1-күн, 1-сабақ. Курсқа кіріспе. 1-үлестірме материал. Жаңартылған білім беру

5-
күн
, 3-
сабақ
. Жазылым
ды
 үйрету
дегі
 үдемелі
лік
 (1) 
5.7-
үлестірме
 материал
: Оқыту
дың
 үдемелілігі
 
Оқытудың
 үдемеліліг
і 
53

5-күн, 3-сабақ. Жазылымды үйретудегі үдемелілік (1) 
5.8-үлестірме материал: Оқу мақсаттары 
Оқу мақсаттары 
А5 Ауызша пікір 
қалыптастыру 
О1 Мəтіндерді түсіну 
Т6 Əртүрлі 
құрылымдағы 
мəтіндерді түсіну 
О4 Оқылған мəтіннің 
негізінде сұрақтарды 
қалыптастыру 
Т3 Негізгі жəне екінші 
дəрежелі ақпаратты 
болжау жəне анықтау   
А2 Оқылған немесе 
тыңдалған мəтінді 
мазмұндау 
Ж5 Грамматикалық 
жəне сөйлеу нормалары 
Ж6 Дұрыс жазу 
ережелері 
Т2 Сөздер мен 
терминдердің 
мағыналарын түсіну 
Ж2 Суреттеу 
құралдарын пайдалану 
Ж1 Əртүрлі стильдерге 
жəне түрлерге жататын 
мəтіндерді құрастыру 
Т5 Оқылған мəтіннің 
негізінде сұрақтарға 
жауап беру 
54

5-күн, 4-сабақ: Жазылымды үйретудегі үдемелілік (2) 
    5.9-үлестірме материал: БББ кестесі 
БББ кестесі 
Б (Мен не білемін?) 
Б (Менің не білгім келеді?) 
Б (Мен не білдім?) 
55

5-күн, 4-сабақ. Жазылымды үйретудегі үдемелілік (2) 
5.10-үлестірме материал: Қарым-қатынас тілін оқыту 
Қарым-қатынас тілін оқыту 
Төмендегі 9 сөйлемді оқыңыз. Сіз олардың қайсысымен келісесіз?  Қайсысымен 
келіспейсіз?  Олардың  қайсылары  сіздің  екінші  тілді  оқытуға  арналған  тəсіліңізге  сай 
келеді?  Осы  пікірлердің  қайсылары,  сіздің  ойыңызша,  қатынас  тілін  оқытуды 
сипаттайды?  
1. Адамдар  тілді  іс-əрекет  барысында  пайдаланған  кезде  бəрінен  де  жақсы
үйренеді. 
2. Оқушылар бұл тілдің ережелерін үйренгенде жəне оларды қолдана отырып тілді
бəрінен де жақсырақ үйренеді.  
3. Тілді оқытуда грамматиканың мəні сонша зор емес.
4. Адамдар тілді сол тілдің көмегімен қарым-қатынас жасаған кезде үйренеді.
5. Ауызекі сөйлеудегі қателер маңызды емес.
6. Екінші тіл сөйлеу дағдыларын оқытумен тығыз байланысты.
7. Сыныптағы  тапсырмалар  мақсатқа  бағытталуы  тиіс  жəне  шынайы  өзара
əрекеттестікті қамтуы тиіс.
8. Еркін сөйлегенге қарағанда, дұрыс сөйлеген маңыздырақ.
9. Дұрыс сөйлегенге қарағанда еркін сөйлеген маңыздырақ.
Төмендегі сөйлемдерге қараңыз, олардың барлығы есікті ашу туралы өтініш 
болып табылады. Бұл екі достың əдеттегі қарым-қатынас жасау деп есептеңіз. 
Олардың грамматикалық (Г) не қарым-қатынас жасау (ҚЖ) ережелеріне немесе 
екеуіне де сəйкес келетін-келмейтінін тексеріңіз. 
Өтінемін, есікті ашып жіберші. 
Мен сенің есікті ашқаныңды қалаймын. 
Мен үшін мына есікті ашып жіберу арқылы сыпайылық таныта аласың ба?  
Есікті ашып жібере аласың ба? 
Мен үшін есікті аш. 
Сен мына есікті ашуға қарсы емессің бе? 
Мен мына есікті ашуды талап етемін. 
К.Джек Ричардстің «Бүгінгі күні қарым-қатынас тілін оқыту» еңбегінен алынған 
(2006). Кембридж университетінің баспасөзі 
56

5-күн, 4-сабақ. Жазылымды үйретудегі үдемелілік (2) 
       5.11-үлестірме материал. Білім беру бағдарламасындағы қазақ тілінің маңызы  
Білім беру бағдарламасындағы қазақ тілінің (Т2) маңызы  
Қазақ  тілі  өзара  қарым-қатынас  жасаудың  негізі,  сондай-ақ  Қазақстанның 
мемлекеттік  тілі  болып  табылады,  сонымен  қатар,  қазақ  халқының  көп  жылдық 
тəжірибесін,  құндылықтарын,  үміттерін,  өмір  сүру  стилін,  жетістіктерін,  күйінішін 
жəне  шығармашылығын  көрсетеді.  Тілді  оқып-үйрену  оқушыларды  тəрбиелеуге 
көмектеседі,  олар  əлемдік  деңгейдегі  өзгерістерге  жеңіл  бейімделе  алатын  болады, 
инновацияшыл болады жəне ұлттық құндылықтарды түсінеді. 
Қазақ  тілін  дұрыс  түсіну,  құрметтеу  жəне  прозаны,  поэзияны  жəне  драмалық 
шығармаларды, 
сондай-ақ 
ғылыми 
материалдарды, 
бұқаралық 
ақпарат 
құралдарындағы  материалдарды  оқудың  көмегімен  пайдалану  жетілген  ойлау 
дағдылары  мен  озық  білімдерді,  сондай-ақ  сыни  жəне  шығармашылық  қабылдауды 
тəрбиелейтін  болады.  Когнитивтік  дағдыларды  жетілдіру  оқушыларға  білімнің 
байлығын ашуға көмектеседі. 
57

6-КҮН

6-
күн
: Оқылым
 дағдыл
арын
 дамыту
1-
сабақ
: Оқылым
 көрсеткіштерін
 жақсар
ту
6.1-
үлестірме
 материал
: Оқылым
 кезіндег
і   
саяхат
  
6.1-
үлес
тір
м
е 
ма
те
р
и
ал
: 
О
қыл
ым
 кезіндегі
 саяха
т 
61

6-күн: Оқылым дағдыларын дамыту           1-сабақ: Оқылым көрсеткіштерін жақсарту 
6.2-үлестірме материал: Оқылым мақсаттары 
6.2-үлестірме материал: Оқылым мақсаттары
 
Таныс емес сөздері 
бар қысқа, қарапайым 
мəтіндердегі негізгі 
ақпаратты түсіну 
Оқылған мəтіндегі негізгі 
жəне екінші дəрежелі 
идеяларды түсіну 
Абстрактілі жəне нақты 
тақырыптарға жазылған 
əртүрлі жанрлардағы 
күрделі мəтіндерді 
түсіну
 
Оқылған мəтіннің 
негізгі ойын түсіну 
Мəтіндегі таныс сөздердің 
мағынасын түсіну 
Абстрактілі жəне нақты 
тақырыптарға жазылған 
əртүрлі жанрлардағы, 
кез келген 
күрделіліктегі 
мəтіндерді түсіну, тар 
мамандандырылған 
мəтіндерді қосқанда 
Белгілі бір 
күрделіліктегі 
мəтіндерді түсіну 
(білімдік жəне 
ғылыми-көпшілік 
мəтіндер жəне т.б.) 
Қосалқы материалдарды 
пайдалана отырып, қысқа 
мəтіндердегі таныс емес 
сөздер мен тіркестердің 
мағынасын түсіну 
Таныс сөздер мен 
тіркестері бар қысқа, 
қарапайым мəтіндердің 
негізгі жерлерін түсіну 
Таныс сөздері бар 
қарапайым 
тіркестердің 
мағынасын түсіну 
Оқылған мəтіндегі 
маңызды жəне екінші 
дəрежелі идеяларды 
түсіну, оқылған мəтіндегі 
таныс жəне таныс емес 
ақпаратты оқу жəне 
ажырату  
62

6‐күн: 
Оқылым дағдыларын дамыту
     
        2‐сабақ: Оқушылар оқуды қалай үйренеді 
  6.3‐үлестірме материал: Кітап оқу үдерісіне шолу     
63

6‐күн: Оқылым дағдыларын дамыту    
 2‐сабақ: Оқушылар оқуды қалай үйренеді 
6.4‐үлестірме материал 6.4: Зонглер 
6.4-үлестірме материал:  Зонглер 
Ертеде дердл жасағанды жақсы көретін пернт 
зонглер өмір сүріпті. Ол тек дердл жасағанды ғана 
білетін. Ол мұны күні бойы істейтін. 
Бірақ, бір күні ол дердл брайдың бонт болғанын 
тройседі. Тым бонт болды ма? 
64

6-күн: Оқылым дағдыларын дамыту        
3-сабақ: Мұғалімнің жетекшілігімен жүретін оқылым
6.5-үлестірме материал: 
«Тіл үйренушілер қоғамдастығы»  
6.5-үлестірме материал:   «Тіл үйренушілер қоғамдастығы»  
«Тіл үйренушілер қоғамдастығына”  арналған топтық стратегиялардың мысалдары: 
 Мұғалімнің жетекшілігімен үйрену
 Ара əдісі
 Ақпараттық құралдар
 Ойлан-Жұптас-Бөліс
Жоғарыда келтірілген стратегияларды қарап шығыңыздар, тілді қоғамдастық түрінде 
үйрену стратегиялары тілді оқытудың дəстүрлі əдістерінен немен өзгешеленеді? 
Тіл үйретудің дəстүрлі 
əдістері 
«Тіл үйренушілер 
қоғамдастығы»
 
Оқушының өздік жұмысы
Оқушының рөлдері
Мұғалімнің рөлі
65

6‐күн: Оқылым дағдыларын дамыту    
3‐сабақ: 
Мұғалімнің жетекшілігімен жүретін оқылым
          
6.6‐үлестірме материал: 
Мұғалімнің жетекшілігімен жүретін оқылым
ды жоспарлау 
6.6-үлестірме материал: Мұғалімнің жетекшілігімен жүретін 
оқылымды жоспарлау 
Жоспар 
Бағалау 
Кіріспе
Тексеру 
стратегиясы 
Өз бетінше 
оқылым  
Мəтінге қайта 
оралу 
Мəтінге жауап 
беру 
66

6‐күн. Оқылым дағдыларын дамыту       
4‐сабақ. Ұжымдық және мұғалімнің жетекшілігімен жүретін оқылымды жоспарлау 
6.7‐үлестірме материал: Екінші тілдегі оқылымға арналған стратегиялар (Т2)  
6.7-үлестірме материал: Екінші тілдегі оқылымға арналған стратегиялар (Т2) 
Оқушылардың тезірек жəне тиімдірек оқуына көмектесе алатын стратегиялар:  

Алдын  ала  талдау:  оқылатын  бөлімнің  құрылымы  мен  мазмұнын  түсіну  үшін
бөлімдердің тақырыптарын, атауларын, сондай-ақ фотосуреттерді қарау;  

Болжау: мазмұн жəне сөздіктегі сөздер бойынша болжамдарды құрастыру үшін,
сондай-ақ түсінікті тексеру үшін пəн бойынша білімін пайдалану; əңгіменің құрылымы 
туралы болжамдарды құрастыру үшін мəтіннің түрі жəне міндеті бойынша білімдерді 
пайдалану; жазу стилі, сөздік қор жəне мазмұн туралы болжамдарды құрастыру үшін 
автор туралы білімді пайдалану;  

Үстіртін  оқу  жəне  сканерлеу:  негізгі  идеяны  түсіну,  құрылымды  анықтау,
болжамдарды растау немесе дауға салу үшін қарапайым зерттеуді пайдалану;  

Мəнмəтіннен табу: оқуды тоқтатып, таныс емес сөздердің мағынасын сөздіктен
іздеудің  орнына,  олардың  мағынасын  анықтауға  арналған  ойға  салу  ретінде  пəн  мен 
идеялар бойынша бастапқы білімдерді пайдалану;  

Басқаша айту: мəтіннің ішіндегі ақпаратты жəне идеяны болжаудың көмегімен
түсінікті тексеру үшін əр бөлімнің соңында оқуды тоқтату.  
Нұсқаушылар  оқушылардың  оқылым  стратегияларын  қашан  жəне  қалай 
пайдалануды үйренулеріне көмектесе алады:  

Стратегияларды  ауызша  модельдеудің  көмегімен  бастапқы  талдау,  болжау,
үстіртін  оқу,  сканерлеу  жəне  басқаша  айту  үдерістері  туралы  айту.  Бұл  оқушыларға 
олар  кітап  оқуды  бастардың  алдында,  осы  стратегиялардың  қалай  жұмыс  істейтінін 
жəне олардың мəтін туралы қанша білуі керек екенін көрсетеді.  

Бастапқы  талдау  жəне  болжау  бойынша  сыныптағы  жəне  сыныптан  тыс  кітап
оқуға дайындық ретінде топтық немесе жеке тапсырмаларға уақыт бөлу. Сыныпта сол 
тапсырмалармен  жұмыс  істеу  үшін  біршама  уақыт  мөлшерін  бөлу  олардың  маңызы 
мен мəнін көрсетеді.  

Сөздіктегі  сөздерді  қайта  қарау  мақсатында  мəтінді  түсінуге  арналған
тапсырмаларды  пайдалану  (олқылықтарды  толтыру).  Бұл  оқушыларға  мəнмəтіндегі 
сөздер мен тіркестердің мағынасын табуға үйренуге көмектеседі.  

Оқушыларды  олардың  ойынша  қандай  стратегиялар  олардың  оқуға  арналған
тапсырмаларды  орындауына  көмектесетіні  туралы  айтуға  ынталана  отырып,  ал 
соңынан, оқып болғаннан кейін, олардың қандай стратегияларды пайдаланғаны туралы 
əңгімелесуге 
ынталандыру. 
Бұл 
оқушыларға 
стратегияларды 
таңдаудағы 
икемділіктерін дамытуға көмектеседі.  
Ал жоғарыда келтірілген стратегияларды сіз қалай пайдаланар едіңіз? Олар тиімді 
болды ма? 
Қосымша оқу: 
Э.Блок (1986) Екінші  тілде  кітап  оқушыларға  арналған  қабылдау  стратегиялары. 
TESOL Тоқсан сайын. 
Б.Боссерс (1991) «Кіру, соңғы мағыналар жəне тұйықталу»: Я1-де кітап оқу, Я2-де 
кітап  оқудың  жəне  Я2  бойынша  білімдердің  арасындағы  қарым-қатынастар. AILA 
Қайта қарау. 
П.  Каррел (1985) Мəтіннің  құрылымын  оқытудың  көмегімен  шет  тілінде  кітап 
оқуға жəрдемдесу. TESOL Тоқсан сайын. 
З.  Жиченг (1992) Шет  тілін  оқып-үйренушілер  үшін  оқылып  отырған  мəтіннің 
қабылдануын жақсарту үшін кітап оқу стратегияларын оқытудың нəтижесі.  
67

6-
күн
. Оқылым
 дағды
лар
ын
 дамыту
   
 4-
сабақ
: 
Бірлескен
 оқылым
 мен
 мұ
ғалімн
ің
 же
текшілігіме
н 
жүретін
 оқылымды
 жоспарла
у
 
       
6.8-
үлестірме
 материал
: Кітап
ты
 талдау
 
6.8-
үлес
тір
м
е 
ма
те
р
и
ал
:  
Кіт
ап
ты
 та
л
д
а
у  
Кітапқ
а шо
лу
ж
аса
у
Шо
лу 
жа
са
уш
ы
__________________
Ат
ау
ы
Кітап не туралы
Кітап кімд
ерг
е арналған
? Жасы
/ 
қызығушылығы
Кітапты басқ
аларғ
а ұ
сынасыз ба
? 
Не себепті
?
Бағалау
Кітаптың сипаттамасы
68

