Халықаралық саудадағы тарифтік және тарифтік емес шектеулер

Алайда импортқа салық отандық тұтынушыларға біршама зиян әкеледі, өйткені тарифтерді енгізу импорттық тауарларды қымбаттады, нәтижесінде отандық сатып алушылар қосымша салық төлейді.

Экспорттық тариф - мемлекеттің экспорттық тауарларды реттеу үшін қолданатын құралы. Экспорттық тариф ішкі бағаны әлемдік деңгейден төмендетеді, нәтижесінде ішкі тұтыну өседі де оның экспорты қысқарады. Бұл жағдайда ұлттық өндірушілер зиян шегеді, ал сатып алушылар ұтады, өйткені баға әлемдік деңгейден төмен.

Отандық өндірушілерді қорғау үшін проткционистік саясатта кеден тарифтерімен қатар баламалы әдіс, экспорттық субсидиялар қолданылады.

Экспорттық субсидиялар – үкіметтің экспорттық тауар өндірушілерге көрсететін қаржылық көмектері. Экспорттық субсидиялар бірнеше нысанда болады:

- экспортер-фирмаларға төмен пайызбен займдар беру

- шетелдерде экспорттық өнімдерді өткізу үшін үкіметтен шығындар бөлу

- экспортталатын өнім көлемін көбейту үшін салық жеңілдіктерін беру.

15. Тарифтік емес реттеу шаралары - тауарлар мен көлік кұралдарын Қазақстан Республикасына әкелуге және Қазақстан Республикасынан әкелуге тыйым салулар мен шектеулер, квоталау, лицензиялау, тауарлардың қауіпсіздігі бойынша стандарттар мен талаптарға (соның ішінде техникалық, фармакологиялық, санитарлық, ветеринариялық, фитосанитарлық, радиациялық, экологиялық, стандарттарға) сәйкестігін растау және Қазақстан Республикасының заң актілерімен және (немесе) Қазақстан Республикасы Үкіметінін нормативтік қаулыларымен белгіленетін өзге де талаптар .Тарифтік емес реттеу әдістері сандық әдістер мен жасырын протекционизм әдістеріне бөлінеді. Сауда саясатының жекелеген құралдары қажет болған жағдайда импортты шектеу немесе экспортты ұлғайту үшін жиі қолданылады.

Экспорттық субсидиялар экономиканық-ң экспорттық салалрының дамуына жағдайлар жасайды және ұлттық өндірушілергеәлемдік рынокта бәсекелік артықшылық тудырады.

ХХ ғасырдың 30-шы жылдары халықаралық саудада жаңа кедергілер пайда болды – тарифтік емес. Тарифтік емес шектеулерге мыналар жатады: а) сапа стандарты; ә) санитарлық шектеулер; б) құрал-жабдықтардың экологиялық талаптарға сәйкестігі; в) импортқа лицензия беруге шектеулер қою; г) нақты елдерде кейбір тауарлар түрін сатуға әкімшілік тиым салу.

Ең кең тараған тарифтік емес шектеулердің бірі – импорт пен экспортқа квота енгізу. Импорттық квота – импорттық тауарлардың көлемін сандық шектеу. Импорттық квотаның екі түрін ажыратады: а) абсолюттік квота – берілген елге әкелуге рұқсат етілген тауарлар көлемі; ә) тарифтік квота – төмен ставка бойынша белгілі уақыт аралығында нақты тауар әкелуге рұқсат беру.

Экспорттық квота – экспорттық тауарлар көлемін сан жағынан шектейтін әдіс. Экспорттық квота ел экономикасы үшін экспорттың алатын ролін көрсету үшін қолданылады. Мысалы, соңғы ХХ ғасырдың он жылдығында ЖІӨ -гі экспортүлесі АҚШ пен Жапонияда 10%-ды, Англия мен Францияда – 24 %-ды, Германияда – 34 %, Бельгияда – 70 %-ды құрады.

Тарифтік емес шектеулерге сондай-ақ демпинг жатады. Демпинг – экспортер-өндірушілердің сыртқы рынокта тауарларын ішкі бағадан төмен бағамен сатуы. Демпингтің тұрақты және уақытша түрлері болады. Тұрақты демпинг –фирмалардың сыртқы рынокта монополиялық пайда табу үшін ұзақ уақыт бойы тауарларын әлемдік рыноктан төмен бағамен сатуы. Уақытша демпинг – тауарларды сыртқы рынокта өзіндік құнынан төмен бағамен сату. Демпингтің бұл түрі бәсекелесін рыноктан ығыстырып монополиялық билік орнату үшін уақытша қолданылады.

16. Қаржы саясаты - экономикалық саясаттың құрамдас бөлігі; мемлекеттің өз атқарымдары мен міндеттерін жүзеге асыру үшін қаржыны ұйымдастырып, пайдалану шараларының жиынтығы; қаржы ресурстарын жұмылдыру, оларды бөлу нысандары мен әдістерінде, қаржы заңнамасында мемлекеттік кіріс пен шығыс құрылымында көрініс табады.

Сауда саясатының қаржылық әдістерінің кең тараған түрлері субсидия, несиелеу және демпинг.

Субсидия – бұл импорттың жанама дискриминациясы мен ұлттық тауар өндірушілерге қолдау көрсетуге бағытталған ақша төлемі.

Субсидия төлем сипаты бойынша мыналарға бөлінеді:

• Тікелей.
  

• Жанама.
  

• ұлттық экспортерлермен субсидияланған несиелер;

  
  

• шетел импортерлеріне мемлекеттік несиелер;

  
  

• ұлттық экспортерлерді экспорттық тәуекелден сақтандыру.

  
  

• қысқа мерзімді;

  
  

• орта мерзімді;

  
  

• ұзақ мерзімді.

  
  

• кездейсоқ пайда болатын демпинг;

  
  

• қасақана істелген әрекет демпингі;

  
  

• тұрақты демпинг;

  
  

• кері демпинг;

  
  

• өзара демпинг.