1. Бие байларда қандай ырым Мәтіннің бірінші бөліміне жасалады? лайықты такырып


жылы Қазақстанда Қысқы Азияда ойындарының өтуі



жүктеу/скачать 6,49 Mb.
бет3/122
Дата06.04.2020
өлшемі6,49 Mb.
#61631
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   122
Байланысты:
OKU SAUAT 2019 (1)-2 (1)


2010 жылы Қазақстанда Қысқы Азияда ойындарының өтуі

A)Еліміздегі ескслең ұрпақгың салауатты омір салтын қолдайтынын дэлелдейді.

B)Елімізде енбекқор жастардың көп екенін дэлелдейді.

C)Азия жерінікұлан ғайыр екенін дэлелдейді.

Д)Қазақстан климатының қысқы ойындарға қолайлы сксндігін дэлелдейді.

Е) Бірлігі жарасқан ұйымшыл, төзімді, толерантты мемлекет екенін дэлслдеді.




  1. Қозыбасы атауының түп мағынасы

A)Қозының жайылым орынын білдірсе керек, В)Қозы өрбіткен жер болса керек. С)Қозы кош жерден көрінгсндіктен


Д)Қой қоздаған аласа шоқы болса керск.
Е)Қозының басындай ғана тобені білдірсе керек.
7

  1. Мәтіндегі ойға сай мақалды анықгаңыз.

А) Хан екі айтса, қадірі кетеді, Қараша екі айтса, ары кетеді. B)Ел ерімен, ер елімен мықты.




  1. Хан қарашасыз болмас, Дау арашасыз болмас. Д) Ұят - өлімен күшті.

Е) Көргені жақсы көш бастар.




  1. Мәтін бойынша халық санасында ақылды әрі әділетті әмірші ретінде таңбаланған хан

А) Әз-Жәнібек хан C) Әз-Тәуке хан Е) Әбілқайыр хан


B) Кенесары хан Д) Абылай хан




  1. Керей мен Жәнібек хандардын тарихтагы орны А) Соғыс әдіс-тәсілінің білгірлері В) Қазақ хандығының негізін қалаушылар

С) Отарлау сзясатынан құтқарушылар Д) «Жеті жарғыны» снгізғен хандар Е) Саяси бітімгерлер



1123 нұсқа

1- мәтін


Хандық дәрежесіне көтерілген тұңғыш қазақ әйелі
1821 жылы Уәли хан дүниеден өткенде Айғаным 38 жаста болатын. Үміт күткен ұлы

Шыңғыс әкеден бар болғаны 10 жасында қалыпты. Осы тұста Ресей патшалыгы

Айғанымды «Орта жүздің ханы» деп таниды.
Уәлидің өзге әйелдерінен қаншама ұлдары бола тұра, таққа Айғанымнын отыруы патша укіметіне өте қолайлы еді. Осыған орай Айғанымды «хандық дәрежесіне көтерілген тұнғыш қазақ әйелі» деп атаушылар да бар, Бірақ бүл «хандық» ұзаққа созылмай, 1822 жылы М.М.Сперанскийдің «Сібір қазақтарын басқару» атты ережесі шығады да, Орта жүздің, хандығы жойылып, қазақтары: Құсмұрын, Көкшетау, Ақмола, Баян, Қарқаралы, Аякөз аталған алты дуанға бөлініп кетеді. Ал Айғаным Квкшетау дуанына біраз жыл ага сұлтан болып тұрады. Бұл туралы ғалым Әлксй Марғұлан: «Айғаным - ақылды, көреген, өз заманына сай білімді болған әйел. Ол шығыстын бірнеше тілін білген, орыс мәдениетіне ден қойып, Сыртқы істер министрлігінің Азня департаментімен және Петербордағы Сібір комитетімен хат жазысып, байланысып отырған», - дейді. Айғаным жергілікті халыктың арасында өте зор беделге ие болған.


  1. Айганымнын жергілікті халықтың арасында зор беделге ие болуының себебі А) Бірнеше тіл біліп, хат жаза алғандықтан

  1. Аға сұлтан қызметін мінсіз атқарғандықган




  1. Өте білімді, ақылды болғандықтан

Д) Жергілікті халықтың жағдайын жасағандықтан Е) Хандық дәрежесіне көтерілген әйел болғандықтан




  1. Айғанымның хандық дәуірінін ұзақка созылмауының себебі А) Орта жүзде хандық жойылған соң




  1. Көкшетауда хандық билік жойылған соң




  1. Қазақ жерінде хандық дәуір жойылған сон Д) Аға сұлтан қызметіне тағайындалған сон Е) Хандықты баласына беруіне байланысты


2- мәтін

Сократтың ақылы
Сократқа біреу келіп: - Досың жайлы не естігенімді айтайын ба? - дейді.


  1. Токта. Маған әңгіме айтар алдында үш сынақтан өтуіңді сұраймын.

  2. Үш сынақ?




  1. Иә, менің досым туралы сейлер алдында, бір сәт тоқтап, айтатыныңды ой елегінен өткізіп алғаның абзал болар. Бірінші - “Шындық сынағы.” Досым туралы айтатынын 100 пайыз шындық екеніне сенімдісін бе?

-Жоқ. Негізі біреудің айтқанын естідім де, содан...



  1. Жарайды. Олай болса, сен ол әңгіменің өтірік-рас екенін білмейсің.

8


Екінші -‘‘Жақсылық сынағы.” Досым туралы айтатының жақсы ма, әлде..?


  1. Жоқ, жақсы емес, керісінше...




  1. Сен рас болған-болмағанын білмей тұрып, досым туралы жаман нәрсе айтқың келе ме сонда? Оған қарамастан сынақтан өтуің мүмкін, соңғы - ‘‘Керектілік сынағы.”Досым туралы айтатының керегіме жарай ма?




  1. Білмеймін ғой енді, бәлкім...




  1. Түсінікті. Маған айтатының қиындық емес, жақсылық емес және қажеті жоқ нәрсе. Оны айтып несіне әуре боласың?

3. Сократтың акылының түйіні
А) Танитын адам туралы ғайбат сөйлеме B) Жаман әдеттен аулақ бол
C) Тындай білу - әдептілік белгісі Д) Досыңды бағалай біл Е) Қолыңнан келсе жақсылық жаса
4. Мәтін бойынша әнгіменің тыңдаушыға пайдалы-пайдасыздығын анықгайтын сынақ


А) Керсктілік сынагы» Д) Барлықүш сынак

B) «Шындықсынағы» Е) «Жақсылық сынағы»

C) «Адалдық» сынагы


5. Мәтін мазмұны бойынша 3 6. Сократка әңгіме айтушынын соңғы

сынақтың реттілігі әрекеті

A) Жаксылык, керектілік, шындық А) Сократтан алғыс алды

B) Жақсылық, шындық, керектілік В) Әңгімесін айта алмады
C) Шындык, керектілік, жақсылық С) Әңгімесін қызықты баяндады

Д) Керектілік, шындық, жақсылық D) Сократтын сынағынан сәтті өтті

Е) Шындық, жақсылық, керектілік Е) Әңгімесің толық айтып берді

3- мәтін
Қазақ хандығының 550 жылдығы қарсаңында: Қазақ хандығы ту тіккен өңір




  1. Осыдан бес жарым ғасыр бұрын Жәнібек пен Керей сұлтандар Әбілкайыр ханнан бөлініп, жүректерінде азаттық пен бостандыктың жалыны жанган елін ертіп, Батыс Моғолстанның Шу .мен Талас өзендері аралығындагы Қозыбасы аймағына қоныстанды. Осындай тарихи оқиғаның бастауы болған бұл шежіреге толы өнірдің тауы мен тасы, әрбір басқан жері аңызбен еткен кезсңдерден сыр шертеді.




  1. Мұхаммед Хайдар Дулатидің "Тарих-и Рашиди" атты енбегінде көрсетілген Керей мен Әз Жәнібектің алғашкы хандық құрып, ту тіккен жері - Шу бойындағы Қозыбасы. Ол шоқы Мойынкұм ауданындағы Жамбыл тауында орналасқан. Шу өзенінің арнасы сол кезде Қозыбасы биігіне жақын болыпты.




