19 ғ. аяғы мен 20 ғ. басындағы Европа елдері

Сол кезде халықаралық қатынастар жүйесінде бере-бара күштердің жаңа арасалмағы қалыптасып, жаңа қарама-қайшылықтар түйіндері пайда бола бастады.

Франйияны Германияның өндірістік қуатының қалпына келтірілуі мен оның сауда экспансиясы алаңдатты. Сондықтан да 1928 ж. Сәуірде Францияның сыртқы істерминистрі А.Бриан АҚШ-қа ұлттық саясаттың құралы ретінде соғыстан бас тарту туралы пакт қабылдау мемлекеттік секретары Ф.Келлог және 10-нан аса басқа да мемлекеттердің өкілдері Бриан-Келлог пактіне қол қойды. Өзінің мазмұны жағынан бейбітшілікті қолдау жөніндегі ниет білдіру туралы жай ғана сөз жүзіндегі келісім екендігіне қарамастан, бұл аса маңызды құжат болды. КСРО бұл пактіге қосылып, оны 1929 ж. Қабылдады.

Кеңестік Ресей және Батыс. Ресейдегі азаматтық соғыс пен капиталистік мемлекеттердің басқыншылығы 1922 ж. Аяқталды. Басқа капиталистік дүниеге қарағанда меншік пен идеологияның өзгеше ұстанымдарында негізделген жаңа билік пен мемлекетті халықаралық-құқықтық тану үшін мүмкіндік туды. Идеологиялық қақтығыстарға дем беретін бұл өзгешеліктер Кеңестік Ресейдің қалған дүниемен қатынастарын шиеленістіріп, ондаған жылдар бойына халықаралық арасындағы бейбітшілік пен ынтымақтастық орнату ұранымен дүниеге келген Кеңестік Ресей өзінің кейінгі саясатында әр уақытта бірізді болмады. Екі жүйенің бейбіт қатар өмір сүруі жөніндегі тұжырымдама кеңестік сыртқы саясат саласындағы қайшылықты көрініс тапты. Ол капиталистік мемлекеттер тарапынан басқыншылықтың қаупін ескерді, бірақ, екінші жағынан, ол барлық мемлекттермен, әсіресе Батыс пен Шығыстағы көрші мемлекеттермен, достастық және ынтымақтастық қарым-қатынас орнату, тым болмағанда, олардың тілектестік битараптықта болуы туралы әділ ниеттерді білдірді. Осы негізде Ресейдің халықаралық қатынастар жүйесіне қайта оралуы пройесі басталды.

1921 ж. Жаңа тәуелсіз елдер Польша, Латвия, Литва, Эстониямен және Финляндиямен бейбіт келісімдерге қол қойылды. Дәл сол кезде Персиямен, Туркиямен, Ауғаныстанмен және Монғолиямен достық келіссөздер жасалынды. 1921 ж. Кеңестік Ресейдің Англиямен, Германиямен, Италиямен, Норвегиямен және басқа да елдермен сауда қатынастары басталды.

1922 ж. Генуяда Еурпадағы экономиканы қалпына келтіруді талқылау мақсатымен халықаралық конференция болды. Конференцияға кеңес делегайиясы да қатысты. Экономикалық ынтымақтастық туралы келіссөздер нәтижесіз аяқталды. Бірақ Ресейді дипломатиялық оқшаулау бұзылды – 1922 ж. Сәуірде Рапаллода КСРО мен Германия арасында өзара талаптардан бас тарту туралы (оның ішінде қарыздар мен репарациялардан) шартқа қол қойылды.

Кеңес-герман келісімі екі мемлекет арасындағы ондаған жылдарға созылған белсенді экономикалық және соғыс-техникалық ынтымақтық кезеңін ашты. 1924 ж. Кеңестік Ресейді негізгі батысеуропалық елдердің: Ұлыбритания, Италия, Франция, Норвегия, Швеция, Австрия, Дания, Грекияның және Мексика, Қытай, Жапонияның таныған жылы болды. Ірі мемлекеттердің ішінен тек АҚШ қана КСРО-ны тануды кейінге қалдырды. (1933 ж. Дейін.)

Кеңестік Ресейдің Батыс елдерімен қарым-қатынастары өте қиын қалыптасты. Бейбіт қатар өмір сүру тұжырымдамасы КСРО басшы топтарында халықаралық аренада тап күресінің бір тұрі, жаңа басқыншылық қаупін тудырушы капиталистік қоршаумен қарым-қатынастардың уақытша күйі есебінде қарастырылды. Сонымен бірге капиталистік Батыстың да Кеңестік Ресей мен Коммунистік Интернационал тарапынан революцияны экспорттаудан қауіптенуіне дәлелдер жеткілікті еді.

Сөйтіп, Кеңестік Ресей мен Батыс арасында қатынастарда екі жақты сенімсіздіктер орын алды. Халықаралық аренада екі жүйенің арасындағы қарама-қайшылықтар нақты фактор болды. Оның бергі жағында бұл қайшылықтар тіпті бейбітшілік уақыттарда да көрініс беріп тұрды. Мысалы, Бельгия мен Нидерландының шекараларына кепілдік беру жөніндегі Батыс мемлекеттер 1925 ж. Қол қойған Рейн кепілдік пактісін ресейлік дипломатия КСРО-ның қауіпсіздігіне қатер төндіретін және оны оқшаулауға бағытталған деп бағалады, себебі онда Шығыс Еуропа елдерінің шекараларының қауіпсіздігіне ешқандай кепілдіктер қарастырылмаған еді. Өз шекараларын қауіпсіздендіру үшін КСРО Германиямен, Түркиямен, Персиямен, Литвамен, Ауғаныстанмен битараптық жөнінде келісімдер жасасты.

Батыс елдермен қарым-қатынастардың қиындықтарына қарамастан, КСРО біртіндеп қалыпты халықаралық-құқықтық жүйеге орала бастады. 1934 ж. Соғыс қаупінің күшеюіне байланысты көптеген мемлекеттер тобы КСРО-ны Ұлттар Лигасына енуге шақырды. КСРО халықаралық ұйымға мүше болды, бұл белгілі дәрежеде артықшылықтар бергенімен, белгілі мөлшерде міндеттер жүктеді.