Сабақтың тақырыбы: Ыбырайдың прозалық шығармалары Сабақтың мақсаты

1. Ыбырайдың қандай әңгімелері бар?

2. Ыбырайдың «Қазақ хрестоматиясын» жазудағы мақсаты?

3. Ыбырай шығармаларының басты тақырыбы?

4. Ыбырай шығармалары қандай қасиеттерге баулиды?

5. Ыбырай неге мұғалім болуды армандады?

Сонымен қатар жазба әдебиетінің негізін салуға үлес қосқан этнограф - ғалым. Көптеген өлеңдер жазды. Ол – поэзия жанрында ғана емес, проза жанрының дамуына да өзіндік үлес қосқан жазушы. Ыбырай әңгімелері қысқа мазмұнға құрылады. Аз сөзге көп мағына сыйғызу – Ыбырай шығармаларының басты ерекшелігі. Осындай шағын әңгіме жазу шеберлігіне қарап Ыбырайды кім деп атауға болады?

«Қазақ хрестоматиясы» туралы айта келіп, слайд арқылы жаңа сабақты түсіндіру. Әңгімелерінің мазмұны мен идеясын ашу.


Еңбек пен өнер тақырыбына арналған әңгімелері «Өрмекші, құмырсқа қарлағаш», «Жан – жануарлар айтысы», «Бай баласы мен жарлы баласы», «Қыпшақ Сейіткұл», «Мұңсыз адам», « Талаптың пайдасы», «Зеректік» «Білгеннің пайдасы», «Атымтай Жомарт», «Силинші ханым»т.б.

Адамгершілік тақырыбына арналған әңгімелері «Әдеп», «Әке мен бала», «Асыл шөп», «Бақша ағаштары», «Алтын шекілдеуік», «Қарға мен құрт», «Сауысқан мен қарға», «Тәкаппарлық», «Байұлы», «Бір уыс мақта», «Аурудан аяған күштірек», «Мейірімді бала», «Таза бұлақ», «Әділдік», «Өтіріктің залалы», «Өтіріктің залалы», «Жамандыққа - жақсылық», «Үш ұры» т.б.

Ыбырай Алтынсарин шығармалары қысқа мазмұнды болып келеді. Мақал – мәтелдер мен афоризмдерді қолданып аз сөзге көп мағына сыйғыза отырып, Ыбырай қысқа мазмұнды әңгімелері арқылы кейінгі ұрпаққа мол өнеге мен өсиет қалдыра білді. ( Шеңберде берілген мақал – мәтелдер арқылы Ыбырай шығармаларының мазмұны, тақырыбы мен идеясы ашылады.

Жаңа сабақты меңгеру үшін оқушылар Ыбырай мақсатын анықтайды, соған сәйкес студенттер өз мақсаттарын анықтайды. Үлкен бәйтерек ағашқа Ыбырайдың мақсатын және өз мақсаттарын жазып, қолдағы стикерлерін іледі.

А) «Зертте» әдісі

«Ағартушылар» тобына тапсырма. Ыбырайдың «Таза бұлақ» шығармасын зерттеп, талдау жаса.

Ә) «Пайдалан» әдісі. «Ғалымдар» тобына тапсырма. Ыбырайдың салақтықтан, жалқаулықтан аулақ болуға үндейтін шығармасын тап. Сол шығарманы пайдалана отырып, қандай түйінді ой айтар едің ? Кесте бойынша шығарманы талдау.

«Кейіпкер келбеті» бөлімі:

«Ағартушылар» тобына «Әдеп» әңгімесіндегі кейіпкерге талдау жаса.

«Ғалымдар» тобына «Үш ұры» әңгімесіндегі кейіпкердің біріне талдау жаса.

( Екі топтан бір оқушыдан шығып, «Бес жолды өлең» стратегиясы бойынша әңгіме кейіпкерлеріне талдау жасайды.)

«Бес жолды өлең» стратегиясы:

1.Кім? ............ 3. Не істеді?............... 5. Мақал..........

2.Қандай? ............. 4. Сөйлем..................

1.Ы. Алтынсарин ашқан мектеп қай жылы, қай жерде ашылды?

а) Торғай 1864ж ; ә) Ырғыз, 1887ж б) Орск, 1881ж

в) Омбы, 1883ж ; г) Орда, 1841ж

2.«Қазақ хрестоматиясы» қандай шығармамен басталады?

а) «Таза бұлақ» ; ә) «Кел, балалар оқылық »

б) « Өнер – білім бар жұрттар» в) «Өзен»; г) «Жомарт»

3.«Қазақ хрестоматиясын» қай жылдары жазды?

а) 1841 -50; ә) 1850 – 57; б) 1876 – 89;

в) 1879 -83; г) 1884 -89;

4.«Жаман жолдас » әңгімесін кімнен аударды ?

а) И.Крылов; ә) Л. Ушинский; б) Л.Толстой