Қ. Жарықбаев о. СаңҒылбаев

181
айтуға лайықты сөз де табылмай- 
тын ертегідей бір шырын-шәрбат 
ләззаттың дәмін де татқалы тұр- 
мын». 
Кенеттен оның басында қа-
рама-қарсы мотив туа қалады: 
«
...
Әйтсе де бажайлап, қабырғаммен 
кеңесе кетсем-ақ болды, тұла бойым 
түршігіп сала береді. Ары айт, бері 
айт, өмір бойы, мәңгі-бақи қол-
аяғыңа күрмеу түсіп, қайтып енді 
тырп ете аузыңды ашып, жазып ем, 
жаңылып ем деуге шамаң келмесе – 
шаруаңның біржола біткені ғой...» 
Подколесин тұрағы жоқ, жағдайдың 
әуеніне қарай ағатын адам. Оның 
ойына ар-ұят, адамгершілік дегендер 
кіріп те шықпайды. Некесі қиыла-
йын деп тұрғанда осылайша әуре-
сарсаңға түсуі оның қандай адам еке-
нін жақсы байқатады. 
«...Шынымен-
ақ, тайып кетуге болмай ма екен? 
Әлбетте болмайды, есік алды, кез 
келген жерде сапырылысып жүрген 
жұрт, қайда барасың дейді ғой бі- 
реу. Жоқ, болмайды». Осы жерде ол 
ашық терезені көреді де осыдан қар- 
ғып кетсем қайтеді дейді. Жоқ бол- 
майды, жерден алыс екен быт-шы- 
тым шығар, екіншіден, терезеден 
қарғу лайық емес, үшіншіден, қал- 
пақсыз қалай қарғымақпын, лайық 
емес деп тұрып алады. Оның қалпа- 
ғын досы Кочкарев тығып қойған. 
Ол ақырында: терезе онша биік емес 
екен, қалпақсыз қарғуға да болар деп 
көшеге қарай қарғып кетеді.
Белгілі көзқарасы мен сенімі қалып-
тасқан адамда мотивтер күресі онша 
байқалмайды. Олар көбінесе жеке 
бастың мотивінен гөрі қоғамдық мә-
ні бар мотивтерді (борыш сезімі, нәр-
сенің қоғамға қажеттілігін түсіну) 
басшылыққа алып отырады. Сөйтіп, 
мақсат қою, тілек, қалау, мотивтер 
күресі, тоқтамға келу 
– 
бәрі жина- 
лып еріктік қимылдың «даярлық 
кезеңі» деп аталады.
Еріктік амал-
дың ең негізгі кезеңі – қандай болма-
сын тоқтамды орындау стадиясы. Өзі-
нің қандай болмасын тоқтамын іске 
асыратын, оны орындайтын кісіні ға-
на еркі нағыз жетілген адам деп ай-
туға болады.
Талай жақсы тоқтамдардың жүзеге 
аспай, орындалмай қалатындары да 
кездесіп отырады. Бұлай болудың
себебі орындалуы қиын мақсатты 
алға қоюдан, мақсаттың айқын бол-
мауынан, әлі де болса өмірге дұрыс 
көзқарастың қалыптаспауынан, өз 
ісіне сенімсіздіктен, мақсат еткен нәр-
сеңді жан-тәніңмен сүймеуден т.б. 
себептерден болады.
Сондықтан адам өзінің алдына ша-
масы келетін, күші жететін, орындай 
алатын мақсаттарды қойып, осы жол-
да түрлі қиыншылықтарды жеңіп оты-
руы тиіс. Белгілі мінез-құлықтық 
принципі бар, өз ісінің дұрыстығына 
көзі жеткен адам ғана нақтылы тоқ-
тамға келе алып, оны қалай да орын-
даудың тиімді жолдарын таба алады, 
бұл жолда орынсыз солқылдақтық, 
табансыздық көрсетпейді. Кейбір адам-
дар өзінің алдына көмескі, бұлдыр 
мақсат қояды да, ой таразысына жақ-
сылап салмайды, сөйтіп оны орындай 
алмай қалады. Ерекше ой жұмысын 
керек етпейтін жеңіл мақсатты алға 
қою да адамдық еркін енжар, әлсіз 
етіп жіберуі мүмкін. Сондықтан бел-
гілі ерік күшін талап ететін, тиісті жұ-
мыстар істеу нәтижесінде қол жете-
тін мақсаттарды ғана алға қоюымыз 
қажет. Еріктік амалдың негізгі ке-
зеңдерін төмендегі схема арқылы 

жүктеу/скачать 11,21 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: