Сабақ Ортақ тақырып: Жанды табиғат Бөлімше: 2 Климат және ауа райы



бет12/18
Дата13.12.2019
өлшемі0,59 Mb.
#53595
1   ...   8   9   10   11   12   13   14   15   ...   18
Байланысты:
дүниетану қмж 3 сынып[1]






Ұсынылған мәтінді басқа сөзбен жазыңдар.

Алдыңғы білімдер

Түркілер және олардың өмір салты.

Сабақтың жоспары

Сабақ кезеңдері

Жоспарланған іс-әрекет

Ресурстар

Ой қозғау

Мұғалім: Қыпшақтар – қазақ халқының, басқа да түркі халықтарының негізін құраған ежелгі тайпа. Ұлы дала осы халықтың атымен Дешті қыпшақ (Қыпшақ даласы) деп аталды.

Қыпшақ даласын картадан табайық. Ол Алтай тауларынан Дунайға дейін созылып жатыр. Қазіргі таңда осы аумақта көптеген халықтар: қазақтар, татарлар, башқұрттар, құмықтар, балқарлар, қарашайлар және т.б. өмір сүріп жатыр. Олардың барлығы өздерінің арғы

бабалары ретінде қыпшақтарды санайды.

Қазақтар мен қыпшақтардың иллюстрацияларын қарап шық. Қыпшақтардың киімі мен қазақтардың ұлттық киімі арасында қандай ұқсастықтар бар? Қазақтар мен қыпшақтардың сыртқы түр келбеттерінде ұқсастықтар бар ма?



Оқушылардың жауаптары

(Ұ, Ж) Сабақтың тақырыбын оқыңдар. Сабағымыздың мақсаттарын анықтап көріңдер. Оқушылар:

  • қыпшақтардың қалай өмір сүргендерін және немен айналысқандарын білеміз;

  • қазақтар мен қыпшақтардың тілін, киімін, сыртқы келбетін салыстыруды үйренеміз.



Оқулық

Сурет (оқулық) Оқулық


Жаңа сабақ



Мұғалім: Бүгін екі-екіден жұмыс істей отырып, сендер қыпшақтардың шаруашылығын, тілін, өмір сүру салтын зерттейсіңдер.

Оқушылар оқулықтағы мәтінді оқиды және тапсырмаларды орындайды.



(Ж) Құжатты қарастырамыз. Тарихшы былай деп жазады: «Қыпшақтардың жылқылары басқа елдерде жоғары бағаланды. Үндістанда қыпшақ даласынан әкелінген жақсы жылқы үшін 500 алтын динар төленді».

Қыпшақ жылқысы үшін осыншама алтын төленсе, онда оның қандай қасиеттері болғаны? Ойланыңдар.



Оқушылар: Даланың жылқылары ерекше төзімді, көнбіс, жүйрік болған.

(Ж) Құжатты қарастырамыз. Саяхатшылар қыпшақтар жайында былай деп жазады: «Олар тарыны көп пайдаланады. Тары – қыпшақтардың ең басты тағамы».

Тарыдан қандай тамақтар дайындауға болады, еске түсіріңдерші.



Оқушылар:

Қазақтар тарыдан сөк жасайды, ал одан жарма, көже дайындайды. Қуырылған сөкті сүтпен, маймен жейтін болған. Сөктен ұн тартқан, одан тары табанан дайындаған.



Оқулық





Тарыны ұнтақтап, одан талқан жасаған. Қазақтардың ең тәтті ұлттық тағамы – қант және май қосылған талқаннан жасалған жент.

Тапсырмаларды орындау.



  • «Бос орынды толтыр»;

  • «Мәтінді басқа сөзбен жазып шық».

(Ж) Қазақ тілі қыпшақ тілінің негізінде пайда болды. Кестедегі сөздерді салыстыр және қыпшақ тілінің ерекшеліктері жайында шешімдер шығар.

Оқушылар:

Қыпшақ тілінде «с» әрпінің орнына, мәселен, «тас», «бес» деген сөздерде «ш» әріпін қолданып, «таш», «беш» деп айтқан. Сөздің басындағы «ж» әріпінің орнына «й» әріпін қолданған.



Ж Елестетіңдер. Сендер қыпшақ отбасында қонақта отырсыңдар. Үйдің қожайындары сендерге қандай тағамдар ұсынады?

Сендер олардан не жайында сұрайсыңдар? Қыпшақтардың сөйлегенін түсінесіңдер ме? Оқушылардың жауаптары.



(ҚБ) «Ара ұясы» стратегиясы.

Мұғалім: Екіден отырып, сабақтың түсінікті болғанын, болмағанын талқылаңдар. Түсінбеген материалдар бойынша бір-бірлеріңе сұрақтар қойыңдар. Осылайша олқылықтардың алдын аласыңдар.

Слайд-презентацияны қарау және электронды қосымшадан тапсырма орындау. Мұғалім: Слайд-презентациядан қыпшақтар жайлы қандай жаңа мәліметтер алдыңдар? Оқушылар:

  • қыпшақтар Орыс елімен көрші болған;

  • орыс князьдарының ұлдары мен қыпшақ хандарының қыздары бір-бірімен үйленетін болған;

  • орыс тілінде түркі тілінен алынған сөздер өте көп.

Электронды қосымша
Оқулық

Рефлексия

Тапсырманы орындау.

Елестет. Сен қыпшақтар туралы фильмнің сценарийін құрастырып жатырсың. Қыпшақтардың өміріндегі қандай маңызды сәттерді кадрға енгізер едің? (суретін сал немесе жаз).

Жетістік баспалдағын қарап шық. Сабақтың соңында өзіңнің психологиялық жағдайыңа баға бер.


Дәптер


Үй тапсырмасы

Үлкендердің көмегіне және қосымша әдебиеттерге жүгініп, қазақтардан басқа тағы қандай халықтар түркілердің қыпшақ тармағынан таралғанын біліп кел. Сен ол халықтар жайында не білесің?

Оқулық




Мектеп:

Мұғалімнің аты-жөні: Сынып:



Пән: Дүниетану №23 сабақ Ортақ тақырып: Атақты тұлғалар

Бөлімше: Қазақстан тарихындағы маңызды оқиғалар



Күні:

Қатысқандар саны: Қатыспағандар саны:

Тақырып:

Қазақ хандығы қалай құрылды?

Оқыту мақсаты

3.3.3.1 Қазақ хандығының құрылу себептерін түсіндіру.

Сабақтың мақсаттары (Күтілетін нәтижелер)

Барлық оқушылар:

  • Қазақ хандығының қайда және қашан құрылғанын біледі;

  • қалай және неліктен құрылғанын біледі.

Көптеген оқушылар:

  • шығармашылық формада Керей мен Жәнібек сұлтандардың Әбілқайыр ханнан бөліну себептерін көрсетеді; бір сұлтанның атынан көшпелілерге арнап үндеу құрастырады;

  • жағдайдың ары қарай қалай дамитынына болжам жасайды.

Кейбір оқушылар: Қазақ хандығының құрылуы туралы бейнебаянның сценарийін құрастырады.

Тілдік мақсат

Оқушылар Қазақ хандығының құрылу себептерін түсіндіреді.

Пәнге қатысты лексика мен терминология:

Керей, Жәнібек, Қазақ хандығы.



Диалогке/жазылымға қажетті тіркестер.

Қазақ хандығын Керей мен Жәнібек сұлтандар құрды.

Қазақ хандығы Жетісудың батысында Шу өзені мен Талас өзенінің алабында құрылды.

Талқыланатын мәселелер:

Неліктен Керей мен Жәнібек сұлтандар Әбілқайыр ханнан бөлінеміз деп шешті? Олар қайда бағыт алды?

Оларды жат жерде қандай кездесу күтіп тұрды? Қазақ хандығы қашан және қайда құрылды?

Қазақ хандығының аумағы қалай ұлғайды?







Жазылым:

Қазақ хандығының құрылғандығы жайлы жазбаша әңгіме құрастыр. Осы оқиғаға қатысты өз ойыңды білдір.



Алдыңғы білімдер

Түркілер және олардың өмір сүру салты. Менің арғы бабаларым – қыпшақтар.

Сабақ жоспары

Сабақтың кезеңдері

Жоспарланған іс-әрекет

Ресурстар

Ой қозғау

Мұғалім: Өлеңді тыңдаңдар:

Мен оның түнін сүйем, күнін сүйем, Ағынды өзен, асқар тау, гүлін сүйем, Мен оның қасиетті тілін сүйем,

Мен оның құдіретті үнін сүйем. Бар жәндігін сүйемін қыбырлаған, Бәрі маған «Отан» деп сыбырлаған.

Жаным менің, кеудемді жарып шық та Бозторғайы бол оның шырылдаған.

Отан! Отан! Бәрінен биік екен Мен оны мәңгілікке сүйіп өтем!

(Мұқағали Мақатаев)

– Балалар, «Отан» сөзін естігенде, ойларыңа не келеді?

Оқушылар: кең-байтақ дала, Қазақстан, отбасы, туған-туыстар, өзіңнің үйің.

Мұғалім: Біздің Отанымыз – Қазақстан. Қазақ халқының мемлекет болып құрылуының тамыры тереңде жатыр. Жақында еліміз Қазақ хандығының құрылғанына 550 жыл толғандығын атап өтті.

Бүгін біз Қазақ хандығының қандай оқиғалардың нәтижесінде және неліктен құрылғанын білетін боламыз.



(Ж, Ұ) Сабақтың соңында нені білуіміз, нені үйренуіміз керек?

Оқушылар:



  • Қазақ хандығының құрылу себептерін білеміз; Мұғалім толықтырады:

  • Қазақ хандығының құрылғандығы жайлы бейнематериалдың сценарийін құрастыруды

үйренеміз.




Жаңа сабақ



Тақырыпты ашу үшін сюжетті әңгіме құрастыруға болады. Әңгімеде басталуы, шарықтау шегі және шешімі болады.

Басталуында Әбілқайыр хан қол астындағы халқынан салық төлеуді талап етуі туралы айтылады (электронды қосымшадан слайд-презентацияны қарау (8-слайдқа дейін) және оқулықтағы 1-азат жолды оқу).

Шарықтау шегінде Керей мен Жәнібек сұлтандардың Әбілқайыр ханнан іргесін аударып, бөлек Жетісу өңіріне қарай бет алуы баяндалады.

Оқушыларға тапсырма: Өзіңді Керей немесе Жәнібек сұлтанның рөлінде елестетіп көр және көшпенді халықты өзіңмен ілесуге шақыратын үндеуді құрастыр.

Оқушылар Керей немесе Жәнібек сұлтандардың атынан былай деп үндеу құрастыра алады:



  • Әбілқайыр ханнан кетейік! Ол қатал, дүниеқор, сараң хан. Билеуші ретінде ол өз халқын жаудан қорғай алмады. Ойратпен болған шайқаста жеңіліс тауып, қалада бас көтермей

жасырынып қалды. Ал жау болса, біздің үйімізді тонады, бүкіл малымызды айдап кетті. Енді келіп хан бізге салық төле деп отыр. Біз қалай төлейміз? Немен төлейміз?

  • Әбілқайыр – рақымсыз хан! Ешкім оның қол астында жайбарақат, тыныш өмір сүре алмайды. Ол барлығымызды жылатты. Халықтың ешқайсысы өзін қауіпсіз сезінбейді. Биліктің жолында қаншама адамды қырғынға ұшыратты. Бізге ондай ханның керегі қанша?

  • Бізге басқа жерге қоныс аудару керек. Өз мемлекетімізді құрамыз, тату-тәтті, бақытты өмір сүреміз. Бізге жани ашитын, біздің жағдайымызды ойлайтын әділетті ханды таңдап аламыз. Көшпенділер Керей мен Жәнібектің шақыртуына үн қатып, Жетісу жаққа қарай бағыт алады. Бірақ алда не күтіп тұрғаны белгісіз еді.

Оқулықтағы иллюстрациямен жұмыс.

Мына суреттен жат жерге көшіп бара жатқан Керей мен Жәнібек сұлтандарды көріп отырсың.

Олар бір-бірімен не жайында әңгімелесіп бара жатыр, қалай ойлайсың? Екі-екіден жұмыс істей отырып, екеуінің арасында болған сұхбатты құрастырып көріңдерші.

Оқушылардың жауаптары.

Болашақты болжау. Жағдай ары қарай қалай дамиды, оларды жат жерде қандай кездесу күтіп тұр. Болжамдарыңды айтыңдар.

Оқушылардың жауаптары:


  • жаңа жерде оларды дұшпандықпен қарсы алуы мүмкін;

  • оларды достық кездесу күтіп тұруы мүмкін.



Электронды қосымша Оқулық

Оқулық

Дәптер Оқулық

Дәптер






Мұғалім: Сендердің болжамдарыңды тексеру үшін оқулықтағы мәтінді оқимыз. Шешімі:

Дәптер
Оқулық Электронды қосымша

Парақтар таратылады

Дәптер


көшпелілердің Есенбұға ханмен болған достық кездесуі, ханның оларға Жетісудың батысынан

жер бөліп беруі, Қазақ хандығының құрылуы.

Мұғалім: Осылайша Қазақ хандығы құрылды. Бұл оқиғаның халық үшін қандай маңызы

болды?

Оқушылар:

– бұрын қазақтар басқа мемлекеттердің құрамында өмір сүрді, ал енді олар өз алдына бір

мемлекеттің астына бірікті.

– халық өз билеушісін өзі таңдады. Хандар елдің шегарасын жаудың шабуылынан қорғады.

– Қазақ хандығы басқа елдермен байланыс орнатты.

– Қазақ хандығы құрылған соң, халықтың мәдениеті, дәстүрі мен салты гүлдене түсті.

(ҚБ) «Шағын тест» стратегиясы. Оқушылардың Қазақ хандығының құрылғандығы жайлы білімдерін тексермек үшін мұғалім бір бет парақта шағын тестті орындауды ұсынады (орындалу уақыты – 5 минут):

  1. Қазақ хандығы қашан құрылды?

А) 1435 жылы; В) 1455 жылы; С) 1465 жылы.

  1. Қазақ хандығы қай жерде құрылды?

А) Шу мен Талас өзендерінің арасында; В) Еділ мен Жайықтың арасында; С) Сырдария өзенінің алқабында.

  1. Қазақ хандығын қандай сұлтандар құрды:

А) Қасым мен Бұрындық; В) Керей мен Жәнібек; С) Тәуекел мен Есім.

  1. Жәнібек пен Керей қай ханнан бөлек шығып, ірге аударды: А) Жәңгір; В) Тақыр; С) Әбілқайыр.

  2. Қазақ хандығы Қазақстанның қай бөлігінде құрылды: А) Батыс; В) Солтүстік; С) Оңтүстік шығыс (Жетісу).

Тапсырманы орындау (таңдау бойынша):

А. Тарих жұлдызы. Сұрақтарға жауап бер.

Практикум – оқулықтағы, электронды қосымшадағы датамен және картамен (В) жұмыс.

Рефлексия

Тапсырманы орындау:

Елестет. Саған Қазақ хандығының құрылғандығы жайлы бейнебаян түсіру керек. Қандай маңызды оқиғаларды кадрға енгізер едің?



(ҚБ) «Бірін-бірі бағалау» стратегиясы.

Оқулық





Парталас көршіңнің жұмысын мына фразалардың бірімен бағала:

  • Жарайсың!

  • Сабақта атқарған жұмысыңа көңілім толды!

  • Сен одан да жақсы жұмыс істей алатын едің!




Үй тапсырмасы

С. Қазақ хандығы қалай құрылғандығы жайлы әңгіме құрастыр. Осы оқиғаға қатысты өз

ойыңды білдіруге тырыс.



Дәптер



Мектеп:

Мұғалімнің аты-жөні: Сынып:



Пән: Дүниетану №24 сабақ Ортақ тақырып: Атақты тұлғалар

Бөлімше: Көрнекті тарихи тұлғалар мен мәдениет қайраткерлері



Күні:

Қатысқандар саны: Қатыспағандар саны:

Тақырып:

Қазақ жерінің даңқты хандары

Оқыту мақсаты

3.3.4.1 тарихи мысалдар негізінде хандар, батырлар мен билердің рөлін түсіндіру

Сабақтың мақсаттары (Күтілетін нәтижелер)

Барлық оқушылар:

  • хандардың қандай міндеттер атқарғанын біледі;

  • атақты қазақ хандарының есімдерін атайды;

  • олардың қалай танымалдылыққа ие болғандықтарын түсіндіреді.

Көптеген оқушылар:

  • суретті сипаттайды;

  • салыстырады, шешімдер шығарады;

  • талқылайды, пікірлерімен алмасады.

Кейбір оқушылар Қасымның (Жәңгірдің, Тәукенің) билеген кезеңіне қатысты сурет түрінде рәміздер ойлап табады.

Тілдік мақсат

Оқушылар хандардың тарихта алатын рөлдерін түсіндіреді.

Пәнге қатысты лексика мен терминология:

Қасым, Жәңгір, Тәуке, «Жеті Жарғы»



Диалогке/жазылымға қажетті тіркестер

Қасым хан – ұлан байтақ қазақ жерінің айтарлықтай бөлігін өз қол астына қаратқан хан. Жәңгір хан – өз Отанын жаулардан қорғаған хан.

Тәуке хан – оның билік құрған тұсында «Жеті Жарғы» заңдар жинағы шықты.



Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   8   9   10   11   12   13   14   15   ...   18




©engime.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет