1 Қазақ халық және ұлт тілдерінің қалыптасуы

Зат есімнен болған анықтауыштар

жүктеу/скачать 1,26 Mb. бет 29/36 Дата 25.12.2023 өлшемі 1,26 Mb. #199217 түрі Құрамы

Бұл бет үшін навигация:

• Ескерткіштер тілінде пысықтауыш
• 52 Жазудың түрлері мен ерекшеліктерін оқыту жолдары
• 1.Пиктографиялық жазу.
• 3. буын жазуы
• .4Әріп жазуы

Зат есімнен болған анықтауыштар. Алтун йысығ йолсузын асдым — Алтын қойнауынан астым.Зат есімдер немесе басқа заттанған сөз таптары ілік жалғауында келіп, анықтауыш қызметінде қолданыладыБіздің хан ағаларымыз — Біздің хан ағаларымыз. Сын есімнен болған анықтауыштар. Негізінен, сын есімнің басты қасиеті зат есімдерді сандық, сапалық жағынан анықтау болғандықтан, оның сөйлемдегі негізгі қызметі — анықтауыш болу. Қызыл қаным төкті қара етрім йүгүртіЕсімдіктен болған анықтауыштар. Көне жазбаларда көбінесе сілтеу есімдіктері анықтауыш қызметінде жиі қолданылған. Ол сабығ есідіп түн удысқым келмеді Қимыл-сын пысықтауыш. Өртче қызып келті — Өртше қызып келді. Қытан өңденйен тег —Қытан шығыстан тиіңдер. Ескерткіштер тілінде пысықтауыш мүше болатын сөздер — үстеулер. Сонымен қатар кейбір мезгіл, мекен мағынада айтылатын сөздер де пысықтауыш бола алады. Пысықтауыштар мағынасына қарай төмендегідей беске бөлінеді: Мезгіл пысықтауыш. Түн қатдымыз Болчуқа таң үнтүрү тегдіміз — Түн қаттық Болшыға таң ата жеттік. Ол оқ түн будунын сайу ытымыз — Сол түні халық сыйын елші жібердік. Себеп пысықтауыш. Анта кісре теңрі біліг бертүк үчүн өзүм өк қаған қысдым — Содан соң тəңрі білік бергені үшін өзімше оны қаған еттім. Мақсат пысықтауыш. Түрк будун қанын болмайын табғачда адырылты, қанланты — Түркі халқы ханы болмай табғаштан бөлінді, ханданды. Мекен пысықтауыш. Мезгіл пысықтауыштары мезгіл үстеулерінен жəне мезгіл мəнді зат есімдерден, олардың барыс, жатыс, шығыс, көмектес септіктерде келуі арқылы жасалады. Өңрекі ер йуғуру тегүріп ы бар бас асдымыз — Алдағы ер жоғары шығып бұталы (биік) басынан астық. 52 Жазудың түрлері мен ерекшеліктерін оқыту жолдары. Жазу – адамдардың кеңістік пен уақытқа тәуелді болмай, өмірдің барлық салаларында кең түрде қарым-қатынас жасауына мүмкіндік беретін құрал. 1.Пиктографиялық жазу. Бұл жазудың ең алғашқы түрі. Пиктографиялық жазу –суретке негізделген жазу. Сондықтан оны кейде сурет жазуы деп те атайды. Пиктографиялық жазудың таңбалары пиктограммалар деп аталады. Әрбір сурет өздігінен бүтіндей хабарды білдіре алады. Пиктографиялық жазуға таңба ретінде адамның, қайықтың,малдың, тоғайдың т.б. суреттері қолданылған. Мысалы, “мен аң аулауға кеттім” дегенді білдіру үшін адамның суретіне қоса тоғайдың және аңның суреті салынған. 2.идеографиялық жазу Идеографиялық жазудың таңбалары идеограммалар деп аталады. Пиктографиядан идеографияға көшу өте баяу болды және пиктограммалардан пайда болған идеограммалардың алғашында пәлендей айырмасы да болмады.Идеографияның пиктографиядан басты айырмашылығы таңбалардың формасында емес, олардың мағынасында. Жазудың идеографиялық принципін қазіргі тілдердегі сандардың таңбаларынан да көруге болады. Мысалы, “5” деген цифрды алалық. Бұл цифрдың сандық мағынасын орыс та, қазақ та, неміс те, ағылшын да, басқалар да түрліше емес, бірдей ұғынады. Бірақ бұл цифрлардың атының дыбысталуы әр тілде әртүрлі. 3. буын жазуыЖазудың буын жүйесінде таңба буынды белгілейді. Жазудың буын жүйесі шығу тегі мен таңбалардың фонетикалықмағынасы жағынан бірнеше түрге бөлінеді. Таңбалардың фонетикалық мағынасы жағынан буын жазуын негізгіүш топқа бөліп қарауға болады: Мұның бірінші түріне ассиро-вавилон, элам, урарт, сына жазулары, майя жазуы,лигатуралы дыбыстық корей жазуы жатады. Буын жазуының екінші түріне крит-микен буын жазуы, кипр, эфиопия жәнежапон буын жазулары жатады. Буын жазуының үшінші түріне үнді жазуының әр түрлі жүйелері (кхарошти, брахми, және т.б.) енеді. .4Әріп жазуы буын жүйелі жазудан кейін пайда болды. Әріп жазуының пайда болуының дүниежүзілік мәдениеттің дамуы үшін үлкен маңызы болды. Жазу жүйелерінің ішінде әріп жазуы - ең қолайлы жазу. Әр түрлі тілдерде буын саны мен сөздің санынан дыбыстың саны әлдеқайда аз. жүктеу/скачать 1,26 Mb. Достарыңызбен бөлісу: