әлеуметтік-тұрмыстық эпос, әлеуметтік-тұрмыстық
дастан
Орысша
социально-бытовой эпос
Ағылшынша
social epos of everyday life
Түрікше
sosyal- gündelik destanlar (сосиал гүнделик дестанлар)
Қытайша
社会日常史诗 (shèhuì rìcháng shǐshī)
Термин
әлімжеттік(заң) (2016)
Анықтамасы
қандай да бір адамға қатысты зорлық немесе кейде қанау
түрінде пайда болатын кемсітушілік
Қолданыстағы
баламалары
әлімжеттік, күш көрсету
Орысша
дедовщина
Ағылшынша
hazing
Түрікше
dayak atma (дайак атма)
Қытайша
欺侮 (qīwǔ)
Термин
әліпби жазу (лингв.) (2003)
Анықтамасы
тілдің әр фонемасына әліпбидің белгілі бір әрпі сәйкес
келетін жазу жүйесі
Қолданыстағы
баламалары
әліпби жазу
Орысша
алфавитное письмо
Ағылшынша
alphabet writing
Түрікше
alfabetik yazı (алфабетик йазы)
Қытайша
拼音文字 (pīnyīn wénzì)
Термин
әліп-би өлең (әдеб.) (1971-1981)
Анықтамасы
белгілі бір тәртіп бойынша орналасқан таңбалар жиынтығы
Қолданыстағы
баламалары
әліп-би өлең
Орысша
абецедарий
Ағылшынша
аbecedary
Түрікше
abece şarkısı (абедже шаркысы)
Қытайша
字母歌 (zìmǔ gē)
Термин
әліппе (лингв.) (1971-1981)
Анықтамасы
араб әліпбиінің басында тұратын «алиф» және «ба»
188
әріптерінен құралған сауат ашу оқулығы
Қолданыстағы
баламалары
әліппе
Орысша
азбука
Ағылшынша
alphabet
Түрікше
alfabe (алфабе)
Қытайша
识字课本 (shízì kèběn)
Термин
әліппе (лингв.) (1971-1981)
Анықтамасы
сауат ашуға арналған оқу құралы, оқулық
Қолданыстағы
баламалары
әліппе
Орысша
букварь
Ағылшынша
abc-book
Түрікше
abc kitabı (абедже китабы)
Қытайша
识字课本 (shízì kèběn)
Термин
әлсіз фонема ( лингв.) (2003)
Анықтамасы
әлсіз жағдайдағы фонема, сөз формасы немесе фонемалық
қатардағы кішігірім немесе аз ерекшеленетін қабілеті бар
фонема
Қолданыстағы
баламалары
әлсіз фонема, әлжуаз фонема, күшсіз фонема
Орысша
слабая фонема
Ағылшынша
weak phoneme
Түрікше
zayıf ses (заиф сес)
Қытайша
弱音素 (ruòyīn sù)
Термин
әмбебап (ісқағаз.) (1992)
Анықтамасы
өз кәсібі бойынша барлық мамандықты меңгерген
қызметкер
Қолданыстағы
баламалары
әмбебап универсал
Орысша
универсал
Ағылшынша
universal
Түрікше
gezici (гезижи)
Қытайша
多功能 (duo gong neng)
Термин
әмбебап (филос.) (2003)
Анықтамасы
көптеген мақсаттарға жарамды, әртүрлі функцияларды
орындайды
Қолданыстағы
баламалары
әмбебап, әр жақты, бесаспап, жан-жақты
Орысша
универсальный
Ағылшынша
universal
Түрікше
evrensel (евренсел)
189
Қытайша
万能 (wànnéng)
Термин
әмбебап банк (экон.) (2006)
Анықтамасы
несиелендіру, салымдарды тарту, т.б. жөнінде банк
қызметтерін орындайтын несие ұйымы
Қолданыстағы
баламалары
әмбебап банк
Орысша
банк универсальный
Ағылшынша
universal bank
Түрікше
evrensel bankası (евренсел банкасы)
Қытайша
万能银行 (wànnéng yínháng)
Термин
әмбебап грамматика (лингв.) (2003)
Анықтамасы
тілдің сипаттамасы, әлем тілдерінің құрылымы барлық
адамдар үшін жалпы ойлау категориялары арқылы ғана
сипатталуы мүмкін дегенге негізделген грамматиканың
түрі
Қолданыстағы
баламалары
әмбебап грамматика, универсал грамматика
Орысша
универсальная грамматика
Ағылшынша
universal grammar
Түрікше
evrensel dilbilgisi (евренсел дилбилгиси)
Қытайша
普遍
语法 (pǔbiàn yǔfǎ)
Термин
әмбебап әдіс (пед.) (2003)
Анықтамасы
ол, әдетте, белгілі бір дайын «рецепт», алгоритм, кез келген
мақсатты іс-қимылдарды жүргізу тәртібі
Қолданыстағы
баламалары
әмбебап әдіс, универсал әдіс
Орысша
универсальная методика
Ағылшынша
universal methods
Түрікше
evrenseltekniği (евренселтекниги)
Қытайша
通用技
术 (tōngyòng jìshù)
Термин
әмбебап заң(дылық) (лингв.) (2003)
Анықтамасы
бұл мағыналар заңы, универсалийлер заңы, негіздер заңы,
бастамалар заңы
Қолданыстағы
баламалары
әмбебап заң(дылық), универсал заң(дылық)
Орысша
универсальная закон(омерность)
Ағылшынша
universal couformity with law
Түрікше
evrensel desen (евренсел десен)
Қытайша
普遍法 (pǔbiàn fǎ)
Термин
әмірші (тар.) (2005)
Анықтамасы
православтық гректер қабылдаған титулдар
Қолданыстағы
баламалары
әмірші
190
Орысша
владыка
Ағылшынша
lord
Түрікше
emir (эмир)
Қытайша
领主 (lǐngzhǔ)
Термин
ән өлеңі (әдеб.)( 2003)
Анықтамасы
әуенмен айтылуға лайықталған сөз өнерінің бір түрі
Қолданыстағы
баламалары
ән өлеңі
Орысша
песенный стих
Ағылшынша
song verse
Түрікше
şiir şarkısı (шиир шаркысы)
Қытайша
歌曲诗(gēqǔ shī)
Термин
ән шумақ (өнер) (1971-1981)
Анықтамасы
мәтіннің бір шумағынан және әуенді (әнді) орындаудан
тұратын әннің бөлігі
Қолданыстағы
баламалары
ән шумақ, шумақ, өлең шумағы
Орысша
куплет
Ағылшынша
couplet
Түрікше
dörtlük (дөртлүк)
Қытайша
诗歌 (shīgē)
Термин
әңгiме, сөз ( лингв.) (2016)
Анықтамасы
екі және одан көп адамның интерактивті, спонтанды
қарым-қатынасы
Қолданыстағы
баламалары
әңгiме, сөз, өсек
Орысша
разговор
Ағылшынша
conversation
Түрікше
konuşma (конушма)
Қытайша
谈话 (tánhuà)
Термин
әңгiмелесу ( ісқағаз.) (2016)
Анықтамасы
жұмысқа орналасу кезінде ықтимал жұмыс берушімен
немесе оның өкілімен кездесу
Қолданыстағы
баламалары
әңгімелесу, сұхбаттасу
Орысша
собеседование
Ағылшынша
interview
Түрікше
görüşme (гөрүшме)
Қытайша
访问 (fǎngwèn)
Термин
әңгіме ( әдеб.) (1971-1981, 2003)
Анықтамасы
оқиғаны қара сөзбен баяндайтын шағын көркем шығарма
191
жанры
Қолданыстағы
баламалары
әңгіме, баян, хикая
Орысша
рассказ
Ағылшынша
story, tale
Түрікше
hikâye (хикайе)
Қытайша
故事 (gùshì)
Термин
әңгіме әдісі (пед.) (1971-1981)
Анықтамасы
психологпен респондент арасында соңғысының мәлімет
алу мақсатымен тақырыптық бағыттағы сұхбат жүргізуден
тұратын психологиялық тілдік-қатысымдық әдіс
Қолданыстағы
баламалары
әңгіме әдісі, әңгіме амалы, әңгіме тәсілі
Орысша
метод беседы
Ағылшынша
conversation method
Түрікше
görüşme yöntemi (гөрүшме иөнтеми)
Қытайша
会话方法 (huìhuà fāngfǎ)
Термин
әңгіме жанры (әдеб.) (2003)
Анықтамасы
шағын әңгіме прозасының негізгі жанры
Қолданыстағы
баламалары
әңгіме жанры, баяндау жанры
Орысша
жанр рассказа
Ағылшынша
genre of short story
Түрікше
hikaye türü (хикаие түрү)
Қытайша
故事
类型 (gùshì lèixíng)
Термин
әңгіме, сұхбат (әдеб.) (1971-1981)
Анықтамасы
әңгімелесу, пікір алмасу, сөйлесу
Қолданыстағы
баламалары
әңгіме, сұхбат
Орысша
беседа
Ағылшынша
conversation
Түрікше
sohbet (сохбет)
Қытайша
谈话 (tánhuà), 交谈 (jiāotán), 会谈 (huìtán)
Термин
әңгімелеуші ( әдеб.) (2003)
Анықтамасы
әңгіме айтқанды ұнататын, ділмар, әңгіме айтқыш
Қолданыстағы
баламалары
әңгімелеуші, аңыз-ертегіші, аңыз-жыр айтушы, аңызшы,
дастаншы, ертекші, жырау, жыршы, қосықшы, сүлей
Орысша
сказитель
Ағылшынша
narrator
Түрікше
masalcı (масалжы)
Қытайша
讲故事的人 (jiǎng gùshì de rén)
192
Термин
әңгімеші ( әдеб.) (2003)
Анықтамасы
әңгіме айтуға шебер, әңгімені көп білетін адам
Қолданыстағы
баламалары
әңгіме, әңгімешіл, баяндаушы
Орысша
рассказчик
Ағылшынша
story-teller
Түрікше
anlatıcı (анлатыжы)
Қытайша
讲故事的人 (jiǎng gùshì de rén)
Термин
әрайлық (журн.) (1971-1981)
Анықтамасы
айына бір рет шығатын журнал
Қолданыстағы
баламалары
әрайлық, ай сайын
Орысша
ежемесячник
Ағылшынша
monthly
Түрікше
aylık(айлык)
Қытайша
月刊
(yuèkān), 月报(yuèbào)
Термин
әрекет қабілетсіздігі, қабілетсіздік (заң.) (2016)
Анықтамасы
азаматтың өз әрекеттерімен азаматтық құқықты игеру мен
жүзеге асыруға, өзі үшін азаматтық міндеттемелер жасауға
және оны орындауға қабілетсіздігі
Қолданыстағы
баламалары
әрекет қабілетсіздігі, қабілетсіздік
Орысша
недееспособность
Ағылшынша
incapacity
Түрікше
işe becerisiz (ише беджерисиз)
Қытайша
丧失工作能力 (gōngzuò nénglì)
Термин
әрекет қабілеттілігін шектеу (заң) (2016)
Анықтамасы
адам өзіне байқаусызда залал келтіруі мүмкін сәттерде
оның материалдық құндылықтарын және денсаулығын
өзгеріссіз сақтауға мүмкіндік беретін заңнамалық әсер ету
шарасы
Қолданыстағы
баламалары
әрекет қабілеттілігін шектеу
Орысша
ограничение дееспособности
Ағылшынша
limitation of legal capacity
Түрікше
kapasite limiti (капасите лимити)
Қытайша
限制行动能力(xiànzhì xíngdòng nénglì)
Термин
әрекет философиясы (филос.) (1971-1981)
Анықтамасы
іс-әрекеттерді,
адамның
әрекеттерін
зерттейтін
философиясаласы
Қолданыстағы
баламалары
әрекет философиясы
Орысша
философия действия
Ағылшынша
philosophy of action
193
Түрікше
eylemfelsefesi (еилемфeлсeфeси )
Қытайша
行动哲学 (xíngdòng zhéxué)
Термин
әрекетке қабілеттік (заң) (2016)
Анықтамасы
тұлғаның құқығы мен міндетін орындауы және өзінің
әрекетімен иелену қабілеті
Қолданыстағы
баламалары
әрекетке қабілеттік, әрекет қабілеттігі
Орысша
дееспособность
Ағылшынша
capacity
Түрікше
Hareket kapasitesi (харекет капаситеси)
Қытайша
能力 (nénglì)
Термин
әрекетсіздік (экон.) (2016)
Анықтамасы
айыпты болу, қоғамға пайдалы әрекетке құқықтық қарама-
қайшы мінез-құлық және өзінің құқықтық міндеттерін
мойындамау
Қолданыстағы
баламалары
әрекетсіздік, қимылсыздық
Орысша
бездействие
Ағылшынша
inaction
Түрікше
hareketsizlik (харекетсизлик)
Қытайша
无为, 不动作 (wúwéi, bù dòngzuò)
Термин
әріп (лингв.) (1971-1981)
Анықтамасы
дыбыстың графикалық таңбасы, әліппе құраушы
Қолданыстағы
баламалары
әріп
Орысша
буква
Ағылшынша
letter
Түрікше
harf (харьф)
Қытайша
字母 (zìmǔ)
Термин
әріп теруші (журн.) (1971-1981)
Анықтамасы
қызметкер, типографиядағы терім жөніндегі маман
Қолданыстағы
баламалары
теруші, әріптеруші
Орысша
наборщик
Ағылшынша
typesetter
Түрікше
dizgici (дизгижи)
Қытайша
合成 (héchéng)
Термин
әріптес (ісқағаз.)(1999)
Анықтамасы
бірлескен қызметтегі тең құқылы қатысушылардың бірі
(ойында, биде, бизнесте, сахнада және т.б.)
Қолданыстағы
баламалары
әріптес, серіктес
194
Орысша
партнер
Ағылшынша
partner
Түрікше
ortak (ортак)
Қытайша
伙伴(huǒbàn)
Термин
әртараптандыру (экон.) (2013)
Анықтамасы
шығарылатын өнімдер ассортиментін кеңейту және сату
нарығын қайта бағдарлау, өндіріс тиімділігін арттыру
мақсатында өндірістердің жаңа түрлерін игеру,
экономикалық пайда табу, банкроттылықты тоқтату
Қолданыстағы
баламалары
әртараптандыру
Орысша
диверсификация
Ағылшынша
diversification
Түрікше
çeşitlendirme (чешитлендирме)
Қытайша
多
样化 (duōyàng huà)
Термин
әртіс (өнер) (2017)
Анықтамасы
өнер қайраткері, кез-келген өнер саласындағы өнермен
айналысатын адам
Қолданыстағы
баламалары
әртіс, артист
Орысша
артист
Ағылшынша
artist
Түрікше
sanatçı (санатчы)
Қытайша
艺术家 (yìshùjiā)
Термин
әсемдік ( психол.) (1971-1981)
Анықтамасы
ең жоғары эстетикалық құндылық
Қолданыстағы
баламалары
әсемдік, әдемілік, көркемдік, асқан сұлулық, асқан
тамашалық, өте жақсылық
Орысша
прекрасное
Ағылшынша
beautiful
Түрікше
güzel (гүзел)
Қытайша
美丽 (měilì)
Термин
әсірелеу(әдеб.) (1971-1981)
Анықтамасы
ойды күшейту және осы ойды баса көрсету үшін айқын
және қасақана асыра сілтеудің стилистикалық фигурасы
Қолданыстағы
баламалары
әсірелеу, күшейту
Орысша
гипербола
Ағылшынша
hyperbola
Түрікше
abartılı (абартылы)
Қытайша
夸
张(kuāzhāng)
195
Термин
әскерге шақыру жасына дейiнгiлер(ісқағаз.) (2016)
Анықтамасы
әскер жасына дейiнгi, әскери оқу оқыған адам
Қолданыстағы
баламалары
әскерге шақыру жасына дейiнгiлер
Орысша
допризывники
Ағылшынша
pre-conscripts
Түрікше
askerlik yaşına dolmayanlar (аскерлик йашына долмайанлар)
Қытайша
起草人草案 (qǐcǎo rén cǎo'àn)
Термин
әскерге шақырылушы ( ісқағаз.) (2016)
Анықтамасы
мемлекет заңдары бойынша Қарулы күштер қатарына
әскери қызметке шақырылатын тұлға
Қолданыстағы
баламалары
шақырылушы, әскерге шақырылушы
Орысша
призывник
Ағылшынша
conscript
Түрікше
acemi asker (аджеми аскер)
Қытайша
应征 (yìngzhēng)
Термин
әскери атақ (ісқағаз.) (2003)
Анықтамасы
әскери қызметкердің атқаратын қызметіне, сіңірген
еңбегіне, әскери немесе арнайы дайындығына байланысты
берілетін атақ
Қолданыстағы
баламалары
әскери атақ
Орысша
воинское звание
Ағылшынша
military rank
Түрікше
askeri ünvan (аскери үнван)
Қытайша
军衔 (jūnxián)
Термин
әскери ант (ісқағаз.) (1971-1981)
Анықтамасы
мемлекеттің қарулы күштерінде әскери қызметке қабылдау
(әскери шақыру) кезінде әр азаматтың салтанатты ант беруі
Қолданыстағы
баламалары
әскери ант, әскери серт
Орысша
военная присяга
Ағылшынша
military oath
Түрікше
askeri yemin (аскери иемин)
Қытайша
军事誓言 (jūnshì shìyán)
Термин
әскери бөлім (ісқағаз.) (2003)
Анықтамасы
бейбітшілік
кезінде
әскерлер
құрамын
үйретіп,
дайындайтын, қарулы күштердің әрбір түрінде тактикалық
жеке тапсырмаларды іске асыратын ұйымдаскан бөлім
Қолданыстағы
баламалары
әскери бөлім
Орысша
воинская часть
196
Ағылшынша
unit of an army
Түрікше
askeri birlik (аскери бирлик)
Қытайша
军事单位 (jūnshì dānwèi)
Термин
әскери құрама (ісқағаз.) (2003)
Анықтамасы
мемлекеттің
қарулы
күштеріндегі
ірі
тактикалық
бөліктердің жалпы атауы
Қолданыстағы
баламалары
әскери құрама
Орысша
воинское соединение
Ағылшынша
military unit
Түрікше
askeri birim (аскери бирим)
Қытайша
军事单位 (jūnshì dānwèi)
Термин
әскери экономика, соғыс экономикасы (экон.) (1971-1981)
Анықтамасы
мемлекет экономикасының кең көлемде әскери модельдің
барлық экономикалық мәселелерін қамтитын, мемлекеттің
қорғаныс (әскери) әлеуетін қамтамасыз ететін саласы
Қолданыстағы
баламалары
әскери экономика, соғыс экономикасы
Орысша
военная экономика
Ағылшынша
military economy
Түрікше
savaş ekonomisi (саваш економиси)
Қытайша
军事经济 (jūnshì jīngjì)
Термин
әскери-саяси блок (саяс.) (1971-1981)
Анықтамасы
ортақ саяси, экономикалық, әскери және басқа да
міндеттерді шешуге бағытталған іс-әрекеттерді орындау
үшін бірлескен одақ (коалиция) немесе мемлекеттердің
келісімі
Қолданыстағы
баламалары
әскери-саяси блок
Орысша
военно-политический блок
Ағылшынша
military-political bloc
Түрікше
askeri-politik bloku (аскери-политик блоку)
Қытайша
战俘 (zhànfú), 俘虏 (fúlǔ)
Термин
әуезовтану (әдеб.) (1971-1981)
Анықтамасы
әдебиеттану ғылымының әуезов мұраларын зерттейтін
бөлімі
Қолданыстағы
баламалары
әуезовтану, әуезовтаным
Орысша
ауэзововедение
Ағылшынша
auezov studies
Түрікше
auezov araştırmaları (ауезов араштырмалары)
Қытайша
阿瓦佐夫学(ā wǎ zuǒ fū xué)
197
Термин
әуен (лингв.) (2003)
Анықтамасы
ырғақ пен әуез арқылы белгілі бір жүйеге түсіп, үйлесім
құраған әр түрлі биіктіктегі дауыс қатары, яғни,
ән немесе күй сазы
Қолданыстағы
баламалары
әуен, күй, мақам, мелодия, саз, ән
Орысша
мелодия
Ағылшынша
melody
Түрікше
melodi (мелоди)
Қытайша
旋律 (xuánlǜ)
Термин
әуен екпін (лингв.) (2003)
Анықтамасы
Қолданыстағы
баламалары
әуен екпін, әуен әуезі
Орысша
мелодическое (музыкальное)
Ағылшынша
melodic
Түрікше
melodik (müzikal) stres (мелодик (мүзикал) стрес)
Қытайша
旋律 (xuánlǜ)
Термин
әуенді өлең (әдеби.) (1971-1981)
Анықтамасы
ырғақты өлшемдес бөліктерге бөлумен ұйымдастырылған
көркем сөз
Қолданыстағы
баламалары
әуенді өлең, әуезді өлең
Орысша
напевный стих
Ағылшынша
melodious verse
Түрікше
melodikayet (мелодикаиет)
Қытайша
旋律诗 (xuánlǜ shī)
Термин
әуесқойлық (психол.) (1971-1981)
Анықтамасы
адамға емес, көптеген тіршілік иелеріне де тән білімге
деген бейсаналық ұмтылыс
Қолданыстағы
баламалары
әуесқойлық, әуестік, құмарлық
Орысша
любопытство
Ағылшынша
curiosity
Түрікше
merak (мерак)
Қытайша
好奇心 (hàoqí xīn)
Термин
әуесқойлық фильм (өнер.) (1971-1981)
Анықтамасы
хобби немесе кинематографтың әдістерін және құралдарын
қолданумен әуесқой шығармашылықтың бір түрі
Қолданыстағы
баламалары
әуесқойлық фильм
Орысша
любительский фильм
Ағылшынша
amateur film
Түрікше
amatörfilmleri (аматөрфилмлери)
198
Қытайша
业余电影 (yèyú diànyǐng)
Термин
әуестену(психол.) (1971-1981)
Анықтамасы
бір нәрсеге қатты, үлкен қызығушылық таныту, хобби
Қолданыстағы
баламалары
әуестену, елігу, қызығу
Орысша
увлечение
Ағылшынша
enthusiasm
Түрікше
coşku (жошку)
Қытайша
热情 (rèqíng)
Термин
әулет(тар.) (1998)
Анықтамасы
кәсіби шеберлік, дәстүрлер атадан балаға берілетін
ұрпақтар қатары
Қолданыстағы
баламалары
әулет, династия
Орысша
династия
Ағылшынша
dynasty
Түрікше
hanedan (ханеданы)
Қытайша
王朝
(wángcháo)
Достарыңызбен бөлісу: |