1. Кіріспе Пәннің мақсаты мен мазмұны Кристалдардың құрылымы
Рентген сәулелерінің шашырауы
жүктеу/скачать 1,81 Mb.
|
357434-1
- Бұл бет үшін навигация:
- Зат арқылы өткен кезде сәулеленудің әлсіреуі.
- Рентген және -дефектоскопии.
| Рентген сәулелерінің шашырауы. Рентген сәулелері-белгілі бір тербеліс жиілігіне сәйкес келетін электромагниттік толқындар (анод материалына байланысты). Сондықтан, затты сәулелендіру кезінде олар сәулелендірілген зат атомдарының электрондарын олардың тербеліс жиілігіне сәйкес келетін жиілікпен тербелмелі қозғалысқа келтіреді. Тербелмелі электрондар өз кезегінде қайталама сәулеленуді құрайтын электромагниттік толқындар шығарады. Осылайша, бастапқы сәулелену энергиясының бір бөлігі қайталама сәулеленудің пайда болуына жұмсалады, ал қайталама сәулелену үшінші сәулеленуді тудыруы мүмкін және т. б.
Екінші электромагниттік толқындар кеңістікте сфералық түрде таралады, бір-біріне кедергі келтіреді және басқа бағытта сөнеді, бұл электромагниттік толқынның бағытын немесе оның шашырауының ауытқуында көрінеді. Жеңіл қорытпаларда, мысалы, алюминий немесе магний негізінде, рентген сәулесінің әлсіреуінің екі түрі де бар: сіңіру және шашырау – айтарлықтай лобтар. Жоғары атомдық саны бар металдарда, мысалы, мыс, қорғасын сіңіру арқылы сәулеленудің әлсіреуі басым болады, өйткені шашыраған сәулелер сынақ объектісінің массасынан өтіп, айтарлықтай әлсірейді. Зат арқылы өткен кезде сәулеленудің әлсіреуі. Осылайша, зат арқылы өткен кезде рентген сәулелері айтарлықтай әлсірейді, өйткені олардың энергиясы ішінара бірқатар құбылыстарды қоздыруға жұмсалады: фотоэлектрлік эффект, иондану, қайталама сәулелену және т. б. Материалдың атомдық саны неғұрлым көп болса, рентген сәулелерінің сіңуі соғұрлым күшті болады. "Ауыр" және "жеңіл" материалдар жағдайында қалыңдыққа сезімталдық әртүрлі: "ауыр" материалдарда жоғары, "өкпеде" - төмен. - Сур.2.10 үлгі арқылы өткен рентген сәулелерінің қарқындылығының қалыңдығына тәуелділігін көрсететін қисық берілген. Осы тәуелділікті қарастырудан келесі қорытынды жасауға болады: 1. Мөлдір үлгінің қалыңдығы неғұрлым көп болса, үлгі арқылы өтетін сәулелердің қарқындылығы соғұрлым аз болады. 2. Үлгінің қалыңдығының жоғарылауымен өткен рентген сәулелерінің қарқындылығының төмендеуі экспоненциалды тәуелділікке сәйкес келеді. 3. Нысанның қалыңдығының жоғарылауымен қарқындылықтың өзгеруінің осы сипатына байланысты әдістің сезімталдығы төмендейді. Қарқындылықтың өзгеруі заң бойынша жүреді: It = Ioexp-t мұндағы – жолдағы заттың рентген сәулелерін сіңіруін сипаттайтын тұрақты мән. Бұл мән рентген сәулелерінің сызықтық әлсіреу коэффициенті деп аталады Пластинадан өту кезінде қарқындылықтың жоғалуы берілген материал үшін ио мәніне байланысты. Рентген және -дефектоскопии.Кейбір жағдайларда сызықтық емес әлсіреу коэффициенттерін, сондай-ақ қатынастарды білдіретін жаппай әлсіреу коэффициенттерін қолдану ыңғайлы: /, /, /, мұндағы-заттың тығыздығы; Қарқындылықтың әлсіреуі шашырау сіңірілуіне байланысты болады, сондықтан= +, где -сіңіру коэффициенті; -шашырау коэффициенті. Мұнда: /=/+/. Тәуелділік/материалдың табиғатынан ол рентгендік дефектоскопияда қолданылады – ақауларды анықтау үшін бөлшектерді рентген сәулелерімен сәулелендіру: тері тесігі, жарықтар, бөгде қосындылар және т. б. дефектоскопияға ену қабілетін арттыру үшін түтіктердің қатты сәулеленуі (вольфрам аноды бар тоғандар және U 200 кВ дейін), бетатрондар немесе радиоактивті изотоптардың күн сәулесі қолданылады. - Сур. 2.12 рентгендік сәулеленудің схемалық диаграммасы келтірілген. Сол схема (тек басқа сәуле көзімен) қолданылады-дефектоскопияда. Рентген түтігінің 1 фокусынан алынған сәулелер рентген сәулесінің детекторына (бұл жағдайда пленкаға) 4 бақыланатын өнім арқылы өтіп, 2 түседі. әлсіреу Заңына сәйкес фотопленкаға әсер ететін I сәулелердің қарқындылығы мына формула бойынша анықталады: I=I0ехр(-t ) Өнімде ақау пайда болсын-3 қосу, ол үшін сәулелердің әлсіреуінің сызықтық коэффициенті әр түрлі болады. Егер сәулелердің қосылу арқылы өтетін жолы T арқылы белгіленсе (қарапайымдылық үшін ол оны қосудың барлық көлемінде бірдей деп санайды), онда пленкаға түсетін сәулелердің қарқындылығыI=Iехр- (D-t) х ехр(t)= I0ехр-D+(-)t. Осылайша, өнімнің сау бөлігінен өткен сәулелердің қарқындылығы қосу болған сәулелердің қарқындылығынан өзгеше болады. Осы қарқындылықтардың арақатынасы (рентгенограмманың контрасты). К = = Егер(ауыр қосу), содан кейін рентгенограммада (яғни, рентген сәулесінде алынған теріс)қараңғы фонда жарқын дақ пайда болады. Егер(жеңіл қосу), содан кейін рентгенограммада ашық фонда қара дақтар көрінеді. Ең өткір дақтар, анық, 0 (раковиналар, тесіктер, жарықтар және өнімдегі басқа Бос орындар) реттелген кезде алынады. жүктеу/скачать 1,81 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|