1.Әлеуметтану ғылым ретінде. Объектісі және пәні
Дін әлеуметтік құбылыс ретінде
жүктеу/скачать 158,9 Kb.
|
ALEUMETTANU
- Бұл бет үшін навигация:
- 46. Әлеуметтік институттар.
- 47.Қазақстандағы дін жағдайы
- 48.Әлеуметтік зерттеудің бағдарламасы.
- 49.Әлеуметтанудың әдісі.
- 50.Бағдарламаның құрылымы
- 51. Еңбек қоғамы туралы.
- 52. Әлеуметтік зерттеудің тәсілдемесі мен тәсілдері.
- 53.Әлеуметтік зерттеудің түрлері.
- 54.Зеттеудің негізгі әдістері, олардың сипаттамасы.
- 55.Информациянын жинау және өңдеу адистери.
45.Дін әлеуметтік құбылыс ретінде. Дін социологиясы – социология пәнінің бір бөлігі б.т. Қоғамды тұтастай зерттейтін социология ғылымының қоғамдық жүйеде өзінің алатын орны бар және онда атқаратын түрліше қызметтері бар дін феноменін елемеуі мүмкін емес. Дін соц-ы 20ғасырдың 2нші жартысында Европада,дәлірек айтқанда Фрнция мен Германия елдерінде п.б. Оның пайда болуы мен қалыптасуының әлеум. Және теориялық алғышарттары болды. Дін соц-ын соц-я ғылымдарының арнайы бір бөлігі ретінде қалыптастырған ғалымдардың қатарында алдымен Э.Дюркгейм, М.Вебер, Маркс, Т.Парсонс т.б. болды. Дюркгеймнің басты шығармасы: “Діни өмірдің алғашқы түрлері. Австралиядағы тотемдік жүйе” д.а. Ол еңбектегі автордың негізгі пікірлері – дін өздігінен пайда болады және ол адамдардың алғашқы қауымдастықтарын топтастыру қажеттіліктерінен туады. Ал қазіргі кездегі қоғамдардың күрделене түсуі діннің сол топтастырушылық қызметтерінің маңызын арттыра түседі деген пікірлер болды. Вебердің басты шығармасы : “Протестант және капитализм рухы” д.а. Өзінің осы еңбегінде ол діннің мәні адамдардың мінез-құлықтары мен іс-әрекеттеріне ой элементтерін, парасат енгізу, осылайша олардың өмірлеріне биік мақсаттар әкелу екенін айтты. Ол діннің шығу тектерін шаруашылық қажеттіктеріне байланысты қарады. Маркстың басты еңбегі - “Гегельдің құқық философиясына сын туралы”. Онда К.Маркс дін адамдардың ауыр әлеуметтік жағдайларына байланысты п.б. және ол жағдайлар жөнделген кезде дін өзінен-өзі жойылады деп қорытынды жасады. Парсонстың басты шығармасы “Социологияның жалпы теориясының мәселелері” д.а.Парсонстың негізгі ойы – дін адамдардың мінез-құлықтары нормалардың негізі болып табылады, сондықтан да дінді арнайы социологиялық тұрғыдан зерттеу керек деген. Осындай социолог ғалымдар, философ-ойшылдардың еңбектерінің негізінде діни соц-я ғылымы дүниеге келді. 46. Әлеуметтік институттар. Әлеуметтік институттың алғашқы толық анықтамасын берген америкалық социолог Веблен.Ол қоғамның бірте-бірте дамуын әлеуметтік институттардың табиғи сұрыпталуы ретінде талдайды.Әлеуметтік институтар табиғаты жағынан сыртқы өзгерістер жасайтын ынталандыруларға үйреншікті амалдардың жауап қайтаруы болып табылады.Миллс әлеуметтік институт – әлеуметтік рөлдердің белгілі жиынтықтар нысаны дейді. Ол институттардың орындайтын мақсаты бойынша 5 негізгі түрін атайды:діни,әскери,саяси,шаруашылық,отбасылық. Бұлар институционалдық тәртіпті орнатады. Әлеуметтік институттар аса маңызды және терең,берік нығайтылған және орныққан жүйелі өзін-өзі жаңартушы және ретке келтірілген әлеуметтік әркеттестіктер.Институттар:1.Отбасылық-некелік, міндеті:балаларды тәрбиелеп өсіру. 2.Экономикалық, міндеті: тамақ, киім табу, тұрғын үй жасау. 3.саяси, міндеті: заңдарды, ережелерді, стандарттарды қолдау. 4.діни, міндеті: діни қатынастар мен ұстанымдарға көмектесу, дінді терендету.5.Білім,міндеті: адамдарды әлеуметтендіру, іргелі құндылықтарға және тәжіри-белерге тару.Әлуметтік институттың негізгі 4 міндеті бар;1.қоғамның мүшелерін жаңғырту. Ең басты институт болып осы міндетті қызметті отбасы атқарады. 2.әлеуметтендіру мақсатын іске асыру. 3.өндіру және тарату қызметін атқару. 4.Басқару және бақылаудың қызметін атқару. 47.Қазақстандағы дін жағдайы. Қазақстан тәуелсіз ел болғалы, көп ұлтты елімізде әртүрлі діни конфессиялардың өкілдері, өздерінің діни ұстамдарын жарыққа шығарып, өз қолдаушыларының арасына тарата бастады. КСРО кезінде мемлекет тарыпынан заңсыз деп табылған діни мейрамдар, діни салт—дәстүрлер жандана бастады. Коммунистік режимнің нұсқаулары мен жойылып құртылып кеткен талай мешіттер, шіркеулер және синагогалар қайтадан қалпына келтіріле бастады. Қазақстан республикасы көп ұлты болғандықтан, бұнда әр діни конфессиялардың өкілдері орнын тапқан. Еліміз мұсылман мемлекеті болғандықтан, ислам дінмен қатар христиан діні де кең өркен жайған. Әлемдік діндердің тарих бойына жүргізіп келген негізінен кертартпа саясаттары өзгерді. Ендігі жерде кез келген қоғамның, кез келген мемлекеттің, тіпті бүкіл адамзат қауымдастығының алдында тұрған зәру мәселелерді дін иелері он бағытта шешуге араласа бастады. Олар ең алдымен ядролық соғыс қаупін азайтуға. экологиялық апаттарды болдырмауға, алапат аурулардың алдын алып, оларға кедергі қоюға, жер шарын кеулеп бара жатқан кедейлікке қарсы тұруға, руханиялық пен адамгершілік. жұтаңсуларына, отбасы қадірінің кетуіне қарсы және діни конфессиялардың өзара араздықгарын бәсеңсітуге байланысты қозғалыстар ұйымдастыруға кірісті. Осыларға мысал ретінде Рим папасы Иоан Павел II, православие шіркеуінің Патриархы Алексий ІІ-нің және Қазақстан Республикасының бас муфтиі Әбсаттар Дербісәлі қажының сан салалы саясаттарын алуға болады. Иоан Павел II Рим папасы болғаннан бергі жиырма жылға жуық уақыт ішінде бүкіл дүние жүзін аралап, жүздени астам елдерде болып, ол елдердің барлығында отбасын нығайту, кедейлікпен күресу, ғылым жетістіктерін мойындау, экологияны сақтау, діни айырмашылықтар мен нәсілшілдікке жол бермеу мәселелерін көтеріп жүр. «Құдайдың жердегі орынбасары» есептелетін бұл лауазым иесінің саясаты сол көтерілген мәселелер бірте-бірте оң шешімдерін табатынына қарапайым халықтар арасында сенім туғызады. Патриарх Алексий II Советтер Одағы тарап, ұлттық республикалар тәуелсіз мемлекеттерге айналғаннан бері Орта Азия мен Қазақстан республикаларын аралап, онда тұратын православие дінін ұстанатын орыс, украин, белорус сияқты славян халықтарының өкілдерін жергілікті халықтармен шынайы достық орнатуға, бір-біріне өзара көмек көрсетуге, руханилықты дамытуға, сөйтіп коғамда саяси-әлеуметтік тыныштық сақтауға шақырумен келеді. Қазақстандағы халықтар арасындағы татулық пен тыныштықтың бір кезі, сөзсіз, Партиархтың саясатында жатыр. Қазақстанның бас муфтиі Әбсаттар Дербісәлі қажы билік басына келгеннен бері мұсылман дінін ұстанатын халықтар арасында оқу-тәрбие, имандық мәселелерін көтеріп келеді. Қоғамымыздың қайта түлеп, рухани жаңғыруына басқа да факторлармен қатар муфтиаттың осындай топтастырушылық қызметтерінің де үлесі бар екені сөзсіз. Діни социологияның басқа да ғылымдар сияқты езінің зерттейтін пәні бар екенін, оның өзінің күрделі структуралық құралымы болатынын, яғни қоғамдық өмірде алатын орны бар екенін және қоғамдық өмірде жүргізетін қызметтері (яғни әлеуметтік функциялары) бар екенін көрсеткеннен кейін, осы ғылымның өзіне тән зертгеу методтары бар екеніне тоқталамыз. Дін социологиясы өзінің зерттеу жұмыстарында көптеген басқа да қоғамдық ғылымдардың, соның ішінде әсіресе социология ғылымдарының қолданып келген таным принциптері мен методтарын пайдаланады. Дін социологиясының қолданатын әдістері мен тәсілдері баршылық. 48.Әлеуметтік зерттеудің бағдарламасы. Біздің әркайсысымыз әр түрлі деңгейде радио тыңдаушысы, газет, журнал, ғылыми әдебиет оқырманы ретінде бакьшау әлеуметтік зерттеулермен ұштасады. Мүмкін, адамның өзі де бұл зерттеулерге респондент, яғни оқылатын процестер мен қүбылыетар жөніндегі алғангкы ақпарат көзі ретінде тартылады. Бүгінде жоғары меістептің дипломы бар ербір адам осындай зерттеулерді ұйымдастыра білуі керек. Берілген тақырыптың мақсаты-бақылау өлеуметтік зерттеулердіц одіснамасы мен әдістемесі жөнінде түсінік беру, негізгі түсініктер мен процедуралармен таныстыру, ғылыми дүниетанымды кеңейту, сондай-ақ акиқатпл танып білудің меншікті моделін' өңдеуге арналған пайдалы материал беру. Әлеуметтік зерттеудід кәсіби қабылдауларын, дағдыларын және қабілеттерін ондеуді іс жүзінде окып-үйренуді күшейту әлеуметтануды инженерлік кызмет ретінде түсіпуді қалыптастыруда аса қажет болып табылады. Әлеуметтік зерттеудің нақты түрі оған қойылған мақсат пен шарттардың сипатымен корсетіледі. Осыған сәйкес әлеуметтік зерттеудің 3 негізгі түрін ажыратады: 1)бакылаулық 2)суреттемелік 3)сараптамалық Бақылаулық әлеуметтік зерттеу (пилотаждьгк) мазмүны бойынша шектелген мақсаттарды шешеді. Бакылаулық зерттеулер процесс немесе қүбылысты алдын ала зерттеуге арналған, проблема аз аукымды болғанда ол зат пен объект жөнінде толық ақпаратты аньгқтап береді, гипотезаны дүрыстайды. Сараптамалық зерггеулер-оқылатьш күбылыстың элементтерін суреттеуді ғана мақсат етіп қоймай, сондай-ак оньщ негізінде жаткан себептерді түсіндіруді де мақсат еткен әлеуметтік анализдің ең тереңдетілгев түрі. Зерттеудің бүл түрінің іс жүзінде үжен қүндылығы бар (белгілі бір уақытты, аса сактықпен өңделген бағдарламаны, қүрылымдарды талап етеді). Бақылау әлеуметтік зерттеулерде әрқайсысында маңызды процедура бар 3 негізгі типті бөліп айтуға болады: дайындық сатысы (зерттеу бағдарламасын өңдеу) негізгі (бақылау зерттеулерін жүргізу) тәмамдайтьш (мәліметтерді оңдеу мен талдау, қорытындылар мен нүсқауларды қальттастыру). Нақты әлеуметтік зерттеулер - әлеуметтану мамандарын басқа да әлеуметтік және жаратылыстану гылымдарының өкілдері ішінен ерекшелеп түратын озіндік бір . бөлігі. Бақылау әлеуметтік әдістерді меңгеру зерттеушіден тек қана әлеуметтік пәндерді ғана емес, сондай-ақ әлеуметтік философия, психология, әсіреее математиканы, статистикальгқ әдістерді, информатиканы білуден түратын байсалды көсіби дайындьгқты талап етеді. Бақылау әлеуметтанымал жаратылыс мамандарды болуы бекер емес (мысалы, Галлей, Лаплас, Лавуады). Әлеуметтік зерттеу жүргізу ушін бағдарлама жасалады. Бағдарлша - деп ғылыми ізденістің әдістемелік және әдістеме шарттарын қамтитьга қүжатты айтады. Бағдарлама әдістемелік, әдістеме және зерттеуді ұйымдастыру тарауларынан түрады. Әдістемелік тарауда зерттелетін проблема және оның түжырымы зерттеудің мақсаты анықталады 49.Әлеуметтанудың әдісі. Әр ғылым ерекше таным саласында өзіне лайықты өзгеше зерттеу эдісін әзірлейді. Оның негізінде жалпы ғылыми тәсілдің қағидалары жатады. Егер де әлеуметтанудың пәні бұл іылым немен шүғылданатын керсегсе, онда оның тэсілі қогамды, әлеумеітік қүбылыстарды қалай зерттейтіні туралы түсінік береді. 'Метод" деген ұғым грек тілінде "бірдеңеге апаратын, жеткізетін жол" магынасын білдіреді. Сонда"эдіс", "тэсіл" еоциологиялық білімді жасау мен негіздеудің амалдары мен эрскеттсрінің жиынтығын көрсетеді. Ол сонымен бірге элеумеггік шындықтың эмиирикалық жэне теориялық танып білудің орындалу түрі мен қимылдарының тэртібі. Әлеуметтанудагы тэсіл - зерггейтін элеуметтік мэселелермен күрылған теорияға іаиа байлапыс-ты емес. Ол ең алдымен негізінде жататын жалиы тэсілнамалық багытына тэуелді анықталады. Әдістеменіц деңгейіи. бірінші-ден жалпы философиялық тәсілнама белгілейді. Бул жалпыла-ма эдістерді қагидаттар, ұйгарымдар мен реттеуіиггер жүйесі қүрайды. Мысалы, марксистік дүниетанымның негізінде материалист диалектиканыңмынадай қагидалары жатады: объективтілік, іарихилықжонсжүйелі амал. Социологиялық эдістердіц ор алуандығы оның зерттейтін объектісініц озі сан-салалы, көп түрлі, эрі күрделі болуымсн гүсін-діріледі. Ал сң алдымен эдістің ор түрлі болуын қогамның озін әр түрлі үғынуынан іздеген жөн. Осыган байланысты жеке қогамдык күбылыстардыц окылуы сол негізге лайық келеді. Социолоіия ғылымында қогамның мэнін қарама-қарсы түсіндіретін бірнеше козқарастар калыптасқан. соның эрқайсысы одістерді эр түрлі гүсіндіруге ыкпал жасайды. 50.Бағдарламаның құрылымы. Әлеуметтік зерттеу жүргізу ушін бағдарлама жасалады. Бағдарлша - деп ғылыми ізденістің әдістемелік және әдістеме шарттарын қамтитьга қүжатты айтады. Бағдарлама әдістемелік, әдістеме және зерттеуді ұйымдастыру тарауларынан түрады. Әдістемелік тарауда зерттелетін проблема және оның түжырымы зерттеудің мақсаты анықталып, негізгі үғымдары анықталады, көземел (гипотеза) құрылады. Әдістеме тарауында зерттеуге түсетін адамдарды сүрыптау негізделеді, мәліметгерді жинақтау және оларды өңдеу мен талдау әдістері белгіленуі тиіс. Зерттеуді үйьгмдастыру тарауында зерттеушілердің жадны саны жөне олардьщ арасындағы ецбек бөлінісі, зерттеудің мерзімі, реті т.б. көрсетіледі. Бағдарламаның аткаратын міндетін оның үш тарауы қамтыған мәселелер анықтайтын болады. Бағдарламаны әзірлеу зерттеу проблемасын анықтаудан басталады. Әлеуметтік проблема - деп шешім дайындау мақсатында арнайы талдауды талап ететін жағдайды айтады. Проблеманы дөл анықтау үідін ол туралы нені .біліп, нені білмейтінімізді айқындауымыз керек. Проблемада бізді ойландырьга отырған негізгі мәселе белгіленуі шарт.Зерттеу жүмысына орай жасальгнатын келесі адьгм оның мақсаттарын анықтау. Мақсат - деп зерттеудің жалпы бағытын, әрекет етудің жобасын жөне ғылыми нәтижеге қол жеткізуге талаптануды айтады Мақсат әлеуметтік зерттеудің қолданбалы және теориялық салаларын негізцейді. Мақсатқа жету үшін нақтылы не істеу керектігін дәлірек, айтканда, зерттеудің міндеттерін белгілеу қажет. Бүдан соң • зерттеудің объектісі мен пәнін анықтау жүзеге асырылады. 51. Еңбек қоғамы туралы. Қазіргі қоғамдағы адамдардың санасын жаулап жатқан «аз жұмыс істеп, көп табу» немесе «ауадан ақша жасау» cынды көзқарасты түп тамырымен өзгертетін кезең келді. Осындай ойдың жетегінде жүргендер өз мамандығымен жұмыс істеу орнына табысы көп, оңай олжамен келген жұмысты таңдап алатын жағдайлар көптеп кездеседі. Ал алған білімі қажетке жарамай сандық түбінде жатады. Мектеп бітіруші түлектердің көпшілігі бизнес, банк саласына қатысты мамандықты таңдап, жұмыссыз қалып жатқанын күнделікті көріп отырмыз. Екінің бірі таңдайтын мамандыққа сұраныстың қаншалықты екенін ой елегінен өткізбей, қалап алып, соңында жұмыс таба алмай сандалып жүретіні жасырын емес. Ал бірнеше жыл қатарынан білім алып, біліктіліктерін көтеретін медицина мамандығын екінің бірі таңдай бермесі анық. Оның себебі – оқу жылының ұзақтығы мен табысының аз болуында жатқан сияқты. Денсаулық мәселесі Елбасының жолдауында да, сөйлеген сөздерінде де назардан тыс қалмайды. Себебі, «әрбір қазақстандық үшін басты құндылық – өзінің денсаулығы». Осының арқасында 700-ге жуық жаңа денсаулық сақтау нысандары тұрғызылды, медициналық жабдық паркі жаңартылды. Осындай нысандарға білімі мен біліктілігі жоғары мамандар тартылуы керек. Адамның өміріне тікелей жауапты медицина саласының мамандары жыл сайын біліктілігін арттырудан өтіп, тәжірибе алмасуға арналған симпозиум мен жиын кеңестерге қатысып, өз ойларымен онлайн режимі бойынша бөлісіп отырса, жас мамандарға көп көмегі болар еді деп ойлаймыз. Елбасы Н. Назарбаевтың ҚР Үкіметіне 2013 жылдың 1 шілдесіне дейін, егер медицина қызметкері тарапынан салақтықпен немесе жүрдім-бардым қарау болмаса, азаматтың денсаулығына нұқсан келтіргені үшін дәрігерлердің кәсіби жауапкершілігін міндетті түрде қамсыздандыруды енгізу жөніндегі мәселені жүктегенін қуана құптаймыз. Өкінішке орай, әрбір адам өз денсаулығының өзі қожасы екенін ертерек сезінгенде ғана саламатты өмір салтын толыққанды іске асыруға болады. Сондай түсінікті халық санасына кеңірек сіңіру жұмыстары ұдайы жүргізіліп отыру керек. «Скрининг» атты алдын ала профилактикадан өту жұмыстары енді ғана жанданып келеді. 52. Әлеуметтік зерттеудің тәсілдемесі мен тәсілдері. Әлеуметтану зерттеулерінде миллиондаған адамдардан жүздеіен адамдар объект ретінде алынады. Адамдар саны көбейген сайын барлығына жаппай сұрау өткізу мүмкін болмай қалады. Сұрау жүргізетін адамдардың саны шектеулі болады, ал олардың тиімді, сапалы жүмыс өткізуі үшін 5-6 адамды сұраумен шектелу қажет. Ал негізгісі қаржы мен уақыттың көп кететіндігіне байланысты зерттелетін жиынтықты ішінара тексеру мүмкін болады. Зерттелетін жиынтықтың арнайы іріктеп алынатын бөлігін ғана толық зерттеу қажет, өйткені оған ұқсас болатын азғана бөлігін іріктеу тәсілін қолданып алғанымыз жеткілікті. Ішінара тексеру барлық жағынан ұтымды әдіс.Іріктеудің екі үлгісі кең қолданылады: ықтималдықты жэне мақсапылықты. Олардың әрқайсысының бірнеше түрлері бар.Іріктеудің ықтималдықты үлгісі ықтимал деген түсінікпен байланысты. Әр нәрсенің өмірде болуы ықтимал. Әр оқиға қайталануы мүмкін. Неғұрлым көп санды заттар, адамдар, түрлі құбылыстарға талдау жасалынса, оның ұқсас жақтары, қасиеттері соғұрлым көбірек қайталана береді. Араластырудың негізгі шарты оны мұқият жасау қажет, сонда ғана әр адам, яғни жалпы жиынтықтың бөлшегі іріктелген жиынтыққа түсуінің ықтималдығы тең болуға барынша жақындайды. Бұл кездейсоқ тәсілдің ең қарапайым түрі. Ал зерттелетін жалпы жиынтықтар көбінесе көп санмен анықталатын болғандықтан, басқа тәсілдерді кеңірек пайдаланады. Бүкіл қоғамның әлеуметтік-құқықтық жағдайын іріктеудің механикалық тәсілі арқылы оқылуы ұтымды. Социолоіиялық зерттеулерде ықтималдықіы іріктеумен қатар мақсаттылықты үлгісі қолданылады. Ол өзі тағы бірнеше түрге бөлінеді: стихиялы, негізгі көлемділік және квоталық (үлестік) тәсілдері. Мүнда ықтималдық теориясының ережелері қолданылмайды. 1) іріктеудің стихиялы тәсілін пошта арқылы кез келген басылымдардың оқырмандарына, сол сияқты радио тың-дармандарына, телекөрермендерге, интернеггі пайдаланушыларға сұрау өткізуді айтуға болады. Барлаушы зерттеулерде таңдаудың негізгі көлемдік тәсілі қолданылады. Бұл әдіспен таңдалған бірліктің (бір ұжым, бір мекеменің) басым көпшілігіне (60-70%) сұрау жургізіледі. 2) нақтылы болғандықтан кеңінен таралған әдіс - үлестік іріктеу амалы болып табылады. Оның ең негізгі талабы алдын ала зерттелетін жалпы жиынтықтың басты белгілері туралы статистикалық мәліметтердің болуы қажет. Көбінесе басты белгілері төрттен аспауы керек: білімі, табысы, аумақтық орналасуы, ұлты т.б. Іріктелген жиынтықта осы белгілердің үлесі болады. 53.Әлеуметтік зерттеудің түрлері. Олеуметтік зерттеудід кәсіби қабылдауларын, дағдыларын және қабілеттерін ондеуді іс жүзінде окып-үйренуді күшейту әлеуметтануды инженерлік кызмет ретінде түсіпуді қалыптастыруда аса қажет болып табылады. Әлеуметтік зерттеудің нақты түрі оған қойылған мақсат пен шарттардың сипатымен корсетіледі. Осыған сәйкес әлеуметтік зерттеудің 3 негізгі түрін ажыратады:1)бакылаулық2)суреттемелік3)сараптамалық әлеуметтік зерттеулер - әлеуметтану мамандарын басқа да әлеуметтік және жаратылыстану гылымдарының өкілдері ішінен ерекшелеп түратын озіндік бір . бөлігі. Бақылау әлеуметтік әдістерді меңгеру зерттеушіден тек қана әлеуметтік пәндерді ғана емес, сондай-ақ әлеуметтік философия, психология, әсіреее математиканы, статистикальгқ әдістерді, информатиканы білуден түратын байсалды көсіби дайындьгқты талап етеді. Бақылау әлеуметтанымал жаратылыс мамандарды болуы бекер емес (мысалы, Галлей, Лаплас, Лавуады) Алға қойылған мақсат міндеттеріне байланысты социологиялық зерттеулерді теориялық және қолданбалы деп бөліп қарастырады. теориялық зерттеулердің мақсаты – зерттеліп жатқан процестердің туындауының алғышарттары мен заңдылықтарын анықтау, бұл өзгерістер негізінде қалыптасқан әлеуметтік мәселелерді жаңаша көзқарастар мен тәсілдерді қолдану арқылы дер кезінде шешуге өз септігін тигізу. Қолданбалы зерттеулер – негізінен “жергілікті” маңызы бар нақты міндеттерді шешуге бағытталған. Ол нақты тәсілдер ұсына отырып, мәселенің қалайша және қай мерзімде шешілу мүмкіндігін көрсетеді. Бұл зерттеулер түрлі деңгейдегі басқару мекемелерінің, сондай-ақ “жеке” өтінушілердің тапсырмасы бойынша да жүзеге асырылуы мүмкін.Қолданбалы зерттеудің жемісі ретінде әлеуметтік жоба өмірге келеді, яғни қолданысқа енгізілу қажет шаралардың тізімі ұсынылады. 54.Зеттеудің негізгі әдістері, олардың сипаттамасы. Бүгінде жоғары меістептің дипломы бар ербір адам осындай зерттеулерді ұйымдастыра білуі керек. Берілген тақырыптың мақсаты-бақылау өлеуметтік зерттеулердіц одіснамасы мен әдістемесі жөнінде түсінік беру, негізгі түсініктер мен процедуралармен таныстыру, ғылыми дүниетанымды кеңейту, сондай-ақ акиқатпл танып білудің меншікті моделін' өңдеуге арналған пайдалы материал беру.Олеуметтік зерттеудід кәсіби қабылдауларын, дағдыларын және қабілеттерін ондеуді іс жүзінде окып-үйренуді күшейту әлеуметтануды инженерлік кызмет ретінде түсіпуді қалыптастыруда аса қажет болып табылады. Әлеуметтік зерттеудің нақты түрі оған қойылған мақсат пен шарттардың сипатымен корсетіледі. Осыған сәйкес әлеуметтік зерттеудің 3 негізгі түрін ажыратады:1)бакылаулық2)суреттемелік3)сараптамалықБақылаулық әлеуметтік зерттеу (пилотаждьгк) мазмүны бойынша шектелген мақсаттарды шешеді. Бакылаулық зерттеулер процесс немесе қүбылысты алдын ала зерттеуге арналған, проблема аз аукымды болғанда ол зат пен объект жөнінде толық ақпаратты аньгқтап береді, гипотезаны дүрыстайды. Сараптамалық зерггеулер-оқылатьш күбылыстың элементтерін суреттеуді ғана мақсат етіп қоймай, сондай-ак оньщ негізінде жаткан себептерді түсіндіруді де мақсат еткен әлеуметтік анализдің ең тереңдетілгев түрі. Зерттеудің бүл түрінің іс жүзінде үжен қүндылығы бар (белгілі бір уақытты, аса сактықпен өңделген бағдарламаны, қүрылымдарды талап етеді).Бақылау әлеуметтік зерттеулерде әрқайсысында маңызды процедура бар 3 негізгі типті бөліп айтуға болады: дайындық сатысы (зерттеу бағдарламасын өңдеу) негізгі (бақылау зерттеулерін жүргізу) тәмамдайтьш (мәліметтерді оңдеу мен талдау, қорытындылар мен нүсқауларды қальттастыру). Нақты әлеуметтік зерттеулер - әлеуметтану мамандарын басқа да әлеуметтік және жаратылыстану гылымдарының өкілдері ішінен ерекшелеп түратын озіндік бір . бөлігі. Бақылау әлеуметтік әдістерді меңгеру зерттеушіден тек қана әлеуметтік пәндерді ғана емес, сондай-ақ әлеуметтік философия, психология, әсіреее математиканы, статистикальгқ әдістерді, информатиканы білуден түратын байсалды көсіби 55.Информациянын жинау және өңдеу адистери. Ақпаратты зерттеудің әдістері: Сауалнама (жазбаша-анкета, ауызша-сұхбат); Бақылау (стандартталған және стандартталмаған); Эксперттік сұрақтар; Лабораториялық эксперимент; Құжаттарды талдау (18түрі бар. Оның ең күрделісі - контент-анализ); Социометриялық әдіс (негізін салушы Джордж Морено). Эмперикалық әдістерді жинау: І. Басқа өлшемдерді қолданып, мысалы мәліметті жинау тәсілі жағынан зерттеу төрт түрге бөлінеді: сұрақ қою, бақылау, құжаттарды талдау, тәжірибені жасау.(анкета, интервью,сауалнама беру). Құжат мәтінде, таспада, дискіде берілген ақпаратты сақтау жіне беру үшін жасалған зат. Бақылау (ең маңыздысы) – кандай да бір элементтің өту кезінде болатын системалық, бағытталған фиксациясы. Сұрау жүргізу тәсілі әлеу.у зерттеуінің кең тараған түрі.(Ол арқылы 80-90% бастапқы деректерді жинайды). Сұрақ қою екі жолмен өткізіледі: сауалнама жүргізу мен сұхбат өткізу түрінде. Олардың негізінде сұралатын адамға қойылатын сұрақтардың жиынтығы жатады. Осы сұрақтарға берілген жауаптарды бастапқы мәлімет, ақпарат деп түсінуіміз абзал.сенімді ақпаратты жинау үшін сауалнаманы құрудың бірқатар ережелері мен қағидаларын ұстану қажет. Сауалнаманың сұрақтары үш топты құрады. І. Мазмұны бойынша адамьарлың санасы, жүріс тұрысы жөнінде және респонденттің өзі туралы өмір баяндық мағлұматтар. ІІ. Нысаны бойынша сұрақтар ашық, жабық, тік, жанама болып бөлінеді. ІІІ. Атқаратын қызмеиі бойынша екі топтамаға: сұрақтар негізгі және негізгі емес болып бөлінеді. Мәліметтерді өңдеу келесі сатылардан тұарды: І. Ақпаратты сарапиау және кодтау. Бұл қадамның мақсаты – әлеу.к зерттеу барысында алынған ақпартты унификациялау мен формализациялау; ІІ. Айнымалыларды жасау. Анкеталар негізінде жиналған ақпарат зерттеу барысында шешілуге тиіс сұрақтарға жауап береді, өйткені операциялау процесінде сұрақтар индикаторлар формасына ие болды. Ендігі кері процедуарны жүргізу қажет, яғни мәліметтерді зерттеулер сұрағына жауп бере алатын фомаға келтіру қажет. ІІІ. Статистикалық анализ – әлеу.к мәліметтерді анализдеу процесіндегі кілтті қадам. Оның барысында әлеу.у мамандарына жалпылаулар мен қорытындылар жасауына мүмкіндік беретін тәуелділіктер мен заңдылықтар анықталады. Мәліметтерді өңдеу мен анализдеу кезінде ранжирлеу, шкалалау, корреляция және т.б әдістерді қолданылады. Ранжирлеу – зерттелетін обьектілерді оларды тәртіптеу негізінде қатыстық мәнділігін қалыптастыру процедурасы. Ранк дегеніміз – топтағы бағаланатын обьектіміз, баға үшін маңызды қасиеттерге ие басқа да обьектілердің реттік орнын сипаттайтын көрсеткіш. жүктеу/скачать 158,9 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|