Етістіктің райларының жасалу жолдары
1.Ашық рай
|
Мысалдар
|
Іс-әрекеттің болып өткенін, болып жатқанын немесе келешекте болатынын айқындайтын етістіктің түрі
|
Асыл сөзді сақтармын, ата тәрбиесін ақтармын
(М.Әуезов)
|
2.Бұйрық рай
|
Мысалдар
|
Арнайы түрі:
|
|
а) ешбір қосымшасыз, негізгі түбір етістіктерден
|
оқы, бар, көр, ал
|
ә) етіс жұрнақтары жалғанған туынды түбір етістіктерден
|
таран, кестір, оқыт, айтқыз
|
б) етістіктің жұрнақтары жалғанған басқа сөз таптарынан жасалған туынды түбір етістіктерден жасалады
|
сырла, шегеле
|
Сыпайы түрі:
|
|
а) бұйрық райдың II жағының сыпайы түрі етістікке -ңыз, -ыңыз, -іңіз қосымшалары жалғану арқылы жасалады
|
қараңыз, санаңыз, көріңіз
|
ә) бұйрық райдың III жақ етістікке
-сын, -сін қосымшасы жалғау арқылы жасалады
|
әкелсін, ақылдассын, кессін, келсін
|
б) етістікке -ң, -ің, -ың қосымшасы, одан кейін көптік жалғауы жалғанып, II жақ бұйрық райының анайы түрінің көпшесі жасалады
|
тыңдаңыздар, аударыңыздар, алыңыздар
|
в) бұйрық райдың болмысыз түрі етістікке -ма, -ме, -ба, -бе, -па, -пе жұрнағы жалғану арқылы жасалады
|
отырма, сөйлеспе, жазба
|
|
Достарыңызбен бөлісу: |
