Алматы қаласы мен оның тарихи мәдени ескерткіштері түйіндеме
жүктеу/скачать 1,58 Mb.
|
2-3 сурет- офицерлер жиналысы үйі (1908 ж. салынған) қазір Ы.Дүкенұлы атындағы музыка аспаптары мұражайы - 1980 ж. ұйымдастырылды. 4-сурет көпес И. Ғабдолуалиевтің сауда үйі, бүгінгі қызыл таң маталар үй.( ғимараттар XX ғасыр басында салынған, авторы А. П. Зенков). Мұражай қорында қазақ ұлттық музыка аспаптарының 60 үлгілері мен түрлері, 1000 аса бірлігі жинақталған. Мұнда қазақ халқының домбыралар мен қобыздар, орыс, украин, ұйғыр, дүнген, корей халық музыка аспаптары бар. Ғимараттың интерьеріндегі басқұры, қабырғадағы қыр оюы, төбедегі табақшалары, бөлмелерге ілінген люстралар, есік-терезе ойықтары Оңтүстік Қазақстанның «ағаш», «шынжара», Маңғыстаудың «үзілмес», «өткізбе» деп аталатын өрнектері ізімен безендірілген.Тобыл губерниясынан Верный қаласына 1867 ж. келген архитектор А. П. Зенков, қаланың бірінші құрылыс жоспарын құруға ат салысқан. 1898 ж. А.П.Зенков Жетісу өңірінің бас сәулетшісі, инженері және механик қызметтерін бірдей атқарды. Ол Алматы қаласындағы бірқатар ғимараттарды салған, олардың ішінде Офицерлік жиналыс (1908ж.), кафедралық собор(1904-06жж.), КазПИ-дің ескі ғимараты (мұғалімдер семинариясы, 1904ж.) бүгінге дейін сақталған. Пролетарская көшесінің А.Зенков атына берілуі жайдан-жай емес еді. [22,121 б.] Оның жоспары бойынша қаланың көлемі Алматы өзенінің оңтүстігіне қарай 20 км, батысына 30 км созылған , қаланың негізгі көрінісі 1930 ж. дейін сақталып келді.1907 жылға қарай 2138 құрылыс салынды, оның ішінде 8-і ғана тастан, ал 2130-ы ағаштан тұрғызылды.Салынған құрылыстардың біреуі Қонақ ауласы алаңының ортасында (қазіргі көшелерде Пушкин, Мақатаев, Зенков, Жібек жолы қиылыстарында орналасқан) – жер сілкінісінен қаза болғандарға ескерткіш орнатылды. Қазіргі уақытта бұл ауданда Орталық сауда орны орналасқан.Қалада 1910 жылы 22 желтоқсанда болған жер сілкінісінің салдарынан 616 тұрғын үй толықтай қирап, 300 құрылыс бүлінді. Жергілікті халық баспаналарынан айрылып, қала үлкен шығынға ұшырады.Тастан соғылған үйлер мен ғимараттар толығымен қирады, ал ағаштан салынған құрылыстар үлкен зақымға ұшырады, олардың барлығына толық күрделі қалпна келтіру жұмысы жүргізілуі керек болды. Сол кездегі қаланың басшысы Щепкин Жетісу облысының әскери губернаторына мәлімдеме жазды. Мәлімдемеде қалада болған жер сілкінісі зардаптарынан қирап қалған үйлерді қалпына келтіру мақсатында 15 ж. мерзіміне өсім ақысыз 200.000 ақшаны (рубль) несиеге беруді сұрады. Зіл –зала апатының шығының есептей отырып, қаланы қалпыа келтіруге 1050000 ақша (руб.) бөлінді. [1,96-97бб.] Ресей империясының отарлау саясаты салдарынан 1854 ж. салынған әскери бекініс 1887 ж.бастап қала мәртебесін иеленіп, Жетісу губерниясының орталығына айналып, онда ХІХ ғ. аяғы мен ХХ ғ. басында қала құрлысын жүргізу барысында тастан және ағаштан құрылыс үйлер мен ғимараттар салынды.. Қаладада 2 мәрте болған жер сілкінісінің (1887ж.,1910ж.) зардаптарына қарамастан Верный тез арада қалпына келтіріліп, абаттандыру жұмыстары қарқынды жүргізілді.  жүктеу/скачать 1,58 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|