-кесте. Газдар мен булардың шоғырлануын газ талдаушымен анықталғандағы ерекше көрсеткіштер

Индикатор түтікшесі толтыру дұрыстығы мен ондағы түйіршік тығыздығын талдау жүргізгендегі шток жабылу мерзімімен, яғни, ауа сорылу мерзімімен бақыланады (1-кесте). Өндіріс жағдайларында ауа күйін талдау кезінде дайындалған индикатор түтікшелерін кеңселік сүргіштен тұратын (14) қақпақшалармен бітеу қажет.

Бұл газдар талданғанда қанша сорулары бар түтікшелері пайдаланылады, қандай тазарту түйіршіктерімен қалай олар толтырылады, немен бұл түйіршіктер өңделеді, қысқылар өңделген көрсеткіштері қандай, 4-кестеде көрсетілген.

Ауаның газдалуын жасау үшін, буланатын сұйықтың 3-4 тамшысын тамызу қажет. Ауа алатын құрылғының қақпағын ашып, сорылатын ауаның көлемі көрсетілген бунақта (16) бағытталған төке арқылы (8) соташықты (9) орнатып, тоқтатқышты (12) қайтару керек. Сонан соң соташық басына қол қысымымен сильфонды (2) қысып тұрып, тіреу ұшы соташықтың жоғарғы тереңдетулерімен сәйкес келгенше сильфонды қысылған күйде бекітіп, индикатор түтікшесінің бір ұшын алынатын резеңке түтікшесіне салады, ал қалған бөлігін эксикаторға орналастырады (3-сурет). Бір қолмен соташық басын қысып, екінші қолмен тіреуді тарту керек, онда шток жай көтеріле бастайды, ал ауа индикатор құбырлары арқылы сорыла береді. Соташық қозғала бастаған кезде тіреуді жіберу керек. Соташықтағы көрсетілген ауа көлемін созған соң тіреу ұшы соташық науасының төменгі саңылауына кіреді де, тырс еткен дыбыс естіледі. Түйіршік бағанасының бір бөлшегі ауа сорылу жақтан өз түсін өзгертеді. Кейін индикатор түтікшесін босатады да, сәйкесінше шкала газ шоғырлану есептеуін жүргізеді. Өлшегенде индикатор түйішігінің түсі өзгертілген бағана басын шкаланың бастапқы, нөлдегі бөліміне келтіру керек те, есептеуді бітіру керек. Алынған деректер негізінде жасалған жұмыс туралы есеп беріп, кестеге нәтижелерді енгізу қажет.

1. 
   Анықталатын газбен талдау жүргізгенде жұмыс істеу қауіпсіздік шараларын қолдану;
   
2. 
   Шынымен жұмыс істеген кезде сақтану керек;
   
3. 
   Индикатор түйіршіктерін тері мен көзге түсірмеу керек;
   
4. 
   Үстел үстінде немесе резеңке алжапқышта жұмыс істеу керек;
   
5. 
   Жұмыстың алдында және жұмыстың аяғында қолды сабындап жуу керек;
   
6. 
   Индикатор түтікшелерін сыртқы зақымсыз пайдалану;
   
7. 
   Индикатормен тазарту түйіршіктерін тек бүтін ампулалардан алу;
   
8. 
   Индикатормен тазарту түйіршіктерін ашық түрде сақтауға болмайды;
   
9. 
   Индикатор түтікшелері мен қысқыларды дайындау ережелерін қатаң сақтау;
   
10. 
    Газ талдаушыны газ жүйесінің герметикалық жағынан айына екі рет жиі-жиі тексеріп тұру керек. Ол үшін сильфонды соташықпен будың науасының жоғарғы саңылауына дейін 300 не 400 мл көлемінде қысады да, осы күйде тіреумен бекітеді. Резеңке түтікшесін бүктейді, қысқышпен қысып, тіреуді жібереді. Онда соташық бастапқы жылынудан соң 10 мин қозғалмай тұру керек, бұл аспаптың бітеулігін дәлелдейді.
    

ГХ-4 аспабы сильфон түрдегі АМ-6 мех аспираторынан және зауытта жасалатын индикатор түтікшелер жинағынан тұрады (4-сурет).

Индикатор түтікшелері арнайы реагентпен толтырылған шыны түтікше. Сыртқы диаметрі 7 мм, ұзындығы 125 мм, ұштары тартылған және бекітілген. Талдау нәтижелер есебін жеңілдету үшін, түтікше бетіндегі реактив қабат жағында анықталатын газды сәйкес мәндері бар дөңгелектер салынған, түтікшедегі көрсеткіш зерттелетін ауа жүру бағытын көрсетеді. Сорылатын ауа реактив түйіршіктерімен әрекеттескенде соңғысы келесі түстерді қабылдайды; қөміртегі тотығынан – жасыл, күкірт газынан – қою көк, күкіртсутегінен – қоңыр, азот тотықтарынан – көкшіл. Индикатор түтікшесінің жарымдылық мерзімі – 15 ай.

Тексерген соң индикатор түтікшесінің екі ұшын аспиратор құлақшасында сындыру арқылы ашуға болады. Түтікшені мүштікке тығыздап салу керек, құбырдағы көрсеткіш аспираторға бағытты көрсетіп тұрсын деп, оң қолмен аспап корпусын қатты ұстап алып, резеңке мехты тірелгенше қысады да, дереу жібереді. Сору қайыстың тартылуымен анықталады. Бұл мехтың бір жүрісінен соң, түйіршік бояуы пайда болса, бағананың бір бөліміне жетіп не одан асып тұрса, талдау аяқталды деп есептеледі. Егер бояу пайда болмаса, не бірінші бөлмеге жетпесе, онда мехтың тағы тоғыз жүрісін жасайды (тек көміртегі тотығын таңдағанда). Мехтің он рет қысылуы 1 л. ауаның сорылуын қамтамасыз етеді, талданатын газ шоғырлануын анықтайды. Бұл үшін түйіршіктің боялған бағана басын шкаланың нөлдегі бөліміне келтіріп, есепті алу керек. Көміртегі тотығының шоғырлануы индикатор құбырынан 100 мл ауа өткенде түтікшелердің құндақтағы сол бағанада болады, ал 1000 мл өткенде (10 мех жүрісі) — оң бағанада. Жасалған жұмыс туралы есеп беріледі. Жасалған жұмыс туралы есеп жасап, анализ нәтижесін кестеге кіргізу керек.

мұнда, V=96,4м³ — орын көлемі; t_n ~ желдету мерзімі,с; С_өл. ~ газ шоғырлануының өлшенген мәні , мг/м³; С_рұқ.ет. –газдың ШШМ, мг/м³.

мұнда, Н=10 м — сорылатын ауа ұзындығы; _н — сыртқы ауа тығыздығы кг/м³; _в – бөлме ішіндегі ауаның тығыздығы; g – ауырлық күшінің үдеуі; К – қабырғалардың кедір-бұдырлығын, бұрылыстардың бар болуын, арналардың тарылуы мен кеңеюін ескеретін жергілікті ауаарна кедергілерінің жалпы коэффиценті 7-кестеден алынады.

Егер шығару желдетуі бөлмені қорғау торымен жабылып тұрса, онда есептелген F мәніне қиманың артуына сәйкес түзетулерді енгізген жөн, ол тең d = 1,1-1,3 сонда F_ист=d ×F, м²

ЗЕРТХАНАЛЫҚ ЖҰМЫСТЫ ІСТЕУ БАРЫСЫ

1. Костюшин А.В. Энциклопедия экстремальных ситуации М, 1966г.