Зерттеу пәнін анықтау Зерттеудің мақсаты мен міндеттерін анықтау Зерттеу тақырыбын айқындау Географиялық мониторинг әдістері
Дүниежүзі елдерінің экономикалық даму көрсеткіштерін салыстыру
жүктеу/скачать 1,33 Mb.
|
10 сыынп лекция 52 бет
- Бұл бет үшін навигация:
- Жиынтық ішкі өнімнің жан басына шаққандағы көрсеткіштер, 2017 ж.
- Дүниежүзі елдерін экономикалық даму деңгейі бойынша жіктеу. Дамыған елдер
- Экономикалық ынтымақтастық және даму ұйымына мүше елдер, 2017 ж.
- Дамыған елдер шаруашылығының ерекшеліктері
- Дамыған елдердің топтары
- Жоғары дамыған елдер.
- Батыс Еуропаның шағын капиталистік елдері.
| Дүниежүзі елдерінің экономикалық даму көрсеткіштерін салыстыру
Жеке елдің дүниежүзілік шаруашылықтағы орнын және экономикалық даму ерекшеліктерін сипаттауда маңызды көрсеткіштердің жиынтығы пайдаланылады: 1) ел экономикасының типі: 2) жалпы жпынтык өнімнің (ЖІӨ) көлемімен құрылымы: 3) халықтың өмір сүру деңгейі мен сапасы; 4) елдің ғаламдық бәсекеге қабілеттілігі. 2017 жылы дүниежүзі елдері арасында ЖІӨ көлемі жөнінен Қытай жетекші орынға ие болды. Дүниежүзіндегі ЖІӨ көлемі ең жоғары елдер, 2017 ж. (Халықаралық валюта қоры деректері бойынша құрастырылады) Жиынтық ішкі өнімнің жан басына шаққандағы көрсеткіштер, 2017 ж. (Халықаралық валюта қоры деректері бойынша құрастырылады)
Қазақстанда 2017 жылы сатып алу қабілетін ескергенде ЖІӨ көлемі ресми бағам бойынша 478 млрд АҚШ долларын құрады, оның жан басына шаққандағы көрсеткіші 26 252 долларға тең болды. Дүниежүзі елдерін экономикалық даму деңгейі бойынша жіктеу. Дамыған елдер Ресей географтары дүниежүзі елдерін экономикалық даму деңгейіне, әлемдік экономикадағы орнына қарай экономикасы дамыған елдер, өтпелі экономика тән елдер және дамушы елдер деп үлкен үш топқа бөледі. Дамыған елдердің жалпы сипаттамасы Дамыған елдер әлемдік нарық пен халықаралық еңбек бөлінісінде жетекші рөл атқарады. Барлық халықаралық ұйымдар нарықтық экономикасы дамыған елдер қатарына 40 шақты елді жатқызады. Олардың 35-і әлемдік тауар өндірісі мен қызметтің 60%-ы тиесілі болатын Экономикалық ынтымақтастық және даму ұйымына мүше болып табылады. Экономикалық ынтымақтастық және даму ұйымына мүше елдер, 2017 ж.
Қазіргі кезде дамыған елдер экономикасының басты қозғаушы күші - ғылыми-техникалық прогресс. Көптеген дамыған елдерде арнайы ғылым қалалары (технополистер) пайда болған. Дүниежүзі бойынша ғылыми-зерттеу және тәжірибелік-конструкторлық жұмыстарға бөлінетін қаржының 90%-дан астамы дамыған елдерге тиесілі. Ғылыми-техникалық ілгерілеудің басты көрсеткішінің бірі ғылымға негізделген өндірістің дамуы Қазіргі дүниеде осындай өндіріс АҚШ, Жапония мен Германияда шоғырланған. Бұл елдерде ғылымға негізделген өндіріс өнімдерінің үлесі ЖІӨ кұрылымында 30-40%-ға жетеді. Экономикалық өрлеуге қазіргі заманғы білім беру жүйесі де ықпал етеді. Мысалы, Жапонияда алдынғы қатарлы технологиялармен айналысатын 450 университет бар. Дамыған елдердің экономикасы кәсіби біліктілігі жоғары мамандар мен ғалымдарды ұдайы қажет етеді. Сол себепті бұл елдерге дамушы елдерден «ақылдың ағылуы» жүріп жатыр. Дамыған елдер шаруашылығының ерекшеліктері. Дамыған елдерде шикізат пен еңбек ресурстарын аз қажетететін және ғылыми-зерттеу мен тәжірибелік-конструкторлық шығындар көлемі көп болатын жоғары салалар («хай-тек») мен технологиялық қызмет көрсететін салалар күшті дамыған. Дамыған елдерде қаржының ғаламдық ағындары тоғысады. Осының нәтижесінде әлемдік экономикаға тікелей ықпал ететін ірі каржы орталыктары (Лондон, Нью-Йорк, Чикаго, Токио) қалыптаскан. Қаржы нарығының негізгі қатысушылары - ірі қаржы-несие ұйымдары, ұлтаралық бірлестіктер мен ұлтаралық банктер. Әлемдегі ең ірі 20 ұлтаралық құрылымдар арасында 13-і дамыған елдердін компаниялары болып табылады. Халықаралық нарықтағы несиелік қаржының 90%-ы дамыған елдердің өз ішінде айналымға түседі. Дамыған елдердің топтары Дамыған елдерде әлемдік жиынтық өнімнің 3/4 бөлігі әндіріледі, бұл елдер ресурстардың басымбөлігін пайда ланады. Мысалы, дамыған елдерде жылына 50 млн дана автокөлік шығарылады. Дамыған елдерді әлеуметтік-экономикалық көрсеткіштері негізінде мынадай топтарға жіктейді: Жоғары дамыған елдер; Батыс Еуропаның шағын капиталистік елдері; «Қоныс аударған капитализм» елдері; Азиядағы жаңа индустриялық елдер; Жоғары дамыған елдер. «Үлкен Жетілік» деп аталатын жоғары деңгейде дамыған басты капиталистік елдерді «өркениет локомотивтері» деп те атайды. Бұл топқа АҚШ, Канада, Германия, Ұлыбритания, Франция, Италия, Жапония енеді. Әлемдегі «500-дің клубы» аталған аса ірі 500 ұлтаралық бірлестіктің 400-ден астамы осы елдерде орналаскан. Олардың үлесіне жалпы жылдық сату көлемінің 90%-ы тиесілі болады. Соңғы 100 жыл бойы әлемдік экономикада жетекші орын алған АҚШ қазіргі кезде ЖІӨ көлемі жөнінен Қытайдан кейінгі екінші орынды алады. Халықаралық валюта қорының деректері бойынша 2017 жылы елдің ЖІӨ мынадай құрылыммен сипатталды: қызмет көрсету саласы - 80,0%, өнеркәсіп - 19,1%, ауылшаруашылығы 0,9%. Жоғары дамыған елдерде ірі қаржы орталықтары (Нью-Йорк. Токио, Лондон, Торонто, Франкфурт, Милан) орналаскан. Жоғары дамыған елдер халықаралық туризм орталықтары болып есептеледі: шетелдік туристерді қабылдау жөнінен Франция (2017 жылы 86,9 млн адам), АҚШ (2017 жыл 76,9 млн адам) және Италия (2017 жылы 58.2 млн адам) әлемдегі жетекші елдер қатарына жатады. Батыс Еуропаның шағын капиталистік елдері. Бұл топқа Бельгия, Дания, Норвегия, Нидерланд. Исландия, Испания, Португалия, Швеция, Аустрия. Швейцария, Грекия, Ирландия мен Финляндия, сонымен қатар шағын елдер (Монако, Люксембург, Лихтенштейн, Сан-Марино, Андорра, Мальта) жатады. Бұл аталған елдердің айрықша маманданған салаларының болуымен түсіндіріледі. Халықаралық географиялық еңбек бөлінісінде Бельгия мен Нидерланд: порт шаруашылығымен (Роттердам, Антверпен порттары); электр техникасы өндірісімен; Норвегия ҳалықаралық теңіз тасымалына мамандануымен; Швейцария (Цюрихте) қаржы орталықтарымен және станок, сағат өндірісімен; Финляндия целлюлоза-қағаз өндірісімен; Швеция машина жасау және металлургия өнеркәсібімен ерекшеленеді. Нидерланд елінің гүл өсірушілері әлемдік гүл нарығының жартысынан астамын жаулап алған. Брюссель каласында НАТО мен Еуропалық Одақтың, ал Венада АЭХА (Атом энергиясы жөніндегі халықаралық агенттік) және ОПЕК (мұнайды сыртқа шығарушы елдер ұйымы) сияқты ұйымдардың штаб-пәтерлері орналасқан. Бейтарап саясат ұстанатын Швейцарияда Біріккен Ұлттар Ұйымының құрамына енетін Дүниежүзілік денсаулық сақтау ұйымының. Халықаралық еңбек ұйымының, Дүниежүзілік метеорологиялық ұйымның және Халықаралық пошта одағының штаб-пәтерлері шоғырланған. жүктеу/скачать 1,33 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|