7-КҮН

7-күн: 
Тілдік талдау жəне  мəтіннің талдауы
         1-сабақ: Белсенді оқылым стратегиялары  
        7.1-үлестірме материал: Ашердің «Тыңдау-Көру-Орындау» əдісі  
7.1-үлестірме материал:  Ашердің «Тыңдау-Көру-Орындау» əдісі 
«Тыңдау-Көру-Орындау»  əдісі  (ТКО)  бойынша  берілген  тапсырмаларды 
орындағанда оқушылар мұғалімнің берген тілін ой елегінен өткізеді. Түсіну үдерісіне 
суреттердің,  дене  қимылдарының  жəне  іс-əрекеттердің  көмегімен  қолдау  жасалады. 
Осылайша,  оқушылар  “кіріс  ақпаратты“  ой  елегінен  өткізеді  жəне  өз  түсінігін  тілдік 
«шығыс ақпараттың» көмегімен емес, физикалық тұрғыдан көрсетеді. Бұл Крашеннің 
«Кіріспе ақпарат» болжамы туралы идеясына сəйкес келеді, онда оқушылар «үнсіздік 
кезеңіне»  тартылады.  Оқушылардан  физикалық  жауап  алудың  күтілуі  олардың 
жадысының дамуына жəне тиісті сөздік қорының қалыптасуына көмектеседі.  
«Тыңдау-Көру-Орындау»  əдісі  бойынша  берілген  тапсырмалардың  үдемелі 
ілгерілеу кезеңдері 
1. Мұғалім  ТКО-ға  арналған  жеңіл  командаларды  береді,  мысалы, “Тұрамыз”,
“Бұрыламыз”, оқушылар оларға орай əрекет етулері тиіс. 
2. Мұғалім  ТКО-ны  дене  мүшелерін,  сандарды  жəне  реттілікті  үйрену  үшін
пайдаланады, мысалы, «Алдымен қолдарыңды мұрындарыңа тигізіңдер, сосын үш рет 
бастарыңызға тигізіңдер». 
3. Мұғалім  сыныпта  жұмыс  істеуде  қолданылатын  тіркестер  мен  сөздерді
ұсынады, мысалы, «Есікке жақын келіңдер де, үш рет қағыңдар», «Қарындаштарыңды 
алыңдар да, пеналға салыңдар». 
4. Мұғалім физикалық сипаттамалар мен киім бөліктерінің атауларын ұсынады.
Мысалы, «Күнімжанға  қараңдар.  Оның  шашының  түсі  қоңыр».  Сосын  мұғалім  сұрақ 
қояды, мысалы, «Кімнің шашының түсі қоңыр?», бұған оқушылар тек атын ғана айтып 
жауап берулері тиіс, мысалы, «Күнімжанның». 
5. Мұғалім  оқушыларды  жаңа  сөздермен  таныстыру  үшін  суреттер  мен  ойға
салуларды  пайдаланады.  Ол  суретті  талқылау  барысында 5 жаңа  сөзге  дейін  енгізе 
алады,  мысалы, «Қоңыр  ит  печенье  жейді».  Мұғалім  суреттерді  таратып  береді  жəне 
сұрақ қояды, мысалы «Иттің суреті кімде?», оған жауап ретінде тек аты ғана айтылуы 
тиіс. 
6. Мұғалім  ТКО  командасымен  суреттер  бойынша  жаңа  сөздерді  біріктіреді,
мысалы, «Иттің суретін табыңдар да, оны үстелге қойыңдар». 
7. Суреттер 
бойынша 
сөздермен 
бірге 
шартты 
құрылымдарды 
да
пайдаланыңыздар, мысалы, «Егер сенің суретіңде жануар бейнеленген болса, қолыңды 
мұрныңа тигіз». 
8. Зерделенген  суреттердің  бірін  сипаттаңдар.  Оқушылардан  дұрыс  суретті
көрсетуін  сұраңыз,  мысалы  “Печенье  жеп  отырған  жануар  бейнеленген  суретті  маған 
көрсетіңдерші“. 
71

7-күн. Тілдік талдау жəне  мəтіннің талдауы  
4-сабақ: Белсенді оқылым стратегияларын көрсету 
7.2-үлестірме материал: Оқушыларды қолдау   
7.2-үлестірме материал: Оқушыларды қолдау 
Өз оқушыларыңыздың тілдік дағдыларын дамыту үдерісінде сіздердің оларға қолдау 
көрсетулеріңізге көмектесе алатын көптеген тəсілдер бар: 
 сөздіктерді пайдалану;
 сөздік парақтары;
 оқушыларды топтастыру;
 мұғалімнің қолдауы/ басшылығы;
 тапсырмаларды жобалау;
 тапсырманы таңдау;
 сұрақ-жауап.
Жаттығу 
Оқу жоспарынан кез келген жаттығуды таңдаңыздар жəне оқушыларды олардың оқу 
мақсаттарына табысты қол жеткізуі үшін қалай қолдайтыныңызды анықтаңыз. 
Идеяларды жазу үшін төменде келтірілген кестені пайдаланыңыз. 
Сынып:  
Оқу мақсаты:  
Ұсынылатын жаттығулар 
Мен оқушыларды қалай қолдайтын 
боламын: 
72

8-КҮН

8-күн. Зерттеу дағдыларын дамыту   
     1-сабақ. Графикалық органайзерлермен таныстыру 
       8.1-үлестірме материал: 
Дара диаграмма 
8.1-үлестірме материал: 
Дара диаграмма 
Кейіпкер 
немесе 
идея
 
75

8-
күн
. Зертт
еу
 дағдылар
ын
 дамыту
   
      1-
сабақ
. Графикалық
 органайзерлермен
 таныстыру
    
8.2-
үлестірме
 материал
: Қос диаграмма
 
8.2-
үлестірме
 материал
: 
 Қос
 диаграмма
 
Кейіп
кер
 
нем
есе
 
идея
 
Кейіп
кер
 
нем
есе
 
идея
 
76

8-
күн
. Зертт
еу
 дағдылар
ын
 дамыту
  
 1-
сабақ
. Графикалық
 органайз
ерлерм
ен
 таныстыру
 
      8.
3-
үлестірме
 материал
: Венн
 ди
аг
раммасы
 
8.3-
үлестір
ме
 материал
:  
Венн
 диаграммасы
 
77

8-
күн
. Зертт
еу
 дағдылар
ын
 дамыту
   
  1-
сабақ
. Графикалық
 органайз
ерлермен
 таныстыру
 
        
8.4-
үлестірме
 материал
: Уақыт
 тізбегі
 
8.4-
үлестір
ме
 материал
: 
Уақыт
 тізбегі
 
Оқиға
Оқиға
Оқиға
Оқиға
Оқиға
Оқиға
78

8-
күн
. Зертт
еу
 дағдылар
ын
 дамыту
   
 1-
сабақ
. Графикалы
қ 
органайзер
лермен
 тан
ы
стыру
 
    
 8.5-
үлестірме
 материал
: Хикая
 картасы
  
8.5-
үлестірме
 материал
: Хикая
 картасы
 
Оқиға
, мән‐жайы 
және суреті 
Оқиға
, мән‐жайы 
және суреті 
Оқиға
, мән‐жайы 
және суреті 
Оқиға
, мән‐жайы 
және суреті 
Оқиға
, мән‐жайы 
және суреті 
Оқиға
, мән‐жайы 
және суреті 
79

8-
күн
. Зертт
еу
 дағдылар
ын
 дамыту
   
    1-
сабақ
. Графикалық
 органайз
ерлермен
 таныстыру
 
    8.6-
үл
естірме
 материал
: «
Торлы
» 
диаграмм
а 
8.6-
үлестір
ме
 материал
: «
Торл
ы
 диаграмма
» 
Негізгі ид
ея
Бөлім
Та
р
қа
ту
Та
р
қа
ту
Бөлім
Та
р
қа
ту
Бөлім
тарқату 
Бөлім
Та
р
қа
ту
Та
р
қа
ту
Бөлім
Та
р
қа
ту
Бөлім
Та
р
қа
ту
Та
р
қа
ту
80

8-
күн
. Зертт
еу
 дағдылар
ын
 дамыту
   
    1-
сабақ
. Графикалық
 органайз
ерлермен
 таныстыру
 
    
 8.7-
үлестірме
 материал
: Себеп
-салдар
 (
Балық
 қ
аңқасы
) 
8.7-
үлестірме
 материал
: 
Себеп
-салдар
 (
Балық
 қаңқасы

жүктеу/скачать 2,18 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: