Өмірді бағалап үйренейік балалар суицидін алдын-алу бойынша ата-аналарғА, педагогтерге арналған қҰрал алматы
«Сонымен, жастар неге өз-өздерін өлімге қияды?»
жүктеу/скачать 1,37 Mb.
|
| «Сонымен, жастар неге өз-өздерін өлімге қияды?»
Осы сұраққа жауабы ретінде суицидтің себептерін қарастыруымыз керек. Ең бірінші себеп – бұл жастарға зорлық-зомбылық көрсету. Көп жағдайда зорлық-зомбылық фактілері жетім балаларға арналған мектеп-интернаттарда, балалар үйлерінің және жасөспірімдер үйлерінде жиі болып тұрады. Осыған орай осындай фактілерді болдырмау үшін жұмыс барысында балалар мекемелерінің қызметкерлерінен және балалар үйлерінің тәрбиенушілерінен зорлық-зомбылық проблемасы туралы ақпараттар алынуы тиіс. Балалар мекемелерінде қыздар мен ұлдардың құқықтарын сақтау мәселелері талқыланып, өткір мәселелер мен оларды шешудің ықтимал жолдары анықталады. Балалар мекемелерінде бірқатар шаралар өткізгеннен кейін жаттықтырушылар семинарға қатысушылардың алған білімдерін бағалаған кезде осындай қорытындыға келген. Үйдегі зорлық-зомбылық. Үйдегі күш көрсету – ол жиілілігі арта түсіп, қайталанып отыратын цикл. Оғане бақылау мақсатындағы тәндік, ауызша, рухани және экономикалық жәбірлеулер, қорқыту, үрей сезімінің билеп алуы жатады. Мұнда бір адамның өзге біреудің жүріс-тұрысы мен сезімін бақылауы немесе бақылауға ұмтылуы деген сөз. Отбасы ішіндегі зорлық-зомбылық ренжітуші мен ренжуші арасындағы табиғи қарым-қатынас анықтайтын арнаулы категориядан, сондай-ақ, олардың өмір сүру жағдайларынан тұрады. Мәселен: балаларға қатал қарау; жұбайына немесе құрбысына қарсы бағытталған зорлық-зомбылық; қарттарға қарсы күш көрсету. Осындай зорлық-зомбылық көрген адамдарда, тірі қалған жағдайда, посттравматикалық стресстік аутқулар пайда болады. Стресстік жағдайлардан дер кезінде шығу жолы көрсетілмегенде суицид болуы мүмкін [30]. Яғни секталарда адамның санасын улау әдісі қолданып, оларды жүйелі түрде арнайы бағдарламамен секталар өздеріне бағындырып, айтқанын жасатады. Кейде суицидтің себептеріне аяқ-асты болатын келеңсіз жағдайда жақын адамын жоғалту жатқызылады. Жоғарыда қарастырылған мысалдар суицидалдық күйдің пайда болуын сыртқы әсермен түсіндіріледі. Ал депрессияның жеке сипаты да болады екен. Балалар ересек адам секілді суицидтік әрекетті депрессияның әсерімен жасауы мүмкін. Жасөспірім жасындағы балалар депрессиясының ерекшелігі – жоғары эмоциялықтың болуымен сипатталынады. Яғни оларда көңіл-күйдің дистрофикалық көрінісі байқалады, шыдамсыздық және тым асыра ұайымдаушылықтың, зейіннің шашыраңқылығы, қатынастарында үнемі қақтығыстардың болуымен сипатталынады. Және осындай жағдайдағы балалар үнемі дау-дамайға бейім болып, тыңдамаушылықты байқатады, олардың үлгірімі нашарлайды, денсаулығына зиян келтіретін әрекеттер жасалынады (шылым мен наша шегеді,сыра ішу байқалады). Балалардың және жасөспірімдердің депрессиялық жағдайы кейде олардың гиперактивті мінез-құлықтың көріністерімен және агрессивті әрекеттерімен, құқықбұзушылықпен білінбей кетеді. Жасөспірім жасындағы қыздар ұлдарға қарағанда 3 есе жиі осындай депрессиялық жағдайларға ұшырап отырады. Д.Н. Оудсхоорнаның зерттеулері бойынша [31] суицидалдық жасөспірімнің 2/3 бөлігі аналарымен инфантильдік және тәуелділік байланыста болады екен. Осындай балалардың суицидалдық әрекеттері олардың аналарының суицидалдық мінез-құлығымен байланысты, яғни олар өз аналарының мінез-құлқын қайталайды (идентификация механизмі). Жасөспірімдер арасында кездесетін өз-өзіне қол жұмсау әрекетінің мотивтерін эксперт-психологтар және жасөспірімдердің өздері түрлі тәсілдермен түсіндіреді: қорқытып, кісілерді өздеріне бағындыру – 40 пайыз шамасында кездеседі, дұрыс сыйластық қатынаспен қарамаған адамды қорқытып, өзін сыйлату мақсатында – 30 пайыз шамасында кездеседі, «өзгені қалай сүйетінін көрсету үшін және өзге адам оны қаншалықты шынайы жақсы көретінін дәлелдеу үшін» – 25 пайыз шамасында кездеседі. Сонымен бірге жастардың суицидалдық әрекетін «жан айқайы» ретінде немесе көмек сұрау ретінде қарастырамыз. Ол болған жағдайлардың 18 пайызын құрайды. Әрине суицидтің құрбаны болған адамдарда бірнеше мотивтер болуы ықтимал. Осындайда олардың биологиялық оптимизмі өлімге деген шынайы қарауға кедергі болады. Жасөспірім жасындағы депрессияның негізінде өз құрбыларымен қарым-қатынасты дұрыс ұйымдастыра алмау білігі, қарама-қарсы жыныстағы адам үшін өзін сүйкімсіз ретінде қабылдауы, отбасыны тым асыра тәуелді болу жағдайы жатыр. Осындай проблемаларды шешу үшін топтық терапия және клубтық жұмыс формаларын өткізу маңызды болып табылады. Ал зорлық-зомбылықтың себеп-салдарлық зардаптардың алдын алу мақсатында, яғни онымен байланысты болатын суицидтің алдын алу үшін құқықтық білім беру ісі ұйымдастырылуы тиіс. жүктеу/скачать 1,37 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|