А. С. Иргалиев Педагогикалық факультеттің оқу-әдістемелік кеңесінің отырысында бекітілді

Тақырыбы: Байланыстырып сөйлеу әдістемесі. Қарастырылатын мәселелер

жүктеу/скачать 0,74 Mb. бет 60/72 Дата 28.10.2022 өлшемі 0,74 Mb. #155525

Тақырыбы: Байланыстырып сөйлеу әдістемесі. Қарастырылатын мәселелер: 1.Байланыстырып сөйлеудің кейбір психологиялық, педагогикалық және лингвистикалық ерекшеліктері. Шығарма жаздырғанда балалардың оз төжірибесіне сүйеніп, бойындағы білімін, дағдысы мен шеберліктерін жарыққа шығаруға, іске асыруға жол беру керек. Методист Ш.Корібаев: "Шығарма жаздыру жүмысы оқушының үнемі басшылық етіп отыруын керек қылады. Ойткені не болса, соны я кез келген тақырыпты жаздыра беруге болмайды. Окушылармен тиісті оңгіме жүргізіп, байқап сүрастыра отырып, шындыққа үйлесетін, шамасы келетін, жақсы білетін, еркін меңгеріп айта алтын материалды жаздырған дүрыс"15, — дейді. Сондықтан қандай жағдай болмасын, мазмүндама мен шығарма мүғалімнің басшылығымен дүрыс одіс арқылы жүргізілгенде ғана белгілі бір нотиже береді, козделген мақсатқа жетеді. Ол үшін мүғалім бүл жүмыстарға қойылатын методикалык. талаптарды жақсы білуге тиіс. Бастауыш мектептерже жүргізілетін тіл дамыту жүмысы негізінен мынадай мақсаттарды коздейді: 1) оқушылардың байқағыштық ойлау қабілетгері мен тілін, дүниетанымын дамыту, ор нәрсені салыстыра талдап салыстыру негізінде оз беттерімен қорытынды шығара білуге үйрету; 2) оқушыларға қазақ эдеби тілі нормасына сай, оз сезімін, ойын дурыс жазып бере алатындай, дағдылар, біліктер қалыптастыру; 3) оқушыларды ана тілін сүюге, оның алтын корын, тамаша сырлы, коркем де нэзік соз байлығын қолдана білуге жэне оны сезініп, қүрметтей білуге торбиелеу; 4) қазақ тіл ғылыми табысы негізінде оқушылардың жазу тілін дамытуға септігі тиетін мазмүндама мен шығарма жүмыстарының оңай да тиімді түрлерін іріктеп алып үсыну; 5) шығарма мен мазмүндама мотіндері аркылы балаларды оз Отанына берліген шын патриот, бір-біріне достық, туысқандық рухта, бауыластык сезімге, қоғамымызға саналы да белсенді қызмет ете білуге торбиелеу. Бүл жұмыстарға қойылатын методикалык, талаптардың бастылары: 1) Берілген такырыпты ашып корсете білу, оқушы озінің жинаған материалын берілген тақырыптағы негізгі ойды корсететіндей етіп іріктеуі қажет. 2) Жазылған жүмыстың мазмүнды болуы, балалардың жазған мазмүндамалары мен шығармалары орфографиялык, пунктауциялық жағынан ғана емес, мазмүны жағынан да, ойдың реңін білдіруі, сойлемдердің арасындағы байланыстардың дүрыстығы т.б. жақтарынан да бағалануға тиіс. 3) Оқушы материалды ешбір қайшылықсыз, белгілі бір ретпен, жүйелі түрде баяндауға тиіс, яғни алдын ала синтездеу жүмысы дүрыс үйымдастырылып, саналы түрде откізілуі қажст. Оқушы оуелі не жөнінде, одан кейін нені айтатынын толық синтездеп, жоспар жобасын жасап алады. Сөз, сойлем калдырып кетіп, ойдың күрт үзіліп, байланыссыз қалуынан сақ болған жон. 4) Оқушылар айтайын деген ойын дэлме-дол, анық білдіретіндей етіп, создерді, материалдың ішіндегі негізгілерін, таңдап қолдануға тиіс (мысалы, III сынып оқушысы "Моншүк" мотіні бойынша мазмүндама жазғанда, "жаудың жаңбырша жаудырған оғы" деген тіркесті сол қалыпында беруге тырысып, "жаудың тамаша жаудырған оғы" деп жазған.) Мүндай қателерге жол бермеу үшін, соз іріктеу, сөйлем қүрастыру т.б. мотінді анализдеу, синтездеу жүмысына дүрыс мөн берген жон. 5) Басы артық соз қолдану, кыстырма соз қолдау, бір создің бірнеше рет қайталануы сиякты кемшіліктерге жол бермеу шарасы жасалу^а тиіс (Мысалы, "қар ери бастасымен, қызғалдақтар шыға бастады", "Күн жауды, күн жауған соң, жер су болды", "Қарғаның қарны ашты. Сосын ол тамақ іздеді. Сосын қарга келіп қонды"). 6) Оқушы жазба жүмысында сойлемдерді белгілі бір формада қарастыратын болсын, яғни бір сойлем откен шақта, екінші сойлем келер шақта түрмасын ("Мен тауға бардым. Күн ыстық болады"). 7) Жергілікті ауыз-екі сойлеуде қолданылатын создерді жазуда қоддануға дағдыланбау керек ("Там тобесін кар басып қалды"; "Жейдесі су болды", "Азанда бүддірген теруге кеггі"). 8) Жазба жүмыстарын жетілдіре білу дағдыларын оқушылар міндетті түрде меңгерген болуға тиіс, яғни жазба жүмыстарының орфографиялық, пунктуациялық, лексикалық қателерін оқушы мүқият қарап, текесріп шығатын болсын. Мүнда тіпті кейбір қате қүрастырылған сойлемдерді жондеуге де жол беріледі. Міне, бастауыш сыныптардағы тіл дамыту, байланыстырып сойлеуге үйрету жүмыстарының №27-дәріс жүктеу/скачать 0,74 Mb. Достарыңызбен бөлісу: