5. континенттердің ҚҰрылымдық элементтері
Континентіштік орогенез облыстары
жүктеу/скачать 151,5 Kb.
|
8-9 лек
| 5.3. Континентіштік орогенез облыстары
«Литосфералық тақталар тектоникасы» тұжырымдамасына сəйкес, континенттер ауқымындағы тектоникалық құрылымдардың генетикалық табиғаты мен геодинамикалық даму тарихын сол континенттердің жыртылуы (континенттік рифтогенез), осылайша жыртылып бөлшектенген континенттік литосфера блоктарының екі жақ қапталдарға қарай жылжуы (континенттер дрейфі) нəтижесінде мұхиттық құрылымның ашылуы Н. Сейітов, Т.Н. Жарқынбеков 146 (сперединг), кейінірек континенттік жағалаулардың бір-біріне қарама-қарсы бағытта жылжуы нəтижесінде бұрынғы мұхиттық құрылымның «жабыла бастауы» (субдукция), ең соңында қарсы қозғалған жағалаулардың бір-бірімен соқтығысуы нəтижесінде мұхиттың түгел жабылуы жəне соқтығысу шекарасында биік-биік тау жоталарының, яғни орогендік белдеулердің қалыптасуы (коллизия) тұрғысынан түсіндіріледі. Құрылымның орогендік, яғни коллизиялық даму сатысынан кейін сол аймақ тектоникалық тұрғыдан «тынышталады», осылайша оның платформалық даму сатысы басталады. Мұның нəтижесінде биік таулар денудацияға ұшырап аласарады, осылайша бет-бедері жазықтармен немесе ұсақтаулармен (ұсақшоқылармен__________) сипатталатын қатпарлы белдеулер жəне оларға иерархиялық бағынышты тектоникалық құрылымдар тізбегі (қатпарлы облыстар, қатпарлы жүйелер, құрылымдық-формациялық белдемдер, т.с.с.) қалыптасады. Жоғарыда келтірілген мəліметтерден шығатын қорытынды – орогендік белдеулер, яғни қазіргі таңдағы орогенез облыстары бұрынғы мұхит жағалауларының соқтығысу сызығына сəйкес келе отырып, литосфералық тақталардың «конвергенттік шекараларын» ғана белгілеуі тиіс. Алайда жер шарының қазіргі келбетінде аталған шекаралардан тыс орналасқан ірі-ірі тау тізбектері ұшырасады. Міне, осындай таулы облыстар тізбегін геологиялық əдебиетте «континентіштік орогенез облыстары» немесе «эпиплатформалық орогенез белдеулері» деген терминдерімен белгілейді. Мұндай облыстардың бізге етене жақын жəне мейлінше жарқын мысалы ретінде Орталық жүктеу/скачать 151,5 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|