2 ҚҰЛАҚтандыру
жүктеу/скачать 1,47 Mb. Pdf көрінісі
|
alash kosemsozi 10 tom
Бауыржан Омарұлының кітабына рецензия
| Шенже, имам
ӘДЕБИЕТ КЕШІ Декабрьдің 18-інде Семейдегі оқушы жастар әдебиет кешін жасады. Бірінші бөлім — «Ескі тәртіппен бала оқыту» (бір перделік күлкі). Шығарушы: қызылтаулық. Ойнаушылар: бала оқытып отырғанда бір жағынан мәсісін жамап, көз ауруын үшкіріп, тұмар беріп, қауға тартып, жылқы суарып, хат жазуды жылдам үйретіп, танытатын жаңа оқыту жолы бар десе, ақыр заман таянды деп, білмей дін ісін оқу ісіне қатыстыратын, кісі өлді, жаназа десе асығып тура жүгіретін Жұмабай молла болған Жүсіпбек. Көзі ауырып үшкірте келген Терлікбай шал болған Әмзе. Молла жылқы суаруға кеткенде балаларын келемеж қылатын жігіт Самар болған Имамәлі. Ауыл арасында ұзынқұлақ сөз тасып, қыдырма жігіттер Әміре, Мұқат болған Мұхтар мен Ахметбек. Ыстық үйде жүгініп, үйілген өңшең жат сөздерден көкейіне түк қонбай, қорыққанынан дауыс шығарып, қажыған балалар болған шәкірттер — бәрі де орны-орнында тәуір ойнады. Бірақ үндемей ойынды көріп болған соң, сыны, міні, сиқы қандай болғанын айтып, дағдыланып көрмеген жұрт сөйлесіп, шуылдап, күліп, ойыншылардың сөзін анық естіртпеді. Арттағылар естімесе де, көргеніне мәз болды. Екінші бөлім — «Рәбиға» (бір перделі драма). Оны да шығарушы қызылтаулық. Ойнаушылары: ата-ананың қарғысынан қорқып, сүйгенімен кете алмай қойшы шалға тиген, кербезшелеу жас келіншек болған Шенже мырзаның келіншегі Әтфия. Қызарғанға қызығып, қыз-келіншек аңдыған, қызылды-жасыл киініп, сылқылдаған сықаққой бозбалалар Арсақай, Ахмет болған Ахметбек пен Жүсіпбек. Уыздай жастың қатқан қартқа душар болғанына шын қынжылып, аяп, әзілмен елдердің халын құлақтарына сала жүретін сыпайы құрбы Ысқақ болған Мұхтар. Қой бағып, күнге күйіп, ұрғашыны малмен тең көретін қызғаншақ, қыңыр, ашуланшақ, шадыр қойшы шал Байділда болған Әдһамбек. Малдан басқа тілегі жоқ Келман бай болған Әмзе — бәрі де келістіріп жақсы ойнады. Әсіресе, қараушы жұрттың айызын қандырып, өте шебер ойнаған Әдһамбек болды. Дауысы, жүріс-тұрысы, қозғалысы жоғарыда айтқан шалды айнадағыдай сүгіреттеді. Бұл бөлімнің алдында ойынды басқарушылар жұрттың тыныш отыруын тілеген еді. Қараушылар сабырмен тыңдап шуылдамады. Артындағыларға дейін ойнаушылардың сөзі анық естілді. Бұл бөлім күткеннен артық шықты. Үшінші бөлім ән салу, күй тарту, зар айту, шебер сөйлеу (декламация), өлең айту болды. Мағжанның «Орамал» деген зарын Сапарғали мырзаның келіншегі Ғабида сәнді киім киіп, салтанатты төсек алдында, кілем үстінде кергішін алып, кестесін тігіп отырып, зарлы әнмен шырқағанда әнінен көрінісі көз тартарлық болды. «Кекілік» күйі екі мандалинда төрт домбыраға салынып тартылды. Ауаның тығыздығынан дауысы аса сылдырап кете алмады. Бірақ тәуір ойналды. «Жиырма бес» деген әнге қосылған екі бала — Мейрам мен Жебірейіл. Ойын тарқарда көп кісі қосылып айтқан «Қазақ ураны» аса көңілді болып, халық қайта-қайта шақырып айтқызды. Қазақша әдебиет кеші делініп, тағы да жасалғандай болса, жұрт біреудің айтарына бола бармай, қызығып, өз бетімен баратындай болды. Оқиғаның аздығынан ойнаушылардың шықпай 21 тұрғаны болмаса, театр шеберлігіне келгенде қазақтың қаражаяу емес, жорғалығын жастардың мына жасаған кеші көрсетті. Семейде бұрын бір әдебиет кеші жасалған. Оның қандай болғанын естімесем, көрмедім. Мына жасалған кеш жастардың тұңғыш кеші. Мұнан соң да үзілмей жасалып тұрса, бірінші, халықты театрға үйретіп, екінші, Абай атына шығармақ журналдары аяқтанып, пул жағынан жүріп кетуге тәуір болар еді. Кеш жасалған үй приказчиктер клубы еді. Қойылған орындық мыңға жақын еді. Халық аса көп келді, соң келгендеріне орын да, белет те жетпеді. Көп жан қабырғаларда, жүретін жолдарда тік тұрды. Ноғайдан да, бірсыпыра орыстан да бірлі-жарым келгендер болды. Ойын басталарда орыс-ноғайлардың кейбіреулері «суфлер (тасада көрінбей отырып, ойнаушылардың ауызына сөз салушы) қоймапсыңдар, жаңылып, масқара боласыңдар» деп келемеж қылса да, табадан аман, таңданарлық болып, қателеспей шығаруы қазақтың зейіні қандай екенін корсетті. Кемшілік бұрын мұндайды көрмеген қараушы қазақта болмаса, ойнаушыларда болмады. Алдырған қымыз аз болып, халық шөлдегенін кінә қылмаса, ойын ойлағаннан артық мақтаулы болып тарқады. жүктеу/скачать 1,47 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|