5 в 020500 «Бастауыш оқытудың педагогикасы мен әдістемесі»
жүктеу/скачать 0,92 Mb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Бақылау сұрақтары
- Дәрістің жоспары
Дәрістің жоспары:Дайындықтары әр түрлі оқушылармен жүргізілетін оқу- тәрбие жұмыстары. Дайындықтары әр түрлі оқушылармен ұйымдастырылатын жұмыстың негізгі принциптері. Пихикалық даму , алты жасар баланың психикалық ерекшеліктері. Дәрістің қысқаша мазмұны: 1-сыныпқа дайындықтары әр түрлі балалар келеді. Олардың ішінде кейбіреулері кітапты жүгіртіп оқи алады, ал екіншілері ежелеп оқиды, үшіншілері буындап оқиды, төртіншілері тіпті оқи да алмайды, әріпті танымайды. Сондықтан мұғалім ең алдымен өз сыныбына түскен оқушылардың құрамымен танысады. Жүгіртіп оқи алатындарға «Әліппе серігінен» қосымша матернал беріледі. Ежелеп оқитындарға «Әліппеден» әріптерді қосып оқу тапсырмалары орындатылады. Дайындығы нашар балалармен сабақ үстінде, сабақтан тыс уақытта үнемі жеке жұмыс жүргізіледі. Әрбір оқушының дайындығына қарай, тапсырма дәл, тез беріліп, оларды түгел қамтиды, Мұнда, әрбір бала бір тапсырманы орындаганда сол класс коллективінің ең бір пайдалы мүшесІ сияқты сезінетін жағдай жасалганы жөн. Оқуға алынатын материал сабақтың жалпы такырыбына сәйкес Іріктеледі (әдетте «әліппенің» беттеріне сай), бірақ әр баланың мүмкіндігіне қарай, әр түрлі сөздер, буындар, сөйлемдер таратылады. Осы принцип әліппеден кейінгі кезеңдерде, «Ана тілін» оқығанда да, дидактикалық материалдар таратқанда да сақталып отырады. Бұл жұмыстардың барлығының көздейтіи мақсаты — сабақ үстінде окушылардың келісімді қызмет жасауын қамтамасыз етіп, әр окушының дайындығына қарай, оқу дағдысын жетілдіру. Қайсыбір жағдайларда сөздерді тақырыпқа қарай топтатып үйретеді, Мысалы, «құрал-саймандар». Оқушыларға бірнеше картинка үлестіріледі, Енді ғана әріп танып, оқи бастағандар: айыр, ара, орақ, біз. машина суреттерін алады. Олардап гөрі тәуір оқитындар: шалғы, балға, балта, күрек, егеу, ине алады. Олардан да жақсы оқитындар: тырнауыш, қайшы, тақта, шелек, ше-ге алады. Әрбір оқушы кұрал-сайманға жататындарын іріктеп сөз құрайды. Мұғалім тексеріп, қателерін жөндейді. Осыдан сон әр оқушыдаи ол сөзді неге кұрал-сайманға жатқызғаны, ол кұралмен не істелетіні, қалган картинканы неге кұрал-сайманға жатқызуға болмайтыны айтқызылады. Сөйтіп, заттардың атын айтып, сөз кұрау жұмысы логикалық жаттығулармен ұштастырылады. Әрбір сабақта балалар өздіктерінен орындау үшін тапсырма алады. Жаңа оки бастағандар бірте-бірте күрделі тапсырмаларды орындай отырып, жүгіртіп оки алатындарды көп ұзамай куып жетеді. Балаларда өздіктерінен орындайтын жұмыстарының үлгілеріне мысал: Жаңа оқи бастағандарға: Әліппеден мал сөзін құрау; мал тексін оқу. Жүгіртіп оқи алатындарға: мал аттарын құрау; оған өздіктерінеи текст құрастырып айтып беру т. с. с.
Дәрісті қорытындылау: Дайындықтары әр түрлі оқушылармен ұйымдастырылатын жұмыстың негізгі принциптерін, жүргізілетін оқу- тәрбие жұмыстарын талқылау. Бақылау сұрақтары:Дайындықтары әр түрлі оқушылармен ұйымдастырылатын жұмыстың негізгі принциптері қандай? Дайындықтары әр түрлі оқушылармен жүргізілетін қандай оқу- тәрбие жұмыстарын жүргізуге болады? 1-сыныпта дайындықтары әр түрлі балалармен өткізілетін бір сабақтың үлгісін жасаңдар. Ұсынылатын әдебиеттер: 1. Г.Ж.Тұрдалиева. Бастауыш сыныптарда қазақ тілін оқыту әдістемесі. Астана: Фолиант, 2007. 2.Қ. Шаяхметұлы. Әлемдік білім кеңістігіне ену жағдайында қазақ тілінде оқыту мен тәрбиелеудің мәселелері-Колледждерде оқытылатын мемлекеттік тіл: тарих, бүгіні мен болашағы. Семей-2006. 19- бет 3. С. Қазыбайұлы. Бастауыш кластарда қазақ тілін оқыту- Алматы 1997 4.Ғ. Дүкенбаева. Мектеп жасына дейінгі балаларды ойын арқылы адамгершілікке тәрбиелеу.-Алматы-1992 5. З.Бейсембаева. Қазақ тілін оқыту әдістемесі. Алматы,2002 №11 -дәріс тақырыбы: Қатені болдырмау үшін жүргізілетін жұмыстар. (2сағат) Дәрістің жоспары:Мазмұндама мен шығарма жұмыстары. Оқушылардың мазмұндама мен шығарма жұмыстарынан жіберген қателерін түзету жолдары. Қатені болдырмау үшін жүргізілетін жұмыстар. Дәрістің қысқаша мазмұны: Оқушы тілін ұстарту жұмыстарының негізі объектісінің бірі – шығарма жазу. Шығарма көркем әдебиет, ғылым салалары, саяси-қоғамдық мәнде түрлі публицистикалық тақырыптарда жазыла береді. Оқушыға шығарма жаздырудағы мақсат – оның ойын, пікірі әдеби тіл мен жатық, сауатты жаза білуге және шығармашылық ізденіске баулу, логикалық ой-өрісін кеңейтуге машықтандыру. Шығарма жазу барысында оқушы ойын еркін жазуға, сөздерді орынды қолдануға, сөйлемдерді жинақты етіп, жай сөйлеммен бере білуге және күрделі ойды құрмалас сөйлем арқылы жазуға дағдыланады . Шығарма және оның түрлері. Мектепте жүргізілетін шығарма дегеніміз – белгілі бір тақырып бойынша өз ойын жоспарлы түрде баяндау. Оқушы тақырып бойынша мәтінді өзі құрап, өзінше жазады. Мектепте жазатын шығарма түрлерін мынадай топтарға жіктеуге болады: оқушылардың оқыған яки естіген әңгімелеріне байланысты; экскурсия бойынша; өнер саласына (сурет-кино, қуыршақ театры) байланысты; Оқушының өз іс-әрекетіне (ойын, еңбек) байланысты тақырыптар Шығармадағы оқушылар өз ойларын қандай көлемде көрсетуіне ерікті бола тұрғанымен, әр сыныптағы шығарма көлемінің шамасы мына сияқты: ІІ сыныпта 20-30 сөз, ІІІ сыныпта 30-60 сөз, ІҮ сыныпта 60-тан 130-ға дейін барады. Оқушылар жазған шығармаларында өздерінің шығармашалақ ізденістері мен білімін, ойын сауатты жаза білу қабілетін, сөздерді сөз тіркестерін соншалықты орынды үйлесімді қолдана білетіндігін аңғартады. Оқушының ауызша, жазбаша тілін дамыту әрқашан мазмұндамадан басталады. Мазмұндама текст оқу, сұрақтарға жауап беру, баяндау, әңгіме айтуға дағдыландырудан шығады [3, 134]. Мазмұндама тексін мұғалім өзі сыныпта мәнерлеп оқып береді. Одан соң мәтін мазмұны қысқаша айтылып ондағы түсініксіз сөздер түсіндіріледі. Оқушылар текст мазмұнын баяндағанда (ауызша, жазбаша) мұғалім айтқан қалпында қайталамай өз ойы, өз топшылауы, өз сөзімен құрастырып жазуы талап етілуі керек. Оқушылардың ізденістерін арттаруды өз көзқарастарын баяндап жазуда мазмұндама тексіне мынадай талаптар қойылады:1. Оқушының өз ойы, өз топшылауы болу керек. 2. Текстің баяндалуы жағын өзгертіп бере білу керек. 3. Текст мазмұнына байланысты оқушы өз тарапынан қосымша оқиға қоса білуі де қажет. Мазмұндама жаздырудың өзіндік әзірлігі: жаздыру амал-тәсілі, мазмұндама сапасын анықтау, тексеру, бағалау жұмыстары болады. Соңынан мазмұндама сыныпта талданады. Жазба жұмысын сыныпта талдаудың үлкен мәні бар. Оларды бірнеше топқа бөліп, әр топтағы жазба жұмыстарының ұқсас жақтары, өзіндік ерекшеліктері арнайы сөз болады. Мазмұндама жұмысынан үзінділер оқылып, олардың дұрыстығын оқушыларға үлгі етіп, ұсынуға болады. Мазмұндама жұмысының қандай тұрғыда, қандай дәрежеде орындалғанына баға беріліп, қорытындыланады. Мазмұндаманың мынадай түрлерін көрсетуге болады: дайын әңгіме бойынша мазмұндама, сурет бойынша мазмұндама, кино, диафильм бойынша мазмұндама. Дайын әңгіме бойынша мазмұндама. Мазмұндаманың бұл түрі, атына лайық, белгілі бір алдын ала дайындалған әңгіме бойынша жаздырылады. Дайын әңгіме бойынша мазмұндама көлемі шағын, мазмұны жеңіл әңгімелер арқылы жүргізіледі. Мысалы, «Қарлығаш пен торғай» әңгімесін алайық. «Қарлығаш ұя салды. Дайын ұяға торғай орналасып алды. Торғайға қарлығаштың жалғыз өзінің шамасы келмеді. Ол көмекке басқа қарлығаштарды шақырды. Қарлығаштар түгел жиналды. Олар торғайды ұядан қуып шықты. Сөйтіп, қарлығаш өз ұясына қайтадан қоныстанды». (33 сөз). Бұл мәтін сабаққа дейін тақтаға жазылып қойылады. Не болмаса мұғалім үлкен қағазға алдын ала жазып, дайындап алып келеді де, тақтаға іле қояды. Сабақ басталғаннан кейін дайын мәтінді балалар оқып шығады. Мәтіннің ішіндегі түсініксіз сөздер түсіндіріледі. Бұл сөздер синонимдері арқылы (дайын – әзір, шамасы келмеу – әлі жетпеу, күші жетпеу, орналасып алу – ұяға кіріп алу, ұяны меншіктеніп алу, ұяны иемденіп т.б.) ұғындырылады. Сонан кейін балаларға орфографиялық жағынан қиындық келтіретін ұя, қарлығаш, орналасып алды, шамасы келмеді, көмекке, қоныстанды, дайын, торғай сияқты сөздер тақтаға жазылады.Орфографиялық қиын сөздерді немесе сөз тіркестерін сыныптарда түбір күйінде я тұйық рай формасында бермей, мәтіндегі формасында берген жөн.Ал кейбір әр түрлі жалғанып, бірнеше рет қайталанып, түрлі тұлғада кездесетін сөздерді түбір күйінде немесе тұйық рай формасында көрсетуге болады. Мәтінді балалар екі қайтара оқып шығады. Мұнда балалар мәтіндегі сөйлемнің құрылысымен, көптеген сөздердің жазылуымен танысады, көру, есту анализаторлары қызмет атқарады. Мәтін оқылып болғаннан кейін сыныпқа сұрақ қойылады. Сұрақ алдымен ауызша қойылып, оқушылар тақтадағы мәтіннен ол сұрақтарға жауап табады. Мәтін сұрақ бойынша талданып болғаннан кейін, мұғалім мәтінді тұтас бір оқып шығады. Осындай жұмыстардан соң, мұғалім тақтадағы тексті жауып қойып, екінші тақтадағы алдын ала жазылып қойылған сұрақтарды ашады. Мазмұндаманың бұл түрінде мәтін былайша қойылатын сұрақтар мәтіннің құрылысын, тәртібін өзгертпей, тек ондағы сұраулардың орнына ғана бір-екі сөз қою мақсатын қамтиды. Мысалы, жоғарыдағы мәтін бойынша мынадай сұраулар қоюға болады: Қарлығаш не салды? Ұяға не орналасып алды? Қарлығаш басқа қарлығаштарды неге шақырды? Көп қарлығаш ұядан нені қуып шықты? Қарлығаш қайда қоныстанды? Жазуға кірісер алдында тақтадағы сұрақтардың құрылысы мен тәртібін өзгертпей, ондағы сұраулардың орнына ғана сөз тауып жазу керектігін балаларға аңғартқан дұрыс. Дайын әңгіме бойынша жүргізілетін мазмұндаманың ІІ түрі. Мұнда мәтіннің мазмұн тәртібі сақталады да, сыртқы түрі аз-кем өзгертіліп жазылады. Мазмұндаманың бұл түрінде балалар қойылған сұрақтардың кейбір сөздерін қайталайды да, негізінен сұрақтарға өз сөздерімен жауап қайтарады. Дайын әңгіме бойынша жүргізілетін мазмұндаманың ІІІ түрі. Мәтіннің мазмұнын сақтай отырып, сыртқы түрін өзгертіп жазу. Мұнда оқушылар 1 жақпен баяндалған оқиғаны ІІІ жақпен, немесе, керісінше мазмұндап береді. Дайын әңгіме бойынша жүргізілетін мазмұндаманың ІҮ түрі – ықшамдап мазмұндау. Бұл кейде әдістемелік әдебиеттерде қысқаша түрде мазмұндау деп те қолданылады. Мазмұндаманың алдыңғы түрлері сияқты, ықшамдап мазмұндау да балаларды шығармашылық жұмысқа дағдыландырады. Мұнда оқушылар мәтінді емін-еркін игеріп, қажетті жерін алып, өз ыңғайына икемдеп, қажетсіздерін қалдырады. Ал мұның өзі мәтіндегі негізгі ойды аңғаруға, мәтіннің мазмұнын сұрыптап, таңдап, талғап алуға үйретеді,, ойды аз сөзге сыйғызу, сөзді таңдап қолдануға, сөйлем құрауға дағдыландырады,тілдерін дамытады.
Дайын әңгіме бойынша жазылатын мазмұндаманың Ү түрі – толықтырып мазмұндау. Бұл керісінше аз сөзден көп мағына тудыру, жаңа ойлар тапқызу мақсатында беріледі. Мұнда әңгіменің жеке бөлімдерін сипаттайтын бірнеше сөйлем беріледі. Сол сөйлемдерді қосып, толықтырып балалар әңгіме етіп жазып беруі тиіс. ІІ Сурет бойынша мазмұндама. Мұнда балалар суреттің мазмұнын түсінуге үйренеді. Бұл түрді де бірнеше топқа бөліп қарастыруға болады.1. Дайын сурет бойынша мазмұндама 2.Оқылған мәтінді бейнелейтін суреттер арқылы ұйымдастырылатын мазмұндама. 3. Кино, диафильм бойынша мазмұндама. Фильмдер бойынша сабақ ұйымдастыруда балалардың зейінін сол фильмдегі оқиғаға аудару мақсатында кіріспе әңгіме айту керек.Мазмұндамаға берілетін мәтіндердің бірте-бірте күределеніп отыру жағын мәтін таңдағанда мұғалім қатты ескеріп отыруы керек . Дәрісті қорытындылау: Жазбаша жазу жұмыстарды жүйелі түрде орындату – оқушылардың сауаттылығн арттырып, ой шапшаңдығын, сөз байлығын дамытып, өз ойын жүйелі түрде жеткізіп, қағаз бетіне сауатты жаза білуге дағдыландырады. жүктеу/скачать 0,92 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|