Сабақтың тақырыбы : Жұмбақтар

ә) Жеке тұлғаның ой қабілетіне әсер ету арқылы өздігінен ізденуге, дүниетану жолындағы ой - өрісін, қиялының шамасын, сөздік қорын дамыту;

б) Сауаттылыққа, тапқырлыққа, әр түрлі заттарды түрлі қырлары арқылы танып білуге, шығармашылыққа тәрбиелеу;

Сабақтың түрі : аралас сабақ

Сабақтың әдісі : сұрақ – жауап, түсіндіру, іздендіру, топтастыру

Сабақтың көрнекілігі : кітаптар, интерактивті тақта , электронда оқулық, тірек сызба

Пәнаралық байланыс : тарих, қазақ тілі, сурет

Сабақтың барысы :

а) Ұйымдастыру кезеңі :

Оқушылармен амандасу,түгелдеу,оқу құралдарын тексеру.Сыныптың тазалығына көңіл бөлу.Оқушылардың зейінін сабаққа аудару.

Үйге берілген тапсырманы сұраймын. Оқушыларға бірнеше сұрақтар қоямын

«Қайталау білім анасы»

1. Әдебиет сөзі қандай мағынаны білдіреді?

2. Халық ауыз әдебиетінің түрлерін айтамыз ?

3. Тұрмыс салт жырлары дегеніміз не?

4. Мақал – мәтелдер дегеніміз не?

5. Қанатты нақыл сөздер дегеніміз не?

6. Нақыл сөздерден айтамыз

Жаңа сабақ: Жұмбақтар мен жаңылтпашттар

Екі топқа бөлу: «Болашақ», «Ұлан»

1. 
   Жұмбақ айту. Менің үш көзім бар.
   

Бір көзім жүгір дейді.

Бір көзім абайла дейді.

Қарап ал маңайға дейді. (Бағдаршам)

Мақал – мәтелге айналдыру. «Сақтықта қорлық жоқ».

2. 
   Жұмбақ – ауыз әдебиетінің ертеден келе жатқан түрі. Ол- бір нәрсенің белгілерін екінші нәрсенің белгілері арақылы жұмбақтап айту өнері. Жұмбақ мақал – мәтел сияқты тақпақтап, ұйқастырылып айтылады. Жұмбақтар өте ертеден келе жатқанмен, әр уақытта халық оның жаңа түрлерін ойлап, шығарып отырған. М.Әуезов «Жұмбақ – адамның дүниетану жолындағы ойының, қиялының шамасын білдіреді.» деген.
   

Жаңылтпаштарлың тіл үйренушілерге де пайдасы бар. Жаңылтпашттарды жиі қайталап, оқи берсе, қиын сөздерді, сөз тіркестерін қатесіз айтып үйренеді.Жаңылтпашттар адамдардың көңіл күйін көтеріп, эмоциясына жақсы әсер етеді.Ол шығармашылық еркіндікке апарады. Осыған ұқсас жаңылтпашттар сендер де құрастыра алатын боласыңдар.

Мақал – мәтелдер, жұмбақтар мен жаңылтпаштардан басқа қандай халық ауыз әдебиетінің тағы қандай түрлерін білесіңдер?

І. Топтастыру стратегиясы

Халық ауыз әдебиеті

«Кітап - досың, ақылшың»

Оқулықпен жұмыс.Әр топ мүшелеріне бір- бір жұмбақ беріледі.

І топ. 1.Сатайын десем ауыр кілем,

Сатпайын десем тәуір кілем. (Жер)

2.Қарап тұрсаң өзіңе

Сурет түсер көзіңе.

Ол суретің ұқсайды

Дәл қазіргі өзіңе (Айна)

3.Үсті тақтай,

Асты тақтай,

Ортасында әбзел тақтай (Тіс пен тіл)

ІІ топ. 1.Өлшеусіз піштім,

Жіпсіз тіктім. (Жер)

2.Жағалай – жағалай тас қойдым,

Жиран атты бос қойдым. (Тіл)

3. Бір бұлбұл отыралы салып әнді,

Жүруге аяғы жоқ, емес жанды.

Өнері қандай асқан деп ойладым,

Бір демде жер түбінен хабар алдым. (Радио)

Жаңылтпаш айту. Осыған ұқсас жаңылтпаш пен мақал – мәтел айту.

ІІ.Топпен жұмыс

Берілген кестені жұмбақтардың тақырыбы нені танытатындығын шешу арқылы толтыру

Қыздың суреті , табиғаттын, ананың, әкенің,, бала, адамның дене мүшелері

Жеті жұрттың тілін біл,

2.Әке көрген оқ жонар,

3. Жақсының ашуы

...................................................................................................................................................................

4. Жақсы жүрген жерін мақтап жүреді

....................................................................................................................................................................

Ү. «Кім тапқыр?» ойыны

Әр топқа жұмбақ жасырамын. Шешуін тауып, оған мақал – мәтелдер айтады.

1. 
   Үсті тас, асты тас,
   

2. 
   Судан алады,
   

3. 
   Ерте тұрады,
   

4. 
   Бір құс бар, үлпілдеген жүні жұмсақ,
   

Тұмсығы имек, көрмейді күндіз көзі,

Шарықтап көкті кезіп, түнде ұшат. (Үкі)

5. 
   Жер астында жездемнің қамшысы жатыр (жылан)
   
6. 
   Жылт – жылт еткен,жылға сайын өткен, бар адам безген. (жылан)
   

Қазақтың жұмбақтар туралы қазақ ғалымдарының айтқан сөзі

1. 
   Ауыз әдебиетінің еретеден келе жатқан түрін белгілеңіз
   

2. Бір нәрсенің белгілерін екінші нәрсенің белгілері арқыл көрсету не деп аталады?

А) мақал – мәтел ә) ертегі б) жұмбақ

3. «Жұмбақ адамның дүниетану жолындағы ойының, қиялының шамасын білдіреді» деген кімнің сөзі?

А) С.Мұқанов ә) М.Әуезов б) А.Құнанбаев

4. Жұмбақтың тақырыптары қандай?

А) әр алуан ә) бір ғана ұғымды б) бір екі ұғымды білдіреді

5. Айдалада ақ отау.

Аузы – мұрны жоқ отау.

Бұл жұмбақ па, мақал – мәтел ме?