1. Қазіргі заман Қазақстан тарихының мақсаты мен міндеттері. Қазіргі заман Қазақстан тарихын кезеңдерге бөлу
Отан соғысы жылдарындағы майдандағы қазақстандықтардың ерен ерліктері. Қазақстандықтардың партизандық және Қарсыласу қозғалысына қатысуы
жүктеу/скачать 376,37 Kb.
|
ТАРИХ СЕССИЯ ..
| 30 Отан соғысы жылдарындағы майдандағы қазақстандықтардың ерен ерліктері. Қазақстандықтардың партизандық және Қарсыласу қозғалысына қатысуы.
Қазақстанда армия қатарына 1 млн 200 мыңнан артық қазақстандық әскери міндеттілер шақырылды. Соғыстың алғашқы күндерінен бастап барлық жерде әскери құрамалар мен бөлімдер құрыла бастады. Қазақстанда құрылған әскери құрамалардан алғашқылардың бірі болып 312 - атқыштар дивизиясы ( командирі А. Ф. Наумов , кейіннен генерал - майор ) айқасқа кірісті. 312 - дивизиямен бір мезгілде дерлік, солтүстік - батыс бағыттағы майданда Қазақстанда ( Алматыда ) құрылған , генерал - майор И. В. Панфилов полковник басқарған 316 - дивизия өзінің жауынгерлік жолын бастады. Панфиловшылар Жоғарғы Бас қолбасшының бұйрығымен Мәскеуді қорғау шебіндегі 30 километрлік бөлікке орналасты. Панфиловшылар жаумен күші тең болмаса да 50 жау танкісімен болған шайқаста жеңіп шықты. Бүл тарихи шайқасқа қатынасқан 28 жауынгерге КСРО Жоғарғы Кеңесі Президиумының , қаулысымен Кеңес Одағының Батыры атағы берілді. Волоколамск ауданында өткен осындай шайқастардың бірінде ержүрек жауынгер , талантты командир , генерал - майор И. В. Панфилов ерлікпен қаза тапты . Оған қаза тапқаннан кейін Кеңес Одағының Батыры атағы берілді, ал 8 - гвардиялық атқыштар дивизиясына ( бұрынғы 316 - дивизия ) генералдың есімі берілді. Мәскеу түбіндегі ұрыстарда қазақ халқының көптеген ұлдары ерлікпен шайқасты. Олардың ішінде Кеңес Одағының Батырлары Мәлік Ғабдуллин , Бауыржан Момышұлы , Рашид Жанғозин , Төлеген Тоқтаров , Рамазан Елебаев , Төлеуғали Елебековтер бар. Мәскеу үшін болған шайқаста полковник Г. П. Коротков басқарған 238 - атқыштар дивизиясындағы қазақстандық жауынгерлер өздерін даңққа бөледі. Дивизия жауынгерлік Қызыл Ту орденімен марапатталып , табандылығы , ержүректігі мен батырлығы үшін 30 - гвардиялық дивизия болып қайта құрылды. 1941 жылы Алматы , Ташкент , Фрунзе ( қазіргі Бішкек ) т.б. қалалардағы әскери училищелердің курсанттарынан 39 - жеке атқыштар бригадасы құрылды. Бригада 8 - гвардиялық Панфилов дивизиясы тәрізді жауды Мәскеу түбінде талқандап , неміс - фашист басқыншылары басып алған қалаларды азат етті. Жауынгерлік ерлігі мен берік тәртібі үшін 79 - атқыштар бригадасы 73 - гвардиялық дивизия болып қайта құрылып, оған « Сталинградтық дивизия » атағы берілді. Еділ үшін болған шайқаста басқа көптеген жауын герлермен бірге 22 - артиллериялық полктың қазақ жауынгерлері де даңққа бөленді. Полк жауынгерлері неміс танкілерін жоюда ерен ерлік көрсетті. 1943 жылы Орал облысынан майданға 24 қазақ қыздары аттанды. Подольск қаласындағы мергендер мектебін бітірген соң , олар Сталинград майданына келді. Ержүрек қазақстандық қыздардың даңқы бүкіл майданға тарады, олардың ішінде М. Тоқтамысова , Р. Момынова , А. Бекетова , М. Нестеренко , Е. Семенюк т.б. болды, Үш жылдан астам уақытқа созылған Ленинград үшін шайқас елдің бүкіл солтүстік - батыс бөлігін қамтыды. Барлық ұлттардың жауынгерлерімен бірге қазақ жауынгерлері де Ленинградты табан тіреп қорғады. Ленинград үшін күрес шежіресінде Әлия Молдағұлованың даңқты есімі мәңгіге қалды. Ержүрек комсомол , мерген қызды ІІІ дәрежелі Даңқ орденімен марапаттады , ал қаза тапқаннан кейін 1944 жылы шілдеде оған Кеңес Одағының Батыры атағы берілді. 24 - атқыштар бригадасында қызмет еткен Оңғарбаева да ержүрек жауынгер ретінде көпке танылды . Қазақстан жауынгерлері Балтық теңіз шептерін табанды түрде қорғады. Қызыл тулы « Киров » крейсерінде соғыс басталғанға дейін жіберілген 156 қазақстандық ерлігімен көзге түсті. 1942 жылы жаз бен күзде соғыстың шешуші оқиғалары КСРО - ның оңтүстік - шығыс бөлігінде, Еділ мен Дон өзендерінің аралығында болды . Қазақстанда құрылған бөлімшелер Еділдегі шайқасқа да қатысты. Қаһарман қала Сталинградтың ( қазіргі Волгоград ) тұрғындарының есінде Қазақстанда жасақталған , полковник Г. Сафиуллин басқарған 38 - ші атқыштар дивизиясы жауынгерлерінің ерліктері жатталып қалды. Сталинград түбіндегі қорғаныс шайқастарында дивизияда мергендік қозғалыс өрістеді. Мыңдаған қазақстандықтар Еділ бойы мен Дон далаларында көрсеткен ерліктері үшін ордендермен, медальдармен марапатталды. Ұшқыш Нұркен Әбдіровке , танкіші Тимофей Позолотинге , атқыш Гияз Рамаевқа , минометші Қарсыбай Сыпатаевқа Кеңес Одағының Батыры атағы берілді. Соғыстың басынан аяғына дейін әскери бөлімдер ретінде шайқасқан 12 қазақстандық дивизияға құрметті атақтар берілді. Олардың бесеуі бір орденмен , төртеуі екі орденмен , екеуі үш орденмен марапатталды . Әскери ерліктері үшін жүздеген мың қазақстандықтар ордендер мен медальдармен марапатталды , 497 қазақстандық Кеңес Одағының Батыры атанды. Бұл атақты 97 қазақ иеленді , олардың ішінде қазақ қыздары – Әлия Молдағұлова мен Мәншүк Мәметова бар . Төрт қазақстандық ұшқыш Талғат Бигелдинов , Леонид Беда , Иван Павлов , Сергей Луганский Кеңес Одағының Батыры атағына екі мәрте ие болды. 1990 жылы 11 желтоқсанда көрнекті қолбасшы Бауыржан Момышұлына да осы құрметті атақ берілді. 1941 жылы Бауыржан Момышұлы аға лейтенант шенінде батальонды басқарып , Мәскеу түбіндегі шайқастарда өз құрамасын жау қоршауынан үш рет алып шықты. Соғысты Б. Момышұлы полковник шенінде аяқтады . Әділеттілік тек 45 жылдан соң , қазақтың ұлттық батыры өмірден қайтқаннан кейін ғана қалпына келтірілді. « Даңқ орденінің толық иегері » атағына 110 қазақстандық ие болды. 1941 жылы 26 маусымда әуеде от - жалынға оранып бара жатқан бом балаушы ұшағын жау танкісі колоннасы үстіне шүйілтіп , жандарын пида еткен қазақтың баһадүр ұшқышы Бақтыораз Бейсекбаев пен ұшақ экипажына 1996 жылы 2 мамырда Ресей Федерациясының Батыры атағы берілді. Кеңес Одағының Батыры атағы соғыстағы ерен ерлігі , қолбасылық таланты үшін генерал С. Рахимовқа да берілді ( 1965 ж . ) . Рейхстагқа тікелей шабуыл жасап , оған Жеңіс туын тіккендердің қатарында қазақстандық Р. Қошқарбаев , капитан Б. В. Чупрета , минометші А. Бақтыгереев , пулеметші А. Е. Вицко байланысшы К. М. Волочаевтар болды. . жүктеу/скачать 376,37 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|