  1. Қозыбасы, Қозыбашы - атауына келер болсақ, тарихи түп дерек көздеріндегі Қазақ мемлекеті құрылған аймақ. Этимологиялық магынасы қозының басындай гана тау-төбелі жерлерді білдіреді. Жетісу өңірінде бірнеше Қозыбасы бар. Мұхаммед Хайдар Дулатидің «Тарих-и Рашиди» кітабында Қазақ хандыгынын қүрылған жері - Шу бойы мен Қозыбаеыда деп айтылады. Шу бойы мен Қозыбасы тауы - тарихн-географиялық тұрғыдан алғашкыда ХІV-ХV ғасырларда билік еткен Моголстан мемлекетінің батыс бөлігіндегі өңір. Бұл ерте заманнан бар жер атауы. Қазақ хандығы осы Қозыбасыда шаңырақ көтерген.




  1. Көне тарихка үңілсек. Талас пен Шу өзендерінің анғарлары ерте заманнан адам баласының тұрағы - мекені болғандығын айғақтайтын белгілерге кептеп жолығамыз. Тарихи дерек кездеріне үңілсек, Батыс Түрік қағандығының бастапқы жері Іле, Шу жэне Талас өңірлерің қамтыған. Батыс Түрік кагандыгының саяси орталығы түрді мезгілде Шу өңіріндегі Суябта. Баласағұнда және Меркіде орналасты. Бұл қалалар өз заманында қайнаган саяси өмірдің куәсі болды.




  1. Осындай гасырлар қойнауынан бастау алатын қазақ халқының қалыптасуы Қазақстан аумагында ежелгі замандардан бері үздіксіз жүрген этноүрдістердің заңды қорытындысы екені ғылымда дәлелденген тұжырым. Этногенез үрдісі ярбір тарихи кезеңде өзіне тән айрықша белгілермен ерекшелснеді. Сондай ерекше кезеңге XIV - XV

9

ғасырлардағы этноүрдістер жатады. Бүл кезеңнің басты белгілерінің біріне қазақ халқының этнос ретінде тарих төріне шығуы жатса керек.




  1. Байырғы Қазақ даласын ғасырлар бойы мекендеп келе жатқан түркі- оғыз текті ұлыстар негізінде қалыптасқан ортак тіл, дәстүр, терретория. менталитеттегі байырғы этностың қайтадан «қазақ» деген жаңа атпен тарих сахнасына шыққан кезі. Яғни, бұрыннан әртүрлі аталып келген этнос (сақ, гұн, үйсін, түрік, оғыз, түркеш, қыпшақ, т.б.) жаңа этногенес не болды. Жаңадан пайда болған «қазақ» этнониміне байланысты, олардың мемлекеті «Қазақ хандығы»

деп аталды. Жана атауға және жаңа статусқа ие болды. Демек, XV ғасырдың алпысыншы жылдарында-ақ, Қазақ хандығы ұлттық құрамы, аумақтық тұтастығы, мемлекеттік басқару жүйесі, сондай-ак ішкі-сыртқы саясаты жағынан қалыптасқан мемлекет ретінде өмір сүріп тұрды. Әрине, оған қазіргі таңдағы халықаралық қатынастар жүйесіндегі «мемлекет» өлшемімен қарауға болмайтын. Оның үстіне, «мемлекет» деген ұғымның өзі тарихи мәнге ие. Оган ұданы даму, кемелдену негізіндегі тарихи үдеріс ретінде қарау керек Өйткені, Қазақ хандығы құрылған XV ғасырда дуние жүзіндегі барлық елдер, яғни мемлекеттер біздің бүгінгі ұғымымыздағы мемлекеттік өлшемге жауап бсере алмайтын. Демек, Қазақ хандығы алғаш құрылған күннен бастап, сол кездегі Еуропа меи Азияның кез келген елімен тең тұра алатын.




  1. Мәтін мазмұны бойынша тұжырымдардың дұрысы




  1. Қозыбасы - Жамбыл тауындағы шоқы

  2. Қазақ хандығы XV ғасьірда қалыптасты

  3. Қазақ халқының негізін түркі-оғыз текті ұлыстар кұрады

A) Бірінші мен үшінші D) Екінші мен үшінші

B) Біріннші мен екінші Е) Үшеуі де дүрыс
C) Тек екінші


  1. жүктеу/скачать 6,49 Mb.

    Достарыңызбен бөлісу:
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   122



©engime.org 2024
әкімшілігінің қараңыз
    Басты бет