Желілілер типіне қысқаша сипаттама. Қандауырша — бассүйексіздердің өкілі. Желілілер типі

Денесі қуысты (целом), үш қабатты,

екіжақты симметриялы. Арқа жағында

ішкі қаңқаның қызметін атқаратын желісі

болғандықтан, олар ЖЕЛІЛІЛЕР деп аталады.

Олардың 40 - 45 мыңдай түрлері бар.

Желілілер құрлықта, топырақта, суда,

ағаш басында мекендейді.

ЖЕЛІЛІЛЕРГЕ ТӘН БЕЛГІЛЕР

• Арқа жағында серпімді әрі тығыз арқа желісі болады;
• Желінің үстіңгі жағында ұзынынан орналасқан жүйке түтігі бар;
• Жұтқыншақтың екі бүйірінде көптеген желбезек саңылаулары орналасқан;
• Қан тарату жүйесі – тұйық;
• Жүрегі кеуде қуысының төменгі жағына орналасқан;

ОМЫРТҚАЛЫЛАР

Қандауыршаның ішкі құрылысы:

2 – желбезек саңылаулары бар жұтқыншақ; 3 – желі; 4 – жүйке түтігі;

Құйрық жүзбеқанатының пішіні медицина құралы – қандауырға ұқсас болғандықтан, ол қандауырша д.а.

Тән белгілер:

• Омыртқасы жоқ желілі жануар;
• Желі, жүйке түтігі, желбезек саңылаулары өмір бойы сақталады;
• Дене тұрқы 5 – 8 см;
• Арқа жүзбеқанаты тұтас әрі жіңішке;
• Ауыз алды қуысының айналасында көптеген қармалауыштар орналасқан;

• Дара жынысты;
• Жүрегі болмайды, оның қызметін құрсақ қолқа қантамыры атқарады;
• Қаны – түссіз;
• Желбезек саңылаулары бар жұтқыншақ болады;
• Жұтқыншағының маңында көптеген зәршығару түтікшелері орналасқан;
• Ұсақ жыныс бездері жұтқыншақ маңында орналасады;
• Жүйке түтігінің әр жерінде жарық сезгіш жасушалар шоғырланған;
• Сырттай ұрықтанады;

Қандауыршаның ішкі құрылысы:

ҚАБЫҚТЫЛАР ТИП ТАРМАҒЫ. АСЦИДИЯ.

ЖЕЛІСІ ДЕРНӘСІЛ КЕЗІНДЕ ҒАНА БОЛАТЫН, СОҢҒЫ АУЫЗДЫ, ҚАЛЫҢ ТЫҒЫЗ ҚАБЫҚПЕН ҚАПТАЛҒАН ШАЛАЖЕЛІЛІ ЖАНУАРЛАРДЫҢ БІРІ – АСЦИДИЯ.

АСЦИДИЯҒА ТӘН БЕЛГІЛЕР

• ҚОСЖЫНЫСТЫ;
• ДЕНЕСІ КҮБІ ПІШІНДЕС ТЕГІС, БҰДЫРЛЫ;
• ТҰРҚЫ – 1 ММ – ДЕН, 30 СМ ДЕЙІН;
• ЖҮЙКЕ ТҮЙІНДЕРІ БАР;
• ЗӘРШЫҒАРУ МҮШЕСІ ЖОҚ;
• ҚАНТАРАТУ ЖҮЙЕСІ – АШЫҚ ЖҮЙЕЛІ;

АУЫЗ СИФОНЫ

АУЫЗ СИФОНЫ

↓

ЖҰТҚЫНШАҚ

↓

ҚАРЫН

↓

ІШЕК

↓

КЛОАКАЛЫҚ ТҮТІК

АСҚОРЫТУ ЖҮЙЕСІ

ІШЕКТЫНЫСТЫЛАР КЛАСЫ - БАЛАНОГЛОСС

• ШАЛАЖЕЛІЛІЛЕР;
• ДЕНЕСІ: ЕТТҰМСЫҚТЫ БАС, ЖАҒА, ТҰЛҒА;
• ЖЕЛБЕЗЕК АРҚЫЛЫ ТЫНЫС АЛАДЫ;
• ҚАНТАРАТУ ЖҮЙЕСІ - АШЫҚ;
• СЕЗІМ МҮШЕЛЕРІ ЖОҚ;

Деңгейлік тапсырмалармен жұмыс.

• А – деңгей.
• Желі (хорда) қандай қызмет атқарады? 2. Неліктен тип желілілер деп аталған? 3. Желілілер қандай тип тармақтарға бөлінген?
• В – деңгей.
• Қандай желілілерде желі мен жүйке түтігі өмір бойы сақталады? 2. Қандауыршаның тері жабынының құрылыс ерекшеліктерін атаңдар. 3. Қандауыршаның қанайналым жүйесінің қандай ерекшелігі бар?
• С – деңгей.
• Қандауыршаның асқорыту жүйесінің құрылысы қандай? 2. Қандауырша қалай көбейеді?
• 3 Желілі жануарларға тән белгілерді атаңдар.

ҰБТ – минуты.

• Желілер. Желбезек саңылаулары. Қабықтылар. Омыртқалалар. Эпидермис.

• Желі. Жүйке түтігі. Бассүйексіздер. Сірқабық. Нағыз тері.

Желілердің өзіне тән белгілері	Желілердің жәндіктермен ұқсас белгілері

• Дененің соңғы қуысы болады.
• Желісі бар.
• Қантарату жүйесі – тұйық.
• Көптеген желбезек саңылаулары бар.
• Денесі үш қабаттан тұрады.
• Денесі екіжақты симметриялы.
• Жүйке түтігі бар.

Желілі жануарлардың өздеріңе таныс омыртқасыз жануарлармен ұқсас және айырмашылық белгілерінің санын тұсына жазып көрсетіңдер.

жүктеу/скачать 452,79 Kb.

Достарыңызбен бөлісу: