Қ. Жарықбаев о. СаңҒылбаев

40
ныс А. – жағымсыз
, жан жарақатын 
тудырған өткен тәжірибені ұмыту (са-
надан ығыстыру) түріндегі естің бұзы-
луы. 
Постгипноздық А. – 
гипноздық 
сеанс жағдайында оқиғаларды еске
түсіре алмауда көрінетін естің бұзы-
луы. 
Ретроградтық А. 
– жарақат ал-
дындағы (бірнеше сағат, бірнеше күн,
ал кейде бірнеше жылдар бұрын бол-
ған) оқиғаларды ұмыту түрінде көрі-
ніс табатын
 
естің бұзылуы. Мыс., атақ-
ты жазушы Вальтер Скотт «Айвенго» 
атты романын науқастанып жүрген 
кезінде жазған. Роман басылып шы-
ғады. Ауруынан айыққан соң В.Скотт
өз романының қай кезде жазылғанын 
еске түсіре алмапты. А. нақты психо-
логиялық немесе клиникалық әдіс-
тердің көмегімен анықталады. Бірақ 
өшкен, ұмытылған байланыстар бір 
кезде жаңғырып, еске түсуі мүмкін.
АМУзИЯ
– музыка дыбысын түсін-
беу (музыкалық қабілеттің жоғалуы). 
Әдетте, органикалық зақымдалу сал-
дарынан музыканы қабылдауға ішін-
ара не толық қабілетсіздікке қатысты 
(сенсорлық А.) немесе музыканы өзі 
білдіруге қабілетсіздікке қатысты (мо-
торлық А.) қолданылады. А-ға ұшы-
раған адамның миының самай бөлі-
гіндегі (сол жағында) есту орталықта-
ры зақымдалған болады. А. афазиялық 
аурулар түріне жатады.
АНАЛИз
– талдау, айыру; талдаусыз 
топтау жоқ. А. деп ой операциясын, 
бүтінді (затты немесе құбылысты) бөл-
шекке бөлудің әдісін атайды. Талдау ой 
арқылы әрбір объекті мен болмыстың 
ерекшеліктерін, қасиеттерін, белгі-
лерін ашып көрсету тәсілі. Талдау нә-
тижесінде айқындалған белгілер мен
қасиеттер біріктіру (синтез) деп ата-
лады. талдаудың физиологиялық не-
гізі – мидың жоғарғы бөлігіндегі қозу 
мен тежелудің өзара байланысты 
қызметі. А. – құбылыстарды жеке бө-
ліктерге бөлу процесінен тұратын 
ойлау әрекетінің бір тәсілі. Талдау сияқ-
ты ойлау операциясы танымның не-
гізі болып табылады. Адамда А. ұғым-
дармен әрекет ету деңгейінде дамы-
ды. А. организм мен сыртқы ортаның 
практикалық және танымдық өзара 
әрекеттесуінің барлық актілерін енгі-
зеді және танымның қажетті дең-
гейі болып табылады. Ол ойлау опе-
рацияларының негізгісі болып табы-
лады. А. синтезбен тығыз байланыс-
ты. Ойлау – түйсік пен қабылдаудағы 
анализ бен синтездің жаңа мазмұнға 
ие болған түрі. А. дегеніміз ой арқы-
лы түрлі заттар мен құбылыстардың 
мәнді жақтарын жеке бөліктерге 
бөлу. Синтезде ой арқылы заттың, құ-
былыстың барлық элементтері бірік-
тіріледі. А. бен синтез – бірімен-бірі
тығыз байланысты, бірінсіз бірі бол-
майтын құбылыс. Бұл екеуі – бірінен 
бірі ешқашан ажырамайтын ойлау 
процесінің негізгі компоненттерінің 
бірі. А. бен синтездің негізінде салыс-
тыру деп аталатын ойлау операция-
сы пайда болады.
АНАЛИзАТОР 
(талдағыш) – ана-
лизатор (грек. 
апаlуsіs – 
қаз. 
бөлшек- 
теу, жаю) 
талдама (сыртқы түйсікті 
мүшелерден бастап, миға дейінгі күр-
делі жүйке механизмі; ол дүниедегі 
сыртқы құбылысты, әсерді қабылдай-
ды және талдайды). И.П.Павловтың 
ұсынған ұғымы. Тітіркендіргіштерге 
әсерлену мен қабылдауда, өңдеуде қа-
тысатын 
афференттік 
және 
эффе- 

жүктеу/скачать 11,21 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: