Қ. Жарықбаев о. СаңҒылбаев

152
жекелік, өзіндік қасиет (бір адамды 
басқа адамнан айырмашылығын көр-
сететін қасиеттер жиынтығы); Адам-
ның индивидтік қасиеттерінің өзін-
дік бейнесі бар, басқа адамдардан 
ерекшелігі.
Д.п. қазіргі кездегі бір тармағы дара-
лық психотерапия – практикалық 
психология мен психотерапияның 
аумағы; әр клиентпен психологтің 
(психотерапевтің) жеке жұмыс жүр-
гізуіне арналған психотерапиялық 
(психокорреакциялық) әдістердің 
жүйесі. Келесі тармағы дифферен-
циалдық диагностика әртүрлі іс-әре-
кеттер мен құбылыстардан туындай-
тын нәтижелерді болжап, олардың 
мән-жайын танып білу.
ДАРЫНДЫЛЫҚ.
Адамның кейбір 
өзгешеліктері ана құрсағында бол-
ғанда-ақ пайда болады. Мәселен, ба-
ланың ата-анасы мен туысқындары-
на ұқсап тууы. Мұны анатомиялық 
нышан дейді. Жүйке жүйесінің, кей-
бір анализаторлардың ерекшелікте-
рі де туысынан пайда болады. Мұны 
физиологиялық нышан дейді.
Нышанның соңғы түрі дарындылық 
секілді сатыда болады. Мәселен, ба-
ланың есту анализаторларының же-
тіле дамуы музыкалық қабілет үшін, 
көру анализаторының жетіле дамуы
музыкалық қабілет үшін, көру анали-
заторының өзгешелігі сурет салу қа-
білетінің көрінуіне септігін тигізеді.
Бірақ нышан қабілеттің дамуына
бірден-бір шарт бола алмайды. Ол –
адамның ішкі мүмкіндігінің көрсет-
кіші. Егер адамның туысынан ны-
шаны болса да, дұрыс тәрбие көрме-
се, яғни белгілі әрекетпен айналыс-
паса, оның қабілеті айтарлықтай да-
мымайды.
Әрбір қабілетке арнаулы нышан сәй-
кес келеді деп ойлау да қате. Нышан
көп мәнді қасиет, яғни сол нышанға 
негізделіп, адам өмірінің жан-жақ-
тылығына қарай түрлі қабілет қалып-
тасады. Нышанның ықпалымен қа-
лыптасқан қабілеттің түрін дарын-
дылық деп атайды. Адамның дарын-
дылығы оның жоғары жүйке қыз-
метінің тума типіне (мида уақытша 
байланыстардың тез жасалып, бе-
рік орнығуы, жүйке үрдістерінің қо-
зғалғыштығы динамикалық стерео-
типтердің шапшаң жасалып, оңай 
өзгеруі т.б.) байланысты болып ке-
леді. Дарынның дамуына қолайлы 
жағдай туса, ол ерте көзге түсетін 
болады. Тарихта болсын, күнбе-күн-
гі өмірімізде болсын мұндай мысал-
дар өте көп. Осыдан 200 жылдай 
бұрын Германияда «Ұстазы Кристи-
ан фон Шенах жазып алған любектік 
төрт жасар дарынды бала Кристиан 
Гейнрих Хейнекеннің өмірі, іс-әре-
кеті, саяхаты мен өлімі» деген кітап 
жарық көрді.
Аса дарынды бала жөніндегі алғаш-
қы кітап осы болатын. Туылғанына 
он ай толмай жатып кішкентай Гей-
нрих «суретке салынған заттардың 
көпшілігін айырып атайтын» болған. 
Ол үш жасқа келгенде ертегілерді өзі 
оқып, математиканың төрт амалы-
мен есеп шығара алады. Көп ұзамай 
сәби француз тілін үйреніп, «геогра-
фиядан жақсы мағлұмат алады» және 
мыңнан астам латын мәтелін біледі. 
Гейнрихтың даңқы әлемге жайылып, 
оны Дания королі қонаққа шақырады. 
Сол дарынды сәби төрт жастан төрт
ай асқанда қайтыс болған.

жүктеу/скачать 11,21 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: