Кестелі грамматика


Етістіктің райларының жасалу жолдары



бет12/30
Дата16.01.2022
өлшемі1,58 Mb.
#129360
түріБағдарламасы
1   ...   8   9   10   11   12   13   14   15   ...   30
Байланысты:
КЕСТЕЛІ ГРАММАТИКА

Етістіктің райларының жасалу жолдары

1.Ашық рай

Мысалдар

Іс-әрекеттің болып өткенін, болып жатқанын немесе келешекте болатынын айқындайтын етістіктің түрі

Асыл сөзді сақтармын, ата тәрбиесін ақтармын

(М.Әуезов)



2.Бұйрық рай

Мысалдар

Арнайы түрі:




а) ешбір қосымшасыз, негізгі түбір етістіктерден

оқы, бар, көр, ал

ә) етіс жұрнақтары жалғанған туынды түбір етістіктерден

таран, кестір, оқыт, айтқыз

б) етістіктің жұрнақтары жалғанған басқа сөз таптарынан жасалған туынды түбір етістіктерден жасалады

сырла, шегеле



Сыпайы түрі:




а) бұйрық райдың II жағының сыпайы түрі етістікке -ңыз, -ыңыз, -іңіз қосымшалары жалғану арқылы жасалады

қараңыз, санаңыз, көріңіз


ә) бұйрық райдың III жақ етістікке

-сын, -сін қосымшасы жалғау арқылы жасалады

әкелсін, ақылдассын, кессін, келсін

б) етістікке -ң, -ің, -ың қосымшасы, одан кейін көптік жалғауы жалғанып, II жақ бұйрық райының анайы түрінің көпшесі жасалады

тыңдаңыздар, аударыңыздар, алыңыздар

в) бұйрық райдың болмысыз түрі етістікке -ма, -ме, -ба, -бе, -па, -пе жұрнағы жалғану арқылы жасалады

отырма, сөйлеспе, жазба



Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   8   9   10   11   12   13   14   15   ...   30




©engime.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет