1 Қазақстан республикасы білім және ғылым министрлігі
ОҚУ ҮДЕРІСІНДЕГІ КӨМЕКшІ СӨЗДЕРДІҢ
жүктеу/скачать 14,62 Mb. Pdf көрінісі
|
Құрышжанов оқулары 2019
- Бұл бет үшін навигация:
- Тоқтарбек С
| 47
ОҚУ ҮДЕРІСІНДЕГІ КӨМЕКшІ СӨЗДЕРДІҢ ҚЫТАЙ ТІЛІНДЕ ОҚЫТУДАҒЫ БІРНЕшЕ МӘСЕЛЕЛЕРІ Сабира Матай Әл-Фараби атындағы ҚазҰУ, Хуачжунский педагогикалық университет Халықаралық қатынас екінші курс докторанты Тоқтарбек С, магистр, аға оқытушы Шет тілдер және іскерлік карьера университеті Алматы қ., Қазақстан Аннотация: На сегодняшний день одной из главных целей обучения китайскому языку является подготовка специалистов, которые могут правильно использовать культурные взаимоотношения и культурно-социальные особенности китайского языка. Для достижения этой цели студенты должны улучшить языковые средства и правильно использовать способы применения языковых взаимоотношений. В статье описаны пути решения ошибок и особенности использования модальных частиц для студентов с казахским языком обучения изучаю- щие китайский язык. Аbstract: Today, one of the main goals of the Chinese language teaching is to train professionals who can properly use the cultural relations and cultural and social characteristics of the Chinese language. To achieve this, students need to improve the use of language tools and methods of using the language of relationships correctly. The article describes the way the error solutions and features the use of modal particles for students with the Kazakh language of training to learn Chinese. Қытай тіліндегі демеулік сөздер - қытай тілінде интонатцияны бейнелеудегі ең басты тәсілдердің бірі болып саналады. Сонымен қатар қытай тілінің өзіндік ерекшелігін айшықтайтын тілдік құбылыс. Қазіргі заман қытай тілінде демеулік сөздерді атқаратын қызметіне қарай типтік демеулік сөз және жай демеулік сөз деп екі топқа бөледі. Типтік демеулік сөз деп қолдану аясы кең , білдіретін интонатциясы күрделі демеулік сөздерді меңзесе (啊啊啊啊啊啊啊啊 啊啊啊), типтік демеулік сөзден басқасын жай демеулік сөздер тобына жатқызады. Қытай тілінде демеулік сөздер өте көп болмаса да, алайда олар таңғажайып мағыналарды беріп, әр түрлі интонатцияны білдіреді. Қытай тіліндегі демеулік сөздерді қолдану барысында контекстегі немесе сөйлемдегі сөздердің ықпал жаса- уы салдарынан демеулік сөздерді таңдап қолданамыз. Алайда студенттер қытай тіліндегі демеулік сөздердің қолданылу заңдылықтарын толықтай меңгермегендіктен, демеулік сөздерді қолдану бары- сында қателіктерге жиі-жиі жол береді. Біз қытай тілін оқып жатқан қазақ тілді студенттердің қытай тіліндегі демеулік сөздерді қолдану барысында жіберген қателіктерінің себептеріне жеке-жеке тоқталып талдау жасадық. 1. Қытай тіліндегі демеулік сөз 啊 –ны қолдануда жіберген қателіктері. (1) 啊啊啊啊啊啊啊啊啊啊啊啊啊啊(дұрыс емес) Студенттер қытай тілін үйрену барысында олардың ең алғаш үйренетін демеулік сөзі – 啊, сондай-ақ, студенттер сұрақ қоюға бейім болғандықтан, сұрақ мағынасын тудыратын демеулік сөз 啊 –ны жиі қолданады. Алайда студенттер сөйлемде жорамал- ды білдіретін тіркестер (мысалы: 啊啊啊) болған кез- де, сөйлемнің соңына күманға қарағанда сенімділікті арттыратын демеулік сөз 啊 –ның қолданылатынын білмегендіктен жоғарыдағыдай қателіктер жібереді. (2) 啊啊啊啊啊啊啊啊啊啊啊啊啊(дұрыс емес) (3) 啊啊啊啊啊啊啊啊啊啊啊 (дұрыс емес) Қытай тіліндегі талғаулықты сұраулы сөйлемде сұрақ қоюшы адам екіден жоғары көзқарасты алға тартады, тыңдаушы сол көзқарастардың біреуін ғана таңдайды. Сөйлемде啊......啊啊...... немесе 啊啊 қолданылғанда демеулік сөз 啊 қолданылады. 啊 құптауды не терістеуді білдіретін сұраулы сөйлемдерде ғана қолданылады. Студенттер осы ережені жеттік игермегендіктен (2) (3) мысалыдағыдай қателіктерге жол береді. (4) 啊啊啊啊啊啊啊啊啊(дұрыс емес) (5) 啊啊啊啊啊啊啊啊啊(дұрыс емес) Егер сөйлемде 啊啊啊啊啊 сияқты тұспалдық мағынаны білдіретін үстеулер болғанда, сөйлемнің соңына 啊 жалғанады, 啊 –ны қолдануға бол- майды. Студенттер қытай тіліндегі демеулік сөздердің өзіндік ерекшеліктерін айқындай алмай- ды, немесе 啊 мен 啊 –ның интонациялық мағына тұрғысындағы айырмашылықтарын айыра алмайды да, қандай жағдайда 啊 –ның, қандай жағдайда 啊 –ның қолданылатынын дұрыс түсінбей, екеуін шатастырып қолданып қателікке ұрынады. (6) A: 啊啊啊啊啊啊啊啊啊啊啊(дұрыс емес) B: 啊啊啊啊啊啊 Студенттер 啊......啊 мен 啊......啊 –ның айырмашылығын айқындай алмайды, сонымен қатар 啊......啊 –ның қимыл – қозғалыстың бұрын болғандығын немесе аяақталғандығын білдіретінін түсіне алмайды, оның үстіне бүл фактілер қарым-қатынас жасаған екі тараптың да білетін ортақ ақпараты. 啊 -ны қолдану арқылы сұрау салуды бейнелейді, сұрақ қоюшы білмекші болған іс-қимылдан мүлде бей хабар, сұрақ обьективті болады, бейімделіштік сипатта болмайды. Студенттер осындай заңдылықтарды түсінбеуінің сал- дарынан шатастырып қолданады. 48 2. Қытай тіліндегі демеулік сөз 啊 –ны қолдануда жіберген қателіктері. (7) 啊啊啊啊啊啊啊啊啊(дұрыс емес) Осы мысалыдағы қателік жалпы студенттерде кез- десе бермеседе, алайда кейбір студенттер 啊啊 –дың соңына демеулік сөз жалғану керек болса 啊 жалғану тиіс екенін түсінбеуі себебінен қателікке бой алдыра- ды. (8) A: 啊啊啊啊啊(дұрыс емес) B:啊啊啊啊啊啊啊啊啊 Қытай тілінде хал-жағдай сұрасқан кезде 啊啊啊 қолданылады, ал сөйлемде 啊啊......啊 –ны қолданғанда болымсыз түрдегі немесе шешімі жоқ сұрақты білдіреді, сондай-ақ 啊啊 –дан кейін тағы да мүше бо- луы керек. Мысалы: (9) 啊啊啊啊啊啊啊啊啊啊啊啊 (10) 啊啊啊啊啊啊啊啊啊啊? 3. Қытай тіліндегі демеулік сөз 啊 –ны қолдануда жіберген қателіктері. (11) 啊啊啊啊啊啊啊啊啊啊(дұрыс емес) Бұл мысалы сұрау есімдігінен жасалған сұраулы сөйлем, сөйлемде сұрау есімдігі 啊啊бар. Сұрау есімдігінен жасалатын сұраулы сөйлемге демеулік сөз 啊 жиі қолданылады. Әрине, 啊 болымды-болымсыз және сұрау есімдігінен жасалған сұраулы сөйлемдерде де қолданылады. Мысалы: (12) 啊啊啊啊啊啊啊啊啊啊啊 (13) 啊啊啊啊啊啊啊啊 (12) (13) сөйлемді (11) сөйлеммен салыстырсақ мағынасы мен интонатциясы бірдей емес. (12) (13) сөйлемдер тергеу, сабырсыздық таныту, өтіну, жауап беруге қолқалау т.б интонатциялды сипатта бейнелен- ген. (14) 啊啊啊啊啊啊啊啊啊啊啊啊啊啊啊(дұрыс емес) 啊......啊 –дағы 啊 бұйрықты сөйлемнің соңына қолданылып, бұйрық беру, өтіну, қузау, ұсыныс жа- сау т.б білдіреді. 啊......啊 істің немесе қимылдың жүргізілетінін білдіреді. Сондықтан (14) сөйлемдегі 啊 –ның орнына 啊 қолданылады. Бұл арада студенттер 啊......啊 мен 啊......啊 -ның айырмашылықтарын жеттік білмегендіктен қателіктер жібереді. (15) 啊啊啊啊啊啊啊啊啊啊啊啊啊啊啊(дұрыс емес) Қытай тілінде мұндай сөйлемді болымсыз түрде қолданғанда 啊啊啊啊啊/啊啊啊啊啊啊Немесе 啊啊啊啊啊/啊 啊啊啊啊啊啊-деп айтуға болады. Ал 啊啊啊啊啊啊啊-деп айтуға болмайды. 4. Қытай тіліндегі демеулік сөз 啊 –ны қолдануда жіберген қателіктері. (16) A: 啊啊啊啊啊啊啊啊啊啊啊啊啊 B: 啊啊啊啊啊啊啊啊(дұрыс емес) Егер сөйлемде 啊啊啊啊啊 сияқты тұспалды білдіретін үстеулер болған жағдайда, сөйлемнің соңына 啊 –ғана қолданылады. Кейбір студенттер 啊 сұраулы сөйлемде ғана қолданылады, ал (16)B мысалы хабарлы сөйлем деп топшылағандықтан қателік туындайды. (17) 啊啊啊啊啊啊啊啊啊啊啊啊(дұрыс емес) (18) 啊啊啊啊啊啊啊啊啊啊啊啊(дұрыс емес) Жоғарыдағы екі сөйлемде де үстеу 啊 қолданылған, қытай тілінде 啊 лепті сөйлемдерде қолданылып, мадақтау интонатциясын күшейте түседі. Сөйлемнің соңына демеулік сөздерден 啊немесе 啊啊啊啊啊 қолданылуы керек. (19) 啊啊啊啊啊啊啊啊啊啊啊啊啊(дұрыс емес) 啊啊啊 + 啊 климаттың құбылып жатқанын, жаңа жағдай немесе өзгерістің пайда болғанын білдіреді. (19) сөйлемнің соңындағы 啊 –ның орнына 啊 қолданылады. 5. Қытай тіліндегі демеулік сөз 啊 –ны қолданғанда жіберген қателіктері. (20) 啊啊啊啊啊啊啊啊啊 (дұрыс емес) Біздің байқауымызша кейбір студенттер, әсіресе қытай тілін үйренудің алғашқы және орта сатысын- да дәріптеу мағынасын білдіретін 啊......啊 сөйлем үлгісін қолданғанда, сөйлемнің соңына 啊 –ны қолданады да, 啊 –ны қолданбайды. Қытай тілін үйренудің алғашқы сатысында студенттер іс-әрекеттің бұрын орындалғандығын немесе орындалуы мүмкін екендігін білдіретін сөйлемдерге қолданылатынын үйренген болатын. Сондықтан да студенттер дәріптеу мағынасын білдіретін сөйлемнің 啊......啊 үлгісін қолданғысы келеді, сонымен қатар бұрын болған іс- әрекетті білдіретін 啊 –ны қолданып, нәтижеде бір уақытта қолдануға келмейтін екі түрлі тілдік амалды қатар қолданады. (21) 啊啊啊啊啊啊啊啊啊啊啊啊啊啊啊(дұрыс емес) (22) 啊啊啊啊啊啊啊啊(дұрыс емес) (21) мысалыда баяндалған қимыл-қозғалыстың жалпы жай-күйі әлі де толықтай орындалған жоқ. Сөйлемнің соңына 啊 –ны қолдануға болмайды, оның орнына интонатциясы бәсеңдеу демеулік сөз 啊 –ны қолдануға болады. Ал (22) мысалыда қимыл-қозғалыстың туылмағандығын немесе әліде орындалмағандығын білдіретін 啊啊...... бар, сөйлемнің соңына 啊 –ны қолдануға келмейді. Егер демеулік сөз жалғану тиіс болған жағдайда интонатциясы бәсең демеулік 啊 –ны қолдануға болады. (23) 啊啊啊啊啊啊啊啊啊啊(дұрыс емес) (23) сөйлемдегі 啊啊啊啊 –ны 啊啊啊啊 немесе 啊啊 啊 –деп айту керек. Студенттер сабақ кезінде мұндай тіркестерді есту мүмкіндігі аз болғандығы себепті, мағынасын мүлде түсінбейді де қате қолданады. Сондықтан студенттерге қытай тіліндегі демеулік сөздердің өзіндік ерекшеліктерін түсіндірумен ғана шектелмей, оларға аудиторияда жасанды тілдік орта жаратып беру арқылы қытай тілінде қарым-қатынас жасауды, өзара пікірлесуді талап еткен жөн. Қорыта келгенде, қытай тіліндегі демеулік сөздердің қолданылу амалдары қытай тілінің күнделікті ауызекі тілінде әр түрлі интонатциялды қызмет атқарады. Аталмыш мақалада қытай тілін оқып жатқан студенттердің қытай тіліндегі демеулік сөздерді қолдану барысында жіберген қателіктерінің себептеріне талдау жасау арқылы қытай тіліндегі демеулік сөздердің семантикасын ашуға жұмыстандық. Қытай тілінде қарым-қатынастық актісіндегі осы эле- менттер тілдік қатынасқа үстеме мағына береді. Соны- мен қатар қытай тілінің қалыптасқан жүйесін, соған негізделген өзіне тән заңдылықтарын, яағни қытай тілінің мәдениетін сақтауға, мәдениет аралық қарым- қатынастарды дамытуға, қытай тілінде адамдардың бір-бірін дұрыс түсініп, қабылдауына ықпалын тигізері даусыз. Пайдаланылған әдебиеттер: 1. 啊啊 啊啊啊啊啊啊啊啊啊啊啊啊啊啊啊啊啊啊啊啊啊啊啊啊啊 49 啊啊啊啊啊啊2001啊啊 2. 啊啊啊 啊啊啊啊啊啊啊啊啊啊啊啊啊啊啊啊啊啊啊啊啊啊啊 啊啊啊啊啊啊啊啊2003啊啊 3. 啊啊啊“啊”啊啊啊啊啊啊啊啊啊啊啊啊啊啊2啊啊1986啊啊 4. 啊啊 啊啊啊啊啊啊啊啊啊啊啊啊“啊”啊啊啊啊啊啊啊啊啊啊啊 啊啊啊啊4啊啊2005啊啊 5. 啊啊 啊啊啊 啊啊啊“啊”啊啊啊啊啊啊啊啊啊啊啊啊啊啊4 啊啊2006啊啊 6. 啊啊啊 啊啊啊啊啊啊啊啊啊啊啊啊啊啊啊啊啊啊啊啊啊啊2 啊啊2005啊啊 7. 啊啊啊 啊啊啊啊啊啊啊啊啊啊啊啊啊啊啊啊5啊啊2005啊啊 жүктеу/скачать 14,62 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|