11 – сурет. Суперфосфат (сол жақтағы) және фосфортиттің (оң жақтағы) тары, бидай, сұлы
дақылдарына әсері
12 – сурет. Құмда өсірілген көкбас бөрібұршақ
Калий тыңайтқыштарымен жүргізген тәжірибелерін қорытындылағанда Д.Н.Прянишников калийдің әсеріне бай-ланысты дақылдарды үш топқа топтастырды:
калийді көп талап ететін және шаруашылықтан калийді біржолата алып кететін дақылдар (тамыржемістілер, картоп, темекі, зығыр);
өнімінде калий көп болатын, калий тыңайтқыштарының әсеріне бейім болатын бірақ шаруашылық айналымына енгізуге қажетті калийді де пайдаланатын дақылдар (беде, жоңышқа, шалғындық шөптер);
калийге талап қою жөнінен ерекше көзге түстпейтін және тұтынған калийдің 75%-ын көңмен бірге топыраққа қайтаратын дақылдар (дәнді астық дақылдары).
Агрохимия ғылымының нысандары үшін Д.Н.Прянишников химиялық зертеулерді жалпы қолданып қана қоймай, өзінің әдістемесін жетілдіріп отырды.
Қорыта айтқанда, Д.Н.Прянишников зерттеулерінде тыңайтқыштар қолданудың физиологиялық және биохимиялық негіздеріне қатысты мәселелер әрқашан да алғашқы орында болды.
Қазақстанда агрохимиялық зерттеу әдістемесі ілімінің қалыптасуы мен даму кезеңдері
Қазақстанда агрохимиялық зерттеу жұмыстары, атап айтқанда минералды тыңайтқыштарды ауылшаруашылығы дақылдарына қолдану (арпа, бидай) алғаш рет 1903 жылы Түркістан тәжірибе учаскесінде жүргізілді. Мұнда азот пен фосфор тыңайтқыштарын бірге бергенде дәнді дақылдардың өнімділігі 50%-ға жоғарлағаны анықталды.
Мұндай егістік тәжірибелер 1922 жылы Красноводо-пад тәжірибе стансасының Бурное тәжірибе учаскесінде жалғастырылды.
Қазақстанның Жер шаруашылығы Комиссариатының жанынан 1926 жылы топырақты зерттеу бюросы ұйымдастырылды. Бұл бюро кейінірек Қазақтың Жер
тыңайту және агротопырақтану институты, 1935 жылдан
|
танапты қант қызылша ауыспалы егіс дақылдарының (1 та-
|
бастап В.Р.Вильямс атындағы Қазақ егіншілік институтына
|
нап – жоңышқа мен күздік бидай; 2 танап – екінші жылдық
|
айналды. Осы уақыттан бастап Қазақстанда өсімдіктердің
|
жоңышқа; 3 танап – үшінші жылдық жоңышқа; 4,5,6 та-
|
қоректенуі мен тыңайтқыштардың ауыл шаруашылығы
|
наптар – қант қызылшасы; 7 танап – күздік бидай; 8 танап
|
дақылдарына әсерін зерттеудің ғылыми жүйесі қалыптаса
|
– қант қызылшасы) тыңайту жүйесін зерттеу үшін егістік
|
бастады.
|
|
|
|
|
|
|
|
тәжірибе жүргізуді бастады. Ал 1962 жылы дара дақылға
|
Біздің елімізде ауыл шаруашылығы дақылдарына
|
(қант қызылшасы) азот, фосфор, калий тыңайтқыштарының
|
минералды
|
тыңайтқыштардың
|
тиімділігін
|
анықтау
|
арақатынастары мен мөлшерінің әсерін зерттеу мақсатында
|
жөнінде алғашқы егістік тәжірибелер кең көлемде 1929
|
екінші тұрақты егістік тәжірибе салды. Осы аталған егістік
|
жылы жүргізіле бастады. Бұл тәжірибелерді орындауда
|
тәжірибе жұмыстарына 1970-1987жылдар аралығында про-
|
И.И.Синягин мен К.И.Иманғазиев көп еңбек атқарды.
|
фессор Б.Бәсібеков жетекшілік етсе, ал 1987 жылдан кәзіргі
|
|
