1-күн, 1-сабақ. Курсқа кіріспе. 1-үлестірме материал. Жаңартылған білім беру

1-КҮН

1-күн, 1-сабақ. Курсқа кіріспе.            
      1.1-үлестірме материал. Жаңартылған білім беру  
 бағдарламасының алғышарттары 
ЖАҢАРТЫЛҒАН БІЛІМ БЕРУ БАҒДАРЛАМАСЫНЫҢ  
АЛҒЫШАРТТАРЫ 
Назарбаев  Зияткерлік  мектептері  (НЗМ)  халықаралық  озық  тəжірибені  оқыту 
жəне  оқу  үдерісіне  енгізу  мақсатында  өзінің  білім  беру  бағдарламасын  өзгертті. 
Бағдарлама  қазақ,  орыс  жəне  ағылшын  тілдерін  оқыту  тілі  ретінде  дамытуды  жəне 
Қазақстанның  мұғалімдері  мен  оқушыларына  қолдау  көрсетуді  көздейді.  НЗМ – 
мемлекет  қаржыландыратын  білім  беру  ұйымы.  Ол  Қазақстанның  оқушыларын 
университетке  түсуге  дайындайтын  жəне  оларға  əлемдік  аренада  бəсекелесу 
мүмкіндігін  беретін  əлемдік    деңгейдегі  білім  беру  жүйесін  құру  мақсатында 20 
мектептен тұратын қоғамдастық түрінде құрылған. 
НЗМ – инновациялық  білім  беру  тəжірибесін,  соның  ішінде  білім  беру 
бағдарламаларын,  бағалауды  енгізуге,  мұғалімдерге  арналған  біліктілікті  арттыру 
курстарын  өткізу  жəне  оқулық  шығаруға  жауапты.  Көптеген  инновациялар  алдымен 
НЗМ  мектептері  желісінде  енгізіледі.  НЗМ  мемлекет  көлемінде  барынша  кеңінен 
пайдалануға  арналған  білім  беру  бағдарламасы  мен  бағалау  моделін  бейімдеп 
шығарды. НЗМ өз тəжірибесін қазақстандық мектептерге тарату үдерісіне бастамашы 
болу үшін Білім жəне ғылым министрлігімен тығыз əріптестікте жұмыс істейді. 
Бұл  мəселе  «Мұғалімдердің  біліктілігін  арттыру  бағдарламасы»  əдістемелік 
құралының  «Білім  беру  бағдарламасын  жаңартудың  басымдықтары»  атты  тарауында 
жан-жақты сипатталған. 
3

1-
күн
, 1-
сабақ
. Ку
рс
қа
 кіріспе
.
    1.
2-
үлестірме
 матери
ал
. Мен
 нені
 білг
ім
 келеді
?
 
Аты
-жөні
:
Күні
:
 
Мен
 не
 білемін
?
Мен
 нені
 білгім
 келеді
? 
4

1-күн, 1-сабақ. Курсқа кіріспе 
   1.3-үлестірме материал. Күнделікті өзін-өзі бағамдау нысаны 
КҮНДЕЛІКТІ ӨЗІН-ӨЗІ БАҒАМДАУ НЫСАНЫ
 
Аты-жөні: 
Күні: 
1. Бүгінгі сабақта үйренгендеріңіздің ішінен өзіңіздің дайындығыңызға нені пайдаланамын деп
ойлайсыз?
2. Бүгінгі сабақта сізге бəрінен де не ұнады?
3. Бүгінгі сабақта қандай да бір түсініксіз сұрақтар болды ма? Бұл мəселені қалай шештіңіз/шешесіз?
4. Бүгінгі сабақта үйренгеніңіздің ішінен ең пайдалысы не болды (білім немесе дағдылар)?
5. Кез-келген өзге де пікірлер:
5

1-күн, 2-сабақ. Жаңартылған білім беру бағдарламасы  
1.4-үлестірме материал. Жаңартылған білім беру бағдарламасындағы пəндер  
ЖАҢАРТЫЛҒАН БІЛІМ БЕРУ БАҒДАРЛАМАСЫНДАҒЫ ПƏНДЕР 
Бастауыш сынып пəндері
 
Біліктілікті  арттыру  бағдарламасы  аясында  бастауыш  сынып  бойынша  алты 
негізгі пəн қамтылған: 
 Қазақ тілі;
 Сауат ашу;
 Əдебиеттік оқу;
 Математика;
 Жаратылыстану;
 Дүниетану.
Бастауыш  сыныптарда  оқытылатын  арнайы  пəндер  бойынша  жеке  біліктілікті 
арттыру курстары көзделген: 
 Орыс тілі;
 Бейнелеу өнері;
 Музыка;
 АКТ;
 Ағылшын тілі.
Негізгі мектеп пəндері 
Біліктілікті арттыру бағдарламасы аясында қамтылған негізгі мектеп пəндері: 
 Қазақ тілі;
 Орыс тілі;
 Ағылшын тілі;
 Жоба жұмысы (6-9 сыныптар);
 Информатика.
Жоғары мектеп пəндері 
Біліктілікті  арттыру  бағдарламасы  аясында  жалғыз  ғана  пəн  қамтылған: 
«Ғаламдық перспективалар жəне жоба жұмысы» (10-11сыныптар). 
6

1-
күн
, 3-
сабақ
. Оқу
 бағ
дарламасының
 жəне
 оқ
у 
жоспарл
арының
 құр
ы
лымы
 
 
1.
5-
үлестірме
 материа
л. 
Төрт
 баған
 
Факт
 
Идея
 
Əрекет
 
Сұрақ
 
Оқу
 бағдарламасы
Оқу
 жоспары
7

2-КҮН

2-күн: Тиімді оқыту жəне оқу        
 1-сабақ: Тиімді оқыту жəне оқу тəсілдері 
 
2.1-үлестірме материал: Сегіз тəсіл 
Сегіз тəсіл 
Жұптасып  жұмыс  істей  отырып,  ұсынылып  отырған  сегіз  тəсілді 
таныстырылымдағы суреттермен сəйкестендіріңіз. 
Тəсіл 
Сурет 
1.
Белсенді оқу
2.
Бірлескен оқу
3.
Саралау
4.
Пəнаралық байланыс
5.
Оқушылардың қажеттіліктерін
қанағаттандыру
6.
Оқу 
əңгімелері
7.
Электрондық оқу жəне жаңа
технологияларды пайдалану
8.
Модельдеу
11

2-күн: Тиімді оқу жəне оқыту
2-сабақ: Белсенді оқу (1) 
 
2.2-үлестірме материал. КƏМҚ-талдау 
КҮШТІ ЖАҚТАРЫ 
ƏЛСІЗ ЖАҚТАРЫ 
МҮМКІНДІКТЕР 
ҚАУІПТЕР 
12

2-күн: Тиімді оқу жəне оқыту
3-сабақ: Белсенді оқу (2)  
 
2.3-үлестірме материал: Сұрақ қою 
СҰРАҚ ҚОЮ 
Сұрақ 
Жауап 
1. Неліктен біз сыныпта сұрақ
қоямыз?
2. Жақсы сұрақ деген не?
3. Сіздің сыныбыңызда
сұрақтардың көбін кім
қояды? Неліктен?
4. Сұрақтарды қою жəне
оларға жауап беру үдерісіне
Сіз барлық оқушыларды
қалай жұмылдырасыз?
5. Сұрақ қоюға жəне оларға
жауап беруге ынталандыру
үшін Сіз сыныпта қандай
əдіс-тəсілдерді
пайдаланасыз?
13

3-КҮН

3-күн, 1-сабақ. Бағалау қағидаттары.           
  
3.1-үлестірме материал. ШСЫҚ
 
ШСЫҚ 
Тұжырымдамалардың  əрқайсысын  білуіңізге  қарай  үлестірме  материалды 
толтырыңыз. Жазбаларды əр тақырыптың астына жазыңыз. 
Ш (Шынайылық) 
С (Сенімділік) 
17

3-күн, 1-сабақ. Бағалау қағидаттары.           
  
3.1-үлестірме материал. ШСЫҚ
 
Ы (Ықпал) 
Қ (Қолайлылық) 
18

3-күн, 3-сабақ. Қалыптастырушы бағалау 
2-үлестірме материал:
 
Жоспарлау нысанының үлгісі 
Сабақтарды жəне бағалау бойынша тиісті іс-əрекеттерді жоспарлаудың ұсынылған 
үдерісі
 
Сіз өз сабақтарыңызды жоспарлаған кезде оқу мақсаттарын қалай қалыптастырушы 
бағалайтыныңызды қарауыңыз қажет. Тəсілдердің бірі: 
1. Қалыптастырушы бағалауға арналған тапсырмалар жинағына қарап, оқу мақсаттарының
тізімін жасаңыздар.
Қалыптастырушы бағалауға арналған тапсырмалар жинағында келтірілген оқу 
мақсаттары 
2. Оқу жоспарынан оқу мақсаттарын табу.
Қалыптастырушы бағалауға 
арналған тапсырмалар 
жинағында келтірілген оқу 
мақсаттары 
 
  Оқу жоспары 
Бөлім  Іс-əрекет 
3. Əрбір оқу мақсатын қашан бағалайтындарыңызды анықтаңыздар, өйткені ол оқу
жоспарында бір реттен көп кездесуі мүмкін (бір тоқсанда жəне əртүрлі тоқсандарда). Содан
кейін, жаттығулардың жəне оларды қалай бағалайтындарыңыздың тізімін жасаңыздар.
Оқу жоспары 
Қалыптастырушы бағалауға арналған 
тапсырмалар жинағында келтірілген 
оқу мақсаттары 
Бөлім  Іс-əрекет 
19

3-күн, 4-сабақ. Ішкі жиынтық бағалау 
3.3-үлестірме материал. Айгүлге ұсынылатын кері байланыс 
АЙГҮЛГЕ ҰСЫНЫЛҒАН КЕРІ БАЙЛАНЫС 
Айгүл  жаңа  ғана  ағылшын  тілінен  тест  тапсырып  шықты.  Сізден  оның 
көрсеткіштеріне қатысты кері байланыс ұсыну сұралды деп елестетіңіз. 
Тест бойынша 40 балл жинауға болады. Қолжетімді балдардың жартысын сөздік 
қор  мен  грамматика  бойынша  көп  нұсқалы  жауабы  бар  сұрақтар  бойынша  алуға 
болады.  Қалған 20 балл  оқылымға  арналған  мəтіндер  бойынша  қысқа  жауапты  сұрақ 
жəне өзін-өзі тексеруге арналған сұрақтар еншісіне берілген. 
Тест бойынша Айгүлдің көрсеткіші: 
• Айгүл алуға болатын 40 балдың 20-сын жинады;
• Ол өз балдарының көбін (12 балл) көп нұсқалы жауабы бар сұрақтар бойынша алды;
• Ол сөздік қор мен грамматика бойынша көп балл жинады;
• Ол оқылымға арналған мəтіндер бойынша сұрақтарға ең аз жауап берді.
Айгүл мен оның ата-анасына пайдалы болатын кері байланыс жазыңыз 
Айгүлдің  тест  бойынша  нəтижесінің  негізінде  өз  оқыту  тəжірибеңізді  қалай  өзгертуге 
болатынын ұсыныңыз 
20

 «Назарбаев Зияткерлік мектептері» 
Дербес білім беру ұйымы 
Педагогикалық өлшеулер орталығы 
«Қазақ тілі» (бірінші тіл ретінде-Т1) пәнінен ішкі жиынтық 
бағалауға (ІЖБ) арналған спецификация 
11-сынып 
21

«Қазақ тілі» пәнінен ішкі жиынтық бағалауға арналған спецификация 
Мазмұны 
1. Дағдылар тізімі
2 
2. Кіріспе
2 
3.
11-сыныптағы ішкі жиынтық бағалау жұмыстарына шолу
2 
3.1
  Ішкі жиынтық бағалауда  балдарды тоқсандарға бөлу
2 
4.
3-тоқсанға арналған ішкі жиынтық бағалаудың мазмұны
3 
4.1
  3-тоқсанға арналған балдарды бөлу кестесі
3 
4.2
   3-тоқсанға арналған тапсырмалар мен бағалаудың сипаттамасы
3 
5.
3-тоқсанға арналған мысал сұрақтар үлгісі мен балл қою кестесі
4 
5.1
  Тыңдалым және айтылымға арналған тапсырмалар үлгісі
4 
5.2
  Тыңдалым және айтылым бойынша балл  қою кестесі
7 
5.3
  Оқылым және мәтінді талдауға арналған тапсырмалар үлгісі
9 
5.4
  Оқылым және мәтін талдау бойынша балл  қою кестесі
11 
Жазылымға арналған   мысал сұрақтар үлгісі 
     12 
5.6 Жазылымға арналған балл қою кестесі 
12 
6.
Қосымша құралдар
13 
7.
Әкімдік ету ережелері
8.
Балл қою және модерациялау
14 
14 
22

1. Дағдылар тізімі
Дағды  Дағдылар тобы 
Сипаттама 
К
ом
м
ун
ик
ац
ия
 
Тыңдалым 
Оқу бағдарламасының мақсатына сәйкес әр түрлі тыңдалым 
стратегиясының пайдалана отырып, әр түрлі тыңдалым 
тұпнұсқасының және түрінің мазмұнын түсіну.  
Оқылым 
Оқу бағдарламасының мақсатына сәйкес оқылымның әр 
түрлі стратегиясын пайдалана отырып, оқу үшін әр түрлі 
мәтіндер түрінің мазмұнын түсіну. 
Жазылым 
Оқу бағдарламасының мақсатына сәйкес бөлшектеріне және 
оқиғаларына көңіл бөліп әр түрлі жазбаша мәтіндерді жасау. 
Айтылым 
Оқу бағдарламасының мақсатына сәйкес ресми, әңгімелеу 
және сөздің спецификалық стилін тиімді және сауатты 
қолдану.  
2. Кіріспе
Спецификация    Назарбаев  Зияткерлік  мектептеріндегі  11-сынып  оқушыларының  «Қазақ 
тілі» (Т1) пәнінен ішкі жиынтық бағалауын сипаттайды.  
Мақсаты:  ішкі  жиынтық  бағалау    оқушылардың  білім,  түсінік,  дағдыларының    оқу 
бағдарламасы мазмұны мен оқу жоспарына сәйкестігін дәлелдеуге бағытталады. 
Бағалау оқу жоспарындағы тоқсанға арналған жоспарланған оқу мақсаттарына жеткендігін 
тексереді. 
3. 11-сыныптағы ішкі жиынтық бағалау жұмыстарына шолу
Тест  спецификациясы    Назарбаев  Зияткерлік  мектептеріндегі  11-сынып  оқушыларының 
«Қазақ тілі» пәнінен 3-тоқсандағы  ішкі жиынтық бағалауын сипаттайды.  
Қазақ тілі пәні төмендегі дағдылар тобы бойынша бағаланады. 
Дағдылар тобы 
Дағдылар тобы 
1 

Тыңдалым және Айтылым

Оқылым

Жазылым
3.1 Ішкі жиынтық бағалауда  балдарды тоқсандарға бөлу 
Берілген тест спецификациясында дағдыларға байланысты әр тоқсанда берілетін 
балл сандарының кестесі енгізілген.  
Тоқсан 
Бағалау міндеттері 
Барлық 
балдар 
БК1, БК4 
БК2 
БК3 
1 
20 
30 
10 
60 
2 
20 
30 
10 
60 
3 
20 
30 
10 
60 
4 
20 
30 
10 
60
 
23

4. 3-тоқсанға арналған ішкі жиынтық бағалаудың тапсырмалары
   11-сынып 
   Тестің ұзақтығы: 120 минут 
    Балл саны:  60 балл  
4.1  3-тоқсанға арналған ішкі жиынтық бағалаудың тапсырмалары 
3- тоқсан,  Бөлімдер 
Коммуникация 
Тыңдалым 
және айтылым 
Оқылым және 
мәтінді талдау 
Жазылым  барлығы 
Туризм: экотуризм 
20 
30 
10 
60 
Зияткерлік (Интеллектуалдық) 
миграция 
 Қазіргі    әлемдегі  еркек  пен 
әйелдердің 
атқаратын 
рөлдеріндегі өзгерістер 
Ғылым этикасы: Киборгтар 
мен клондау 
Барлығы 
20 
30 
10 
 4.1  3-тоқсанға арналған тапсырмалар мен бағалаудың сипаттамасы 
Тыңдалым және айтылым 
Дайындыққа шамамен 8-10 минут 
          Берілген  тест  жұмысы  жұппен  өткізіледі  және  20  балмен  бағаланады,  негізгі  тест 
уақытынан  тыс  уақытта  алынады.  Балдар  әр  оқушыға  жеке  қойылады.  Бір  оқушыға 
қойылатын балл екінші оқушының көрсеткішіне бағынышты болмайды. Сынақ  басталардан 
20  минут  бұрын  әр  оқушыға  1-тоқсанда  өтілген  тақырыпқа  сәйкес  келетін  200  сөзден 
аспайтын бір тақырыпқа жазылған мәтіндер беріледі. Тоқсанда өткен әр тақырып бойынша 
екі  мәтін  ұсынылады  (жалпы  саны  –  6).  Бір  жұптан  алынатын  тест  уақыты  20  минуттан 
аспауы керек. 
А бөлімі (шамамен 8-10 минут) 
Бірінші  оқушы  өз  мақаласының  тақырыбына,  сұрақтарына  қысқаша  шолу  жасайды  (екі 
минуттан  артық  емес),  бұл  уақытта    екінші  оқушы  тыңдайды.    Екінші  оқушы  бірінші 
оқушыға мақаланың қысқаша мазмұнына,  тақырыбына сәйкес екі сұрақ қояды. Егер екінші 
оқушы сұрақ қоюға дайын болмаса, онда пән мұғалімі бірінші оқушыға сұрақты өзі қояды. 
Содан  кейін  пән  мұғалімі  оқушылармен  мақалада  қарастырылатын  басқа  маңызды 
сұрақтарды  талқылайды.  Талқылау  кезінде  оқушылар  өзара,  сонымен  бірге  мұғаліммен  де 
бірге байланыста болу қажет. 
B  бөлімі  де  (шамамен  8-10  минут)  осы  сценарий  бойынша  өтеді.  Талқылауды  екінші 
оқушы бастайды. 
Мүмкіндігінше  оқушылар  бұл  критерийді  жұппенен  тапсыруы  керек.  Егер 
оқушылардың саны тақ  болса және топта үш оқушы болатын болса, онда үш оқушы бірге 
кіреді.   
Оқылым және мәтінді талдау   
60 минут 
24

       Оқушыларға  әрбіреуі  180-200  сөзден  аспайтын  екі  үзінді  (жаңалықтар,  мақалалар, 
шолулар,  блогтар,  журналистік  зерттеулер,  хаттар,  күнделіктер,  эссе,  хабарлау-сипаттау 
шығармалары)  беріледі.  Екі  мәтін  де  тақырыбы  мен  көтерілген  мәселесі  бойынша  өзара 
байланысты  болу  керек.  Оларды  оқып  шығып,    оқушылар  екі  үзіндінің  ұқсастығы  мен 
айырмашылығын  (мәтіннің  түрін,  мақсатын,  мазмұнын,  стилі  мен  тілін)  салыстырып, 
жазады.  Сонымен бірге 1-сұрақта екі жазбаша тапсырма бар: (а) бөлімінде үзіндінің тілі мен 
стилін салыстыру қажет, (b) бөлімінде белгілі бір аудиторияға арналған  нақты мақсаты бар 
170-200  сөзден  тұратын  мәтін  жазу  керек.  2-сұрақта  құрамы  300  сөзден  аспайтын  ауызекі 
сөйлеу тіліндегі мәтінге талдау жүргізу қажет. Әр тапсырма 10 балмен өлшенеді, барлығы 
30 балл.  
Жазылым 
60 минут 
Белгілі бір аудиторияға бағытталған (шығармашылық немесе деректендірілген) жазба 
жұмысы  
Оқушылар  берілген  төрт  тапсырманың  ішінен  2  тапсырманы  орындайды.  Ол 
тапсырмалар  жалпы  10  балмен  (шығармашылық  5  балл,  деректендірілген  5  балл) 
бағаланады.  Әр  сұрақтың  жауабы  үшін  бірдей  сандағы  балдар  беріледі.  Оқушылар  А 
бөлімінен  бір  тапсырманы  –  шығармашылық  жазба  жұмысын    жазуды  таңдайды  және  В 
бөлімінен  бір  тапсырманы  -    белгілі-бір  аудиторияға  бағытталған  жазбаны  таңдайды.  Әр 
бөлімде құрамы 350-400 сөзден тұратын жазба жұмысын жазу керек. А бөлімінде оқушылар 
хабарлама  немесе сипаттама мәтінін, ал В бөлімінде дискуссиялық немесе аргументті мәтін 
жазу  қажет.  Екінші  бөлімнің  жұмысы    белгілі-бір  аудитория  үшін  анықталған  форматта 
(мысалы, журналдағы үлкен мақала, кәдімгі мақала, сыни мақала, газетке хат, сахналық сөз, 
дикторлық мәтін, пікірталас) ұсынылу керек.  
5. 3-тоқсанға арналған мысал сұрақтар үлгісі мен балл қою кестесі
5.1 Тыңдалым және айтылымға арналған тапсырмалар үлгісі 
ЕСКЕРТПЕ: берілген мәтіндер 1 және 2-нұсқаға арналған. 4 тақырыпқа 2 мәтіннен, 
барлығы 8 мәтін берілген. Әр нұсқаға мәтіндерді сұрыптап алу мұғалімдердің өз еркінде. 
Тыңдалым және айтылым бойынша тапсырма: 

Мәтінді оқып шығып, көтерілген басты мәселені анықта. Өз көзқарасыңды мәтіндегі
келтірілген аргументтер мен мысалдар арқылы дәлелде.
[10] 

Өз жұбыңды мұқият тыңдауға тырыс. Оның мәтіні бойынша маңызды деп санайтын
екі  сұрақ  қой.  Оның  мәтінінің  басты  идеясын  анықтауға  белсенді  қатыс,  пікіріңді
білдір.
   [10] 
Бөлім:  Туризм: экотуризм 
          1-мәтін.      Сұлу  Көкше  өңірінде  найзадай  көкке  шаншылған  биік  тау  бар.  Жерден 
тартқан  садақтың  оғы  оның  шыңын  тіпті  маңайламайды.  Содан  да  бұл  тау  Оқжетпес 
атанып кеткен. 
          Бұл  шыңға  сүйсінбейтін  жан  жоқ.  Жақыннан  қарағанда  сандықша  тастарды 
текшелеп, қолмен әдейілеп қалағандай көрінеді. Әшейінде жер таңдайтын қарағайлар мен 
шыршалар 
Оқжетпестің 
тастарына 
қадалып, 
аспанмен 
таласа 
өскен. 
          Шың туралы мынадай аңыз бар. Ертеде Бурабай, Көкше жерін мекендеген елде бір 
бала  дүниеге  келіпті.  Ол  елден  ерекше  ер  тұлғалы,  зор  денелі,  батыр  болып  өседі.  Ірі 
25

болғаны  сонша,  өзін  көтеруге  мал  шыдамаған  соң  пілге  мініп  жүріпті.  Осы  кезде  қазақ 
жеріне  көз  алартқан  жау  аз  емес  еді.  Бала  келген  жауды  жайпап,  ел  шетіне  жолатпай 
қойыпты. 
         Бір  күні  сол  бала  шайқастан  кейін  сәл  тынығып  алмақшы  болады.  Күміскөлдің 
тұнық суына рақаттанып шомылады да, Көкшенің баурайындағы ну қарағайдың арасына 
келіп  алаңсыз  жата  кетеді.  Орман  ішінде  жасырынып  жүрген  жау  оңтайлы  сәтті  дереу 
пайдаланады. Ұйқыдағы батырды қолға түсірмек болады. Қапыда қарусыз қалған батыр 
жанталаса  кетеді.  Алайда  анталаған  жау  таусылмайды.  Батырдың  күші  азайып,  әл-
дәрмені  таусылады.  Жау  қолына  түсіп,  қорлық  көргенше  Құдайдан  өзін  тасқа 
айналдыруын  тілейді.  Пілін  де  жау  қолына  тастамас  үшін  төбесіне  көтеріп  алады. 
Сондағы батыр осы Оқжетпес болса керек. 
2-мәтін.  Алматы төңірегінде күні бойы Іле Алатауынан таулы жазықтарға дейін 
серуендеп, табиғат ғажайыптарын тамашалауға болады. Тау етегіндегі жылы әрі жауын-
шашыны онша көп емес жазықта негізінен әртүрлі дәнді шөптер өсетін көгалдар болады. 
Тау  баурайындағы  жазықтарды  жыра-сайлар,  өзендер  мен  кішігірім көлдер  тілімдеген... 
Мұндай  жерлер  балық  аулауды  ұнататындарға  жақсы.  Дала  көлдері    балықтарға  бай. 
Ыстық күндері жай ғана жағалауда отырып, дала көлдерінің дымқыл да салқын ауасымен 
тыныстаған сондай жағымды.  
         Бір  замандарда  осы  өлкемен  Ұлы  жібек  жолы  өтетін...  Қытайдан  шыққан 
саудагерлер  керуендері Орталық  Азияны  басып өтіп,  одан  әрі  Еуропаға  кететін  және 
керісінше…  Осынау  таулы  жазықпен  Орталық  Азияны  жаулап  алу жорығына  шыққан 
Шыңғысханның жер қайысқан қалың әскері жүріп өтті. Мүмкін тап осы көлдерге моңғол 
жауынгерлері  өз  аттарын  суарған  болар…  Бұрынғы  заманның  көптеген  құпиялары  сан 
алуан шөп өскен көгорай шалғындардың астында әлі күнге жасырулы шығар...  
     Іле  Алатауының  Түрген  сияқты  ірі  тау  өзендері, тау  жазықтарына  сіңіп  кетпей, 
Жетісудың басты өзені Ілеге қарай жөңкіледі. Іледе балық та, су маңындағы жануарлар да 
мол.  
Іле  салаларында  күн  батыс  –  әуесқой  балықшылар  үшін  балық  аулайтын  жақсы 
уақыт. Күн батар кезде су беті қашанда әдемі. Ал жазықта күн ұзақ батады, табиғаттың 
ұйықтар алдындағы тылсым сәтін әбден тамашалауға болады.  
       Бөлім:  Зияткерлік (Интеллектуалдық) миграция 
          
1-мәтін.
  
Құқықтық негізді жетілдіру  және құқық қорғау органдарының қызметін 
оңтайландыру  бойынша  құқықтық  тетіктерді  енгізу,  заңдылық  пен  құқықтық  тәртіпті 
қамтамасыз  ету  мәселелерінде  төмен  тұрған  құрылымдардың  рөлі  мен  дербестігін 
күшейту бойынша шаралар қабылданады. 
      Осы 
үрдіске 
азаматтық 
қоғам 
институттарын 
тарту 
арқылы 
құқық 
бұзушылықтардың  алдын  алу  мен  оларға  қарсы  іс-қимылдың  жалпы  мемлекеттік 
жүйесін  құруға  бағытталған  үздіксіз  жұмыс  құқық  қорғау  органдары  қызметінің 
маңызды бағыттарының біріне айналады. 
      Халықпен  «құқық  қорғау  органы  –  қоғам  –  азамат»  форматында  тікелей  байланыс, 
сондай-ақ  азаматтардың  құқықтық  санасы  мен  құқықтық  мәдениетін  арттыруға  ғана 
емес,  сондай-ақ  құқық  қорғау  органдары  мен  халықтың  арасында,  оның  ішінде 
қоғамдық  бақылау  арқылы  байланысты  нығайтуға  ықпал  ететін  құқықтық  түсіндіру 
қызметі дамып, тереңдей түседі. 
   Қылмыстық  процесс  субъектілері  мен  соттардың  ақпараттық  технологияларды 
кеңінен енгізуі мен пайдалануы олардың жұмысын оңтайландыруға, уақыт және қаржы 
ресурстарын  азайтуға,  сондай-ақ  процеске  қатысушылардың  сотта  қорғалумен  заңды 
көмек  алу  құқықтарын  жан-жақты  іске  асыруға  мүмкіндік  бере  отырып, олардың  істің 
өтуі 
жөніндегі 
хабардарлылығын 
қамтамасыз 
етуге 
мүмкіндік 
береді. 
Тікелей  құқық  қорғау  функциясын  жүзеге  асырмайтын  құқық  қорғау  органдарының 
жекелеген  құрылымдарын  одан  әрі  демилитаризациялау  бойынша  жұмыс  жүргізіледі. 
26

Құқық  қорғау  жүйесін  жетілдіру  құқыққа  қарсы  тәртіптің  барлық  түрлерін  жоюға, 
қоғамның  құқық  бұзушылықтарға  деген  «нөлдік  шыдамдылығын»  қалыптастыруға, 
заңның  үстемдігін  қамтамасыз  етуге  және  халықтың  сенім  деңгейін  арттыруға 
бағытталатын болады.