1. Нутрициология, анықтамасы, міндеттері, негізгі ұғымдар
реттелінетін энергия шығыны
жүктеу/скачать 267,97 Kb.
|
НУТРИЦИОЛОГИЯ
| 2. реттелінетін энергия шығыны.
Реттелмейтін энергияшығыны. Реттелмейтін энергия шығыны түріне негізгі алмасуға кететін энергия шығыны және тағамнын арнайы- динамикалық әрекетіне кететін энергия шығыны жатады. Негізгі алмасу. Негізгі алмасуға кететін энергия шығыны тіршілік етуі қамтамасыз ететін жүйелердің қызметіне қажетті шығындар - ағзаның тіршілік қызметін қамтамасыз ететін қан айналым және жүректің тұрақты жұмысы, өкпе мен тыныс алу қызмет, экскреторлы қызметі мен бүйрек жұмысы, эндокринді жүйе жұмысы мен секреторлы қызметі, дене температурасын тұракты ұстап тұру, қажетті бұлшық ет тонусын және басқа токталмайтын қызметті қамтамасыз ету жатады. Негізгі алмасудың энергня көлемі бүлшық ет және жүйкелік тыныштыққа, қолайлы ауа температурасында (20°С) ыңғайлы жағдайда жатқан күйінде, аш қарынға (зерттеуге дейін соңғы тамақ ішуге 14-16 сағат болғанда) анықталады. Негізгі алмасу энергиясы әр адам үшін жеке және сонымен бірге тұрақгы көлемде болады. Сандық көрсеткіигге ол тәулігіне дененің орташа салмагынан (70 кг ер адам үшін 7112,8 кДж 1700 ккал), және жас әйелдер үшін жеке дененін орташа салмағынан (55 кг) 5857,6 кДж (1400 ккал) құрайды. Негізгі алмасудың энергиясының көлемін орташа жағдайда орташа жас. орташа салмақ және т.б. болжамдап сағатына дене салмағының 1 кг - на 4,184 кДж (1 ккал) деп алуға болады. Негізгі апмасудың көлемі арнайы зерттеулермен анықталуы мұмкін, сонымен катар арнайы формула және кесте (Гарриса, Бенедик, т.б.) қолдану аркылы есепгеу жолымен анықталады. Негізгі алмасуға кететін энергия шығыны ағза жағдайына, сыртқы орта жағдайына байланысты көптеген себептерге байланысты. Негізгі алмасу көлеміне орталық жүйке жүйесі жағдайы әсер етеді. Стрессті жағдай, қызбамен жүретін аурулар және басқа жедел және жеделдеу аурулар негізгі апмасуды жоғарылатады. Негізгі алмасу көлеміне елеулі эндокринді жүйе қызметі белсенді әсер етеді. Қалқанша безі гиперфункциясы бар адамдарда негізгі алмасу жоғарылайды, жиі маңызды келемде тіркеледі. Басқа эндокринді бездер (гипофиз, жыныс бездері) оның белсенділігін айқын төмендетеді. Негізгі алмасу көлемі мен белсенділігіне әр түрлі әсер ететін көрсетілген эндокринді бездердің қызметін реттеу жолдары осы ждадайдағы ағзаның күйіне сайкес келетін отималды алмасу деңгейіне жетеді. Негізгі алмасу көлеміне адам жасы және жынысы әсер етеді. Әйелдерде негізгі алмасу 5-10 % ерлерден төмен. Балаларда негіз алмасу ересекіерге карағанда жоғары, деңгейі жоғары болған сайын жасы кіші. Балаларда негізгі алмасу өте жоғары болуы ересектермен салысгырғанда 15% және одан жоғары болуы мүмкін. Қарттарда негізгі алмасу жастармен салыстырғанда 10-15% төмен. жүктеу/скачать 267,97 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|