Балықтың нерв системасы. Балықтың көбеюі

Методтары: Табиғи құралдар. Балықтың орталық нерв системасының және дамуының ылғал препараты.

Сабақтын барысы: Оқушылардың білімі 6 вариант бойынша жазба түрде тексеріледі. Жұмыстың ұзақтығы 10 минутқа созылады.

I вариант.

Түрлі - түсті карандашпен балықтың қан айналу системасын салу. Стрелкамен қанның бағытын көрсету. Жүректің бөлімдері мен тамырларын атап, олардың тұсына аттарын жазу.

II вариант.

Ішкі скелеттер мен еттердің балық тіршілігіндегі маңызын түсіндіру. Скелет бөлімдерін атау. Омыртқасыздардың сыртқы скелеті мен омыртқалылардың ішкі скелетіндегі айырмашылықты айыру.

III вариант.

Балықтың дене күрлысындағы органдарды түрлі - түсті карандашпен бояу және мылқау суретке олардың аттарын жазу.

IV вариант.

Ас қорту процесінің не екендігін түсіндіру. Асты қортуға қатысты органдарды санап, атап шығу.

V вариант

Балықтың кеудесіндегі және құйрығындағы омыртқалылардың суретін салу. Олардың бөліктерінің аттарын жазу.

VI вариант.

Зат алмасудың мәнін түсіндіру. Оған қандай органдар системасы жатады.

Жаңа материалды оқыту: Әңгімеге араластыра отырып кіріспе баяндау. Мұғалім сабақтың тақырыбын хабарлап тұрып оны тақтаға жазады. Нерв системасының құрылысы. Қоршаған ортада балықтың бағдарлау. Содан кейін мұғалім балықтың желбезектері тыныс алуды, бүйректері - зәр шығаруды, жүрек пен тамырлары қан айналуды атқаратынын айта келіп, нерв системасы жануардың тіршілігінде қандай роль атқаратынын сұрайды.

Оқушылардың жауаптарын жинақтай келіп, мұғалім балық нерв системасы және сезім органдарының көмегімен әр - түрлі реңді ажырата білетінін, өте нэзік иісті ажырата алатынын баяндайды, кейбір балықтар әр - түрлі дыбыстар шығарады және соған сай өзгере әрекет етеді, яғни өзара сөйлеседі.

Онан басқа балықтар су түбінің түсуіне және судағы өздері жүретін жердегі өсімдіктің түсіне қарай реңдерін өзгерте алады, сөйтіп жауларына байқалмайтындай жасырына алады.

Балықтардың өте ерекше бір қасиеті - терісімен «көру». Соқыр балық та кәдімгі көздері көретін балық сияқты тіршілік етеді: басқа заттарға соғылыспайды, және жемін де аулайды.

Мұғалім мидың таблицадан кетіп жатқан көп нервтарды көрсетеді де олардың ішкі органдарды және сезім органдарын байланыстырып тұрғанын, яғни барлық аталған органдар біртұтас система құрауы, ондағы негізгі рольді мидың атқаратыны жайындағы ұғымды қалыптастырады.

Егерде камбаланың басы қара қоңыр грунтта болып, көзі сол реңді қабылдаған болса балықтың денесіндегі қара қоңыр пигмент клеткалары созылады, ол терінің реңін қоңыр тартқызады. Егер басы бозғылт грутта жатса, онда боз пигмент клеткалар созылады да терісі ақшыл тартады. Осындай грунттың түсуіне байланысты терең сулардағы балықтардың түсін қоңырқай болып маржан болып рифтеріндегілердің түстерін ашық реңді болуы рефлекторлық өзгеріс екендігін түсіндіреді. Осы сияқты іштен пайда болған рефлекстердін жануарларды жыртқыштардан қорғауда арасан зор бейімдеушілік манызы бар.