Есімше. Есімшенің есімдерге жақындығы мен өзгешеліктері. Есімшенің етістікке жақын белгілері. Көсемше. Етістіктің көсемше формасы мен үстеудің ұқсас белгілері
22. Есімше. Есімшенің есімдерге жақындығы мен өзгешеліктері. Есімшенің етістікке жақын белгілері. Көсемше. Етістіктің көсемше формасы мен үстеудің ұқсас белгілері. Есімше — етістіктерше де, есімдерше де түрленетін және солардың қызметін атқара алатын етістіктің бір түрі.
Есімшенің жұрнақтары -атын, етін, ушы, уші
-мақ/мек, бақ/бек, пақ/пек
-ған/ген, қан/кен
-шы/ші
-ар, ер, р, с
Есімше есім сияқты түрленіп (септеліп, тәуелденіп, көптеліп) есім қызметін атқарады.
Есімше жіктеліп, етістік қызметін атқарады.
Есімшенің сөйлемдегі қызметі
Бастауыш: Сөйлемде атау септігінде тұрып бастауыш болады.
Мысалы: Жаз+ғанүндемеді. Оқы+ғанбілімдіболады.
Баяндауыш: Жіктеліп, баяндауышболады.
Мысалы: Ертеңмектепкебар+ар+мын. Қызықтықазіркөр+ер+сің.
Толықтауыш: Атау мен іліксептіктеріненбасқасептіктертұлғасындазаттанып, толықтауыш
болады. Жұрнақтары -ған-ген-қан-кен
Мысалы: Ұял+ған+дыҚұнанбайкешірмейтін.Олоқы+ған+дар+ынайтыпберді.
Пысықтауыш: Барыс, жатыс, шығыс, көмектессептіктерінде, немесекөмекшіесіммен, септеулік
шылауларментіркесіппысықтауышболады.
Мысалы: Біл+мек+ке (Б.с.) кеттікөңілі.
Осынысез+генсайын (қашан?) Абай тоқтаусызжыртереді. (М.Ә.)
Негізгі қимыл, амалды білдіретін немесе оны айқындай түсіп, қосымша қимыл, амалды білдіру қызметінде жұмсалатын етістіктің түрі көсемше деп аталады.
Көсемше – бірде пысықтауыштын, бірде баянауыштың қызметін атқаратын етістіктердің бір түрі.
Іс – әрекеттің жай-күйін білдіріп пысықтауыш қызметін атқарады.
