1-мәтін Бір бай той жасапты. Тойға көп адам келіпті. Қожанасыр да келіпті. Қожанасырдың үстіндегі киімі жаман екен. Қожаны ешкім елемепті, бұған төрге шық, тамақ же демепті. Қожа ақырындап далаға шығыпты
жүктеу/скачать 410,03 Kb.
|
мәтіндер КАЗ 2
- Бұл бет үшін навигация:
- 14. Нұрғиса Тілендиев
| 13. ШОҚАН ШЫҢҒЫСҰЛЫ УӘЛИХАНОВ
(1835-1865) Қазақтың ұлы ғалымы, шығыстанушы, тарихшы, этнограф, географ, фольклорист, аудармашы, журналист Шоқан Шыңғысұлы Уәлиханов 1835 жылы Қостанай маңындағы Құсмұрын бекінісінде өмірге келген. Оның балалық шағы әжесі Айғанымның қонысы Сырымбетте өтеді. Шоқанның әкесі Шыңғыс – аға сұлтан, атасы – Уәлихан, ал арғы атасы Абылай хан еді.42 12 жасында Шоқан Омбы қаласындағы Кадет корпусына оқуға түседі. Бұл жерде Шоқан қай жағынан болсын тез өсіп, 2 жылда өз құрдастарынан озық көрінеді. Шоқанның дүниетанымының қалыптасуына Г. Потанин, ұстазы Н.Ф. Костылецкий, әдебиетші В.Т. Ловодовский айрықша ықпал жасады. Шоқанның алғашқы ғылыми еңбегі – «Тоқтамыстың хандық белгілері» атты мақаласы. Шоқан 14-15 жасқа келгенде-ақ мұғалімдері оның ғалым болатынын айтып жүреді. Кадет корпусын ол 1853 жылы бітірген. Корнет дәрежесіндегі Шоқан Дала өлкесінің генерал-губернаторы Г.Х. Гасфорттың адъютанты болып қызметке кіреді. 115 1856-57 жылдары Шоқан Іле қырғыздары мен Ұлы жүз ауылдарына ғылыми-зерттеу және этнографиялық экспедиция жасайды. Жоңғария тарихымен танысады. Осы сапарлар бойынша ол «Жоңғария очерктері», «Қырғыздар туралы жазбалар», «Ыстықкөл сапарының күнделігі» кітабын жазады. Шоқан ұлы қырғыз эпосы «Манасты» орыс тіліне аударады. «Шығыстану аспанында қазақ хандарының тұқымы әрі орыс армиясының офицері Шоқан Шыңғысұлы Уәлиханов аққан жұлдыздай жарқ етіп өте шықты...» (академик Н.И. Веселовский).(176) 14. Нұрғиса Тілендиев Қазақстан Мемлекеттік сыйлығының лауреаты , халық әртісі, талантты композитор Нұрғиса Тілендиевтің шығармалары жұртшылық назарынан еш қалыс қалған емес. Жастайынан домбырада шебер ойнап, көзге түскен шәкірт бала Ахмет Жұбановтың шақыруымен Құрманғазы атындағы халық аспаптар оркестрінің құрамына келеді. Ол 14 жасында – ақ дирижерлік етті. 1943 жылы өз еркімен майданға аттанды. Өнерлі жас домбыра орнына қару ұстап, жеңіс үшін шайқасқандардың сапында Берлинге дейін жорық жолдарынан өтті.Үш рет жараланып,аман- есен еліне оралды. Н.Тілендиев 1953 жылы кәсіптік білімін жетілдіру үшін, Мәскеудегі П.И.Чайковский атындағы консерваторияның дирижерлық факультетіне оқуға түседі. Маман дирижер көп жылдар бойы Абай атындағы Қазақ мемлекеттік академиялық опера және балет театрында, одан соң Құрманғазы атындағы халық аспаптар оркестрінде бас дирижер болды. Н.Тілендиев 400-ден аса ән, оркестрлік увертюралар мен пьесалар, кантаталар, кинофильмдер мен спектакльдерге музыка, Қ.Қожамияровпен бірігіп, «Алтын таулар» операсын, Л.Степановпен бірге «Достық жолымен» балетін жазды. Еркін төгілген әсем әуен, нәзік лиризм, азаматтық пафос пен серпінділік – Тілендиев шығармаларына тән қасиет. Жұртшылықтың ыстық ықыласына ие болған «Отырар сазы» оркестрінің құрылуы Н.Тілендиев шығармаларымен тікелей байланысты. Композитордың оркестрге арнап жазған күйлері мен поэмалары «Отырар сазының»орындауында сүйсіндіреді. ( 170 сөз) жүктеу/скачать 410,03 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|