7-Дәріс. Байыту фабрикаларындағы жүк тасымалдау Байыту фабрикаларында атқарылатын кен байыту процестері – бірінен соң
бірі жҥретін кенді ӛңдеу операцияларынан тҧрады. Олар әртҥрлі байыту
машиналарында және аппараттарда жҥргізіледі. Кен массаларын және байыту
ӛнімдерін бір машиналардан, аппараттардан екіншілеріне немесе бір цехтан
екіншілеріне жеткізу ҥшін арнаулы тасымалдаушы қҧрылымдар қолданылады.
Жҥк тасымалдау схемаларының анықталуы: кен байыту әдістерімен, байыту
тереңдігімен, байытылатын ӛнімдердің сипаттамаларымен, фабрика
бӛлімшелерінің биіктік мӛлшерімен және олардың орналасу ауданымен,
фабриканың ӛнімділігімен сипатталынады.
Ҧтымды тасымалдау схемаларын таңдау кезінде тасымалдау жҥйесіне
сәйкес есептік ӛткізгіштік қабілеттілігі, пайдалануды жеңілдететін кӛлік
қҧралдарының бір типтілігі, кӛлік комплекстерінің кейбір буындарының толық
ӛзара байланыстылығы, тасымалдау процестерінің шектес буындарындағы
жҧмыстарды механикаландыру және автоматтандыру мҥмкіндігі, жҧмыс
орнында еңбек жағдайының қауіпсіздігі ескерілуі қажет. Тасымалдау
схемалары мен кӛлік комплекстерінің жабдықтарын дҧрыс таңдаудың белгісі
(критериясы) ең аз келтірілген шығын болып табылады.
Фабрикааралық тасымалдауға қойылатын негізгі талаптар: ӛндірістік – кен
байыту қондырғыларының ҥздіксіз, жоғары ӛнімділікпен жҧмыс атқаруы және
жҥк ағындарына сәйкес болуы, тасымалданатын ӛнімдердің сапасын және
сорттарын сақтай білу, басқару жҥйелерінің қарапайымдылығы; қауіпсіздік -
еңбек қауіпсіздігін қамтамасыз ету; экономикалық – жоғары ӛнімділікті,
минимальды капиталдық және пайдалану шығындарында ҧстап тҧру;
экологиялық – қоршаған ортаны сақтауды қамтамасыз ету.
Тасымалданатын материалдарды және жүктерді сипаттау Байыту фабрикаларында негізгі жҥктер болып саналатын: кен массалары
және байыту ӛнімдері (ҥйінді жҥк). Ҥйінді жҥктер келесі басты
кӛрсеткіштерімен сипатталады: ірілікпен (кесектік), тығыздықпен, табиғи қҧлау
бҧрышымен, мықтылықпен, абразивтілікпен, ылғалдылықпен.
Ірілік. Тасымалданатын материалдардың ірілігі әрқалай болып келеді: ӛте
ірі ( кесектер размері 600мм жоғары), ірі кесекті (300-600мм), орта кесекті (100-
300мм), және ҧсақ (100мм тӛмен).
Тығыздық..(т/м3), сусымалы заттың тығыздығы, ол 1 м3 сусымалы
(қопсыған) зат массасын атайды. Тығыздық бойынша ҥйілімді жҥктер
тӛмендегідей болып бӛлінеді: ауыр ( >1,1т/м3), орташа ( =0,6-1,1т/м3 ) және
жеңіл ( <0,6т/м3 ).
Табиғи қҧлау бҧрышы заттың орналасу жағдайына байланысты ӛзгереді
(тыныштықтағы, қозғалу жағдайында). Қозғалу жағдайындағы табиғи қҧлау
бҧрышы заттың тыныштықтағы бҧрышының 0,35-0,7-сін қҧрайды. Қара және
тҥсті металдардың қозғалудағы табиғи қҧлау бҧрышы 30-350 тең.
Мықтылық – проф. М.М. Протодьяконовтың шкаласы бойынша
анықталады (0,5-тен 20-ға дейін).
Абразивтік - тасымалданатын материалдың тасымалдаушы қҧрылымының
бетімен тҥйіскен жеріндегі ҥйкеліс әсерінен соңғының желінуін атайды.
27
Абразивтік кен породаларына жататындар: (темір концентраты, антрацит),
жоғары абразивті (полиметалды кендер қҧрамында кварциті бар темір кендері).
Байыту фабрикаларында жҥк ағындарының бӛлінуі: қабылданатын,
технологиялық, тиеліп жіберілетін, кӛмекші.