Өсімдіктің элементтік құрамын анықтаудың маңызы

162 163

дақылдарының негізгі өнімдерінің орташа элементтік құрамы		Со	0,06	0,09	0,08	0,40	0,07	0,06		0,23		0,17	0,12	0,12				0,52
	бір кг құрғақ затта, мг	Zn	27,8	43,2	29,8	20,5	31,4	39,6		35,1		49,5	13,0	20,0				24,0
		Сu	6,95	8,50	9,10	7,25	7,12	5,98		14,2		6,00	5,35	5,20				13,3
		Мn	45,0	65,5	74,0	109	57,3	68,9	-- - ---	16,0	-- - ---	24,0	14,5	80,0	-- - ---	-- - ---		49,5
		Мо	0,41	0,37	0,42	0,50	0,47	0,56		4,55		0,15	-	-				-
		В	2,05	2,00	2,00	2,10	1,98	2,14		-		14,5	6,00	12,5				6,80
	жалпы массасының % есебімен	MgO	0,15	0,22	0,16	0,19	0,18	-	0,15	0,25	0,17	0,05	0,06	0,03	0,07		0,06	0,31
		CaO	0,07	0,05	0,10	0,03	0,07	0,10	0,05	0,17	0,16	0,06	0,03	0,07	0,12		0,04	2,52
		Na O2	0,06	0,06	0,10	0,01	0,12	-	0,07	0,03	0,03	0,07	0,02	0,003	-		-	0,11
		K O2	0,50	0,60	0,55	0,37	0,32	0,50	0,27	1,26	0,91	0,25	0,60	0,35	0,38		0,33	1,50
		P O25
27-кесте.Ауылшаруашылығы		Күл	1,730,85	2,320,85	2,550,85	1,230,57	5,260,81	2,970,65	1,150,57	2,841,04	1,930,06	0,570,08	0,970,14	0,710,11	1,030,13		0,700,07	5,290,65
	Дақылдар		Күздікбидай2,8	Жаздықбидай3,40	Жаздықарпа2,10	Жүгері1,91	Күріш1,20	Тары1,85	Қарақұмық1,80	Соя5,80	Мақта0,34торқасы	Қантқы-0,24зылшасы	Картоп0,32	Орам-0,93жапырақ	Сәбіз0,23		Қызанақ0,26	Жоңышқа2,60
		N

Өсімдіктің элементтік құрамына талдау жасау арқылы өсімдік, топырақ және тыңайтқыштардың бір-біріне тигізетін әсерін анықтайды.

Сонымен қатар өсімдіктің қоректік элементтер-ге мұқтаждығы мен жекелеген элементтердің әсерін, топырақта қоректік заттардың өсімдік сіңіре алатын формалары мен түрлерінің мөлшерін білуде өсімдікті талдаудың маңызы зор. Сондай-ақ өсімдіктің құрамындағы химиялық элементтердің түрі мен мөлшерін анықтау ауыл шаруашылығы дақылдарының сорты мен түріне, топырақтың құнарлылығына, жоспар бойынша алынатын өнім мөлшеріне қарай тыңайтқыш қолдануда маңызды рөл атқарады. Сол сияқты өсімдікті талдаудың мәліметтерін қоректік заттардың балансын есептеуге пайдаланады.

Өсімдікті талдау арқылы анықтайтын көрсеткіштер: Құрғақ зат органикалық және минералдық

қосылыстардың жиынтығы болып саналады. Барлық өсімдіктерде құрғақ зат мөлшері бірдей емес. Дәнді дақылдардың тұқымында 80-95%, картоп, көкөніс сияқты өсімдіктерде 5-25% құрғақ зат болады. Өсімдіктің құрғақ заты көп болса, өнім соғұрлым мол болады. Сондықтан тал-дау арқылы алынған мәліметтерді салыстыру үшін құрғақ зат мөлшерін білу керек. Зертханада құрғақ заттың жалпы мөлшерін өсімдік сынағына 100-105⁰С температурамен әсер ету арқылы анықтайды.

Күл өсімдікті талдау жасап жаққанда қалған бөлігі. Ауыл шаруашылығы дақылдарының құрғақ затында шама-мен 3-6% күл болады. Күлдің мөлшері өсімдіктің түріне, өсу кезеңіне, орта жағдайына, тыңайтқыш қолдану және тағы басқа факторларға байланысты өзгереді. Сол сияқты күлді заттардың мөлшері өсімдіктің әртүрлі мүшелерінде түрліше болады. Мысалы, дәнді дақылдардың тамырында, сабағында, жапырағында күл мөлшері олардың тұқымдарына қарағанда анағұрлым аз болады.

Күлдің құрамы өте күрделі және оған кіретін элементтерді

күл элементтері дейді.

164 165

Күл мөлшеріне қарай тыңайтқыш қолданудан алынған өнімдегі қоректік күл элементтерінің шамасын анықтауға болады.

Өсімдік құрамындағы күлді анықтау үшін оны жоғары температурада (520-550⁰С) муфель пешіне салып өртейді.

Азот өсімдік үшін қажетті элементтердің бірі. Ол барлық белоктардың, нуклеин қышқылдарының, хлорофилдің басқа да көптеген қосылыстардың құрамына енеді. Өсімдікте орта есеппен 1-3% азот болады.

Өсімдіктің азотпен қоректенуін жақсарту, органикалық заттардың синтезделуін күшейтеді. Өсімдіктің азотпен қоректенуін реттеу үшін оның мөлшерін білу керек. Өсімдік құрамындағы азотты анықтауда Кьельдал және Несслердің талдау тәсілдерін пайдаланады. Аталған әдістермен органикалық азотты заттарды аммиакты түрге көшірген қосылыстардан анықтайды.

Фосфор күл элементтерінің ішінде ерекше орын ала-ды. Өсімдік организміндегі көпшілік синтез процесі және зат алмасудың көптеген сатысы фосфор қатысында өтеді. Өсімдікті фосфор элементімен жақсы қоректендіру оның пісіп жетілуін тездетеді және өнімнің сапасын жақсартады. Өсімдік құрамындағы фосфор мөлшері көптеген

факторлардың әсерінен	өзгеріп	отырады. Сондықтан
өсімдікті талдау арқылы	оның	мөлшерінің өзгеруін

анықтайды. Өсімдік құрамындағы жалпы фосфор мөлшерін анықтауда Дениж ұсынған әдіс немесе оның өзгертілген түрлері қолданылады. Бұл әдіс фосфор қышқылының қалайы металының қатысында аммоний молибдатымен көгілдір түсті кешенді қосылыс түзілуге негізделген. Пайда болған көгілдір түстің қарқыны ерітіндідегі фосфор мөлшеріне про-порциональды.


Калий өсімдік тіршілігі үшін маңызды элементтің бірі болып саналады. Ол өсімдік организмінде көптеген физиологиялық және биохимиялық процестерге қатысады.

өсімдік калиймен	жақсы қамтамасыз етілген бол-
са, өнімнің сапа	көрсеткіштерінің деңгейі көтеріледі.

Ауыл шаруашылығы дақылдарының құрамындағы ка-лий мөлшерін білу тыңайтқышты жүйелі түрде қолдануға мүмкіндік береді.

Калийді анықтаудың химиялық және фотометрлік әдістері бар. Химиялық тәсілі өте қиын, ұзақ, әрі талдау онша дәл бола бермейді. Қазіргі кезде калийді анықтау үшін агрохимиялық зертханаларда жалынды фотометр құралы қолданылады. Оның жұмыс принципі мынадай: құрамында калий бар ерітіндіні шашыратылған күйінде газ жанарғы жалынға жібереді. Жанғыш газ ретінде ацетиленді немесе табиғи газды пайдаланады. Аэрозолда калий ионы болған жағдайда жалын күлгін түске боялады. Шағылысқан жалын сәулесі фотоэлементке түседі де, жарық энергиясы электр энергиясына айналады. Фотоэлементтегі фототок айналы гальванометрде тіркеледі.

жүктеу/скачать 1,58 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: