмкіндігінде. Демек,құрылымы күрделі
46
жаттығуларды меңгергенде оны қолданбаған дұрыс. Бұл жағдайда бӛлшектеу әдісіне жүгінген жӛн.
Бӛлшектелген-конструктивтік әдіс.Оқытудың бастапқыкезеңдерінде қолданылады. Тұтас қимыл әрекетінің (айрықша күрделі құрылымды) жеке фазаларға және элементтерге бӛлшектенуі мен алма кезек үйретілуі және соңынан тұтас бүтінге біріктірілуін қарастырады.
Бӛлшектенген әдісті қолданғанда келесі ережелерді сақтау керек (В.В.Белинович,1958).
Үйретуді қимыл әрекеттерін тұтас орындаудан бастау,кейін оның ішінен мұқият оқытылуды талап ететін кейбір элементтерді қажетіне арай бӛліп алу тиімді.
Жаттығуларды бӛліп алынған элементтер салыстырмалы дербес немесе бір-бірімен аз байланысты болатындай етіп бӛлшектеген дұрыс.
Бӛліп алынған элементтерді қысқа уақыт ішінде үйрету және бірінші мүмкіндік туған жағдайда оларды біріктіру.
Бӛліп алынған элементтерді мүмкіндігінше түрлі варианттарда оқыту. Сонда тұтас қимыл жеңіл құрамдасады.
Бӛлшектенген әдістің кемшілігі – бӛлектей үйретілген элементтерді әрқашан тұтас қимыл әрекетіне жеңіл біріктіру мүмкін болмайды. Физикалық тәрбие практикасында тұтас және бӛлшектелген-конструктивтік әдісті жиі ұластырады.Басында жаттығуды тұтас үйретуге кіріседі.Содан соң бӛліп алынған ең қиын элементтерді меңгертеді және соңында тұтас орындауға оралады.
Ілестірмелі әрекет әдісі.Негізінде үйретілген қимыләрекеттерін жетілдіру процесінде олардың сапалық негізін жақсарту,яғни нәтижелілігін арттыру үшін қолданылады. Оның маңызы қимыл әрекеті техникасы физикалық күш жұмсауды
ұлғайтуды талап ететін жағдайларда жетілдірілетіндігінде. Мысалы, дайындық кезінде спортшы ауырлатылған найзаны немесе дискіні лақтырады,ұзындыққа
47
ауырлатылған белдікпен секіреді жәнеи т.б. Бұл жағдайда бір уақытта қимыл техникасын жетілдірумен бірге ,физикалық қабілеттер де жетіледі. Ілестірмелі әрекет әдісін қолданғанда қимыл әрекеттері техникасы бұрмаланбауына және олардың тұтастық құрылымы бұзылмауына назар аудару керек.
