1917 жылғы Ақпан буржуазиялық-демократиялык
төңкерісі 1917 ж. Ақпан төңкерісі — Петроградтағы оқиға нәтижесін салдарынан, Ресей императоры Николай ІІ құлауы. Төңкеріс 1917 жылдың ақпан-наурыз аралығында.
Төңкеріс мінездемесі: Демократиялық-буржуазиялық
Міндеттері: • Демократиялық республикалық басқару орнату;
• Жер иеліктерін жою;
• 8-сағаттық жұмыс күн;
• Соғыс тоқтату.
Қозғаушы күштер: Шаруалар, жұмысшылар, солдаттар
1917 жылдың 23 наурызында Марс даласында салтанатты түрде Ақпан төнкерісінің қатысушылары жерленді. Жалпылама мәйіттерде 184 адам оған қоса 1382 қала тұрғыны жерленді. 1917-1919 жылдарда мәйіттердің басына ескерткіш монументі қойылды.
Қазақстан Ақпан төңкерісі кезеңінде Ақпан төңкерісінің ерекшелігі елде екі билік түрі қалыптасты: буржуазиялық уақытша өкімет, жұмысшылар кеңесі мен депутат солдаттар ұйымы. Уақытша өкіметтің қолданған шаралары: • 1917ж. 18 наурызда 1916 жылғы көтеріліс кезінде қазақтарға зорлық жасаған орыстр үшін рақымшылық ету шешімі қабылданды;
• 1917ж. сәуір-мамыр айларында майдандажұмыс істеу үшін жер аудрылғанғандарды еліне қайтару шешімі қабылданды.
• А.Бөкейханов Торғай өңірінде Уақытша өкіметтің комиссары болып тағайындалды
• М.Тынышпаев — Жетісу өңірінің комиссары.
Тыл еңбеккерлерінің қозғалысының қалыптасуы • Уақытша өкіметке қарсы топтың негізін ты леңбеккерлері құрады;
• 1917 жылдың шілдесінде Верный қаласында «Қара жұмысшылар» ұйымы құрылып, оны Ж.Бабаев басқарды;
• Петропавлда «Жас ат айдаушылар» ұйымы құрылды.
Жастар ұйымы • Әулие-Ата мен Меркеде «Қазақ жастарының» ұйымы құрылып, Т.Рысқұлов басқарды;
• Ақмолада – «Жас Қазақ»;
• Петропавлда– «Талап»;
• Спасск зауытында – «Жас жүрек».
«Алаш» партиясы • 1905 ж. -«Алаш» қозғалысы .1917 ж.-«Алаш» партиясы;
• Партия төрағасы – А.Бөкейханов;
• Баспа түрі – «Қазақ» газеті .Газет Орынборда 1913-1918 жылдар аралығында шығарылды.
1917 жылғы Съездер(сәуір) Алаш партиясының Жетісу облыс съезі Қаралған сұрақтар:
• Ауыл шаруашылық, қоныс аударушылар саясатын тоқтату;
• Қытайға кеткен босқындарды қайтару;
• Халықты азық-түлікпен қамтамасыз ету;
• Жергілікті басқару;
• Салық;
• Сот үкімдемесі;
• Білім беру және ағарту.
1917 жылғы съездер
(27 сәуір-7 мамыр) Семей облысы қазақтар съезі Қаралған сұрақтар:
• Қазақ автономиясын құру;
• Ескіше басқару түрлерін қысқарту.
Кадеттер партиясы • 1917ж. Ақпан төңкерісінен кейін солтүстік облыстарда Кадеттер ұйымы жұмыс істеді;
• Семейде «Свободная речь» газеті;
• Юіртұтас Ресей, Конституциялық монархияға және көші-қон саясаты;
• А. Бөкейханов Кадет партиясының мүшесі.
Мұсұлман партиясы: 1917ж. мамырында Жалпыресейлік мұсұлман съезі болып өтті.
Қаралған сұрақтар:
• Соғыстың тоқтатылуы;
• Ұлттық-аймақтық территорияларда Ресей демократиялық республикасын құру;
• Әйелдер бостандығы: қалың мал беру және көп әйел алу мәселесі;
• 8 сағаттық жұмыс күнін еңгізу;
• Ана тілінде бастауыш мектеп еңгізу.
Эсер партиясы • 1917ж. көктемінде үлкен қалалар мен өлкелерде Эсер ұйымдары құрылды;
• 1917ж. жазында Эсерлертер қолында барлық Кеңес жері болды;
• Партия ұраны: «Жерді өңдеушілерге беру керек», «Жер – халықтың меншігі».
Нәтижесі: • Қос өкіметтің пайда болуы;
• Демократияның құрылуы;
• Ақпан төңкерісі ұлтаралық қатынастардың жақсару бастамасы;
• 1916 жылғы ұлт азат етушілік қозғалыс